Paur

La majoritat de las paurs comunas inclusisson: los fantaumas, l’Ocean, l'existéncia dels poders malefics, las èrnhas, las aranhas, las sèrps, las nautor, l'aiga, los espacis clauses, las tunèls e los ponts, les aiguilles, l'ostracisme, lo fracàs, los auratges, las evaluacions, los examèns, los discors en publics e los remembres de guèrra. Dins un tèst novèl sus las paurs dels individús, Bill Tancer analisi los tipes de paur inclusissent la frasa « paur de… ». Las paurs mai frequentament citadas son: lo vòl, las talhas, los palhassas, l'enemistat, la mòrt, lo reget, las gents, las sèrps, lo succès e la conducta^[3].

Al sens biologic, la paur es un instincte de subrevida que permet als animals d'evitar de situacions dangierosas per eles o per lor progenitura. L'objècte màger de paur per un animal es tipicament la preséncia d'un predator. La complexitat de l'esperit uman a pasmens transpausat aquesta emocion e la dirigiguèt cap a d'objèctes e situacions tan diferentas que pòdon èsser las activitats umanas. Unas d'aquestas fòbias an benlèu una origina evolutiva prigonda, per exemple al subjècte de la paur de las sèrps e de las aranhas. Foguèt mostrat en efièch montrat que de talas paur an per l'Òme un caractèr universal^[4]. D'autras paurs son ligadas a d'activitats socialas recentas e exclusivas a las societats occidentalas modèrnas.Se pòt donc rasonablament pas supausar qu'ajan una origina biologica.

 

La paur es plan segur una de las emocions mai ancianas del mond animal. Se se manifèsta de bias a vegada espectacular, cal notar pasmens qu'aquestas manifestacions son, per de rasons eticas aisidas de comprene, dificilas veire impossiblas a reproduire en laboratòri. Per aquesta rason, son conegudas subretot mejans las experiéncias personalas e la cresença populara, veire las legendas o lo mite.

Per l'èsser uman, la peur se pòt se manifestar per de tremolaments, una aument de la frequéncia cardiaca, un escarcalhament dels uèlhs e una perturbacion del ritme respiratòri. Aquestes diferents simptòmas son subretot deguts a la secrecion d'adrenalina, ormona màger de la paur^[5]. A vrgadas, una paur subte pòt provocar lo besonh de getar un crit. La paur pòt tanben provocar una paralisia momentanèa parciala fins a complèta, anant fins a una pèrda de consciéncia. Es provat qu'una paur violenta pòt provocar una pèrda dels pèls pigmentats fasent apareisser pas que los pèls blancs, coma foguèt lo cas per Maria Antoineta d'Àustria^[6]. La paur pòt tanben provocar una embaimada de la color de la pèl. Se dich tanben que paur provòca l'orripilacion del pèl (carn de galina).

Dins los cas extrèmas, la paur peut tanben destibar los muscles del bacin, provocant ainsi l'evacuacion de l'urina, e a vegada tanben del bolat fecal. Unas expressions popularas descrivon aqueste fenomèn. Se dich que la paur ten lo podeuvoir d'arrestar un tèrme al sanglot. E, la paur provòca per l'Òme coma gaireben totes los mamifèrs, una poderoda activitat ormonala que pòt provocar la despresa per la pèl d'una fòrta odor, e una iperactivitat del sistèma sudatiu, la tressusor.

Charles Darwin descriviá atal los diferents simptòmas de la paur:

L'amigdala es l'estructura clau del cervèl dins la neurobiologia de la paur. Inclutz lo procediment de las emocions negativas (coma la paur o la colèra). De cercaires observèron una iperactivitat de l'amigdala pels pacients que mostrèron un cara menaçanta o confrontats a de situacions espaurantas. Los pacients avent una fòbia sociala mai sevèra mostrèron una correlacion amb una responsa mai atenuada de l'amigdala^[7]. D'estudis tanben mostrèron que los subjèctes expausats a d'imatges de paurs facialas, o la cara d'individus de raça diferenta^[8], atenuava l'activitat de l'amigdala, alara que la lrsion d'aquesta o sa calcificacion fa incapabla la persona tocada d'aquesta lesion de reconéisser las expressions de paur alara que pòt destriar las autras emocions^[9].

La responsa a la paur generada per l'amigdala pòt èsser adocida per una autra region cerebrala coneguda jol nom de cortèx cingular anterior rostral, localizat al lòbe frontal. Dins un estudi de 2006 a Columbia University, de cercaires observèron pels subjèctes qu'experimentavan mens d'activitat dins l'amigdala quand percebon conscientament un estimul de paur que quand percebon inconscientament un estimul de paur. Ancianament, avián decobèrt que lo cortèx cingular anterior rostral frenava l'activitat de l'amigdala, permetent un contraròtle emocional als subjèctes^[10]. Un estudi menat per de scientifics de Zuric concluguèt que l'ormòba ocitocina, ligada als sentiments d'altruisme e d'empatiá e tanben lo desir sexual, èra capable de demenesir l'activitat cerebrala dels centres responsables de la paur^[11]. Après aver estat espaventats, aquesta informacion es mandada de l'amigdala a una autra partida del cervèl, lo cortèx prefrontal, o aquesta informacion es conservada per una situacion similara que poirà existir dins lo futur^[12].

La paur es grandament classificada en dos tipes: paur extèrna e paur intèrna.

• La paur extèrna es una paur exteriora que l'individú es motivat d'evitar.
• La paur intèrna es una paur interiora connectada a une emocion sovent négativa (ex. : sosestimacion de se).

La paur se pòt descriure segon las emocions sentidas per un individú. Aquestas emocions varian entre la prudéncia fins a una extrèma fòbia e paranòia. La paur es ligada per un nombre d'estats emocionals e cognitius inclusissent l'inquietud, l'ànsia, la terror, l'orror, la panica e la crenta. Las experiéncias de la paur se pòdon manifestar longtemps après aver estat viscuda,es a dire que l'individú pòt tornar viure sas paurs pendent de cachavièlhas, o pendent de nuèche de terror. De patologias ligadas a la paur (definidas per de paurs irracionalas e persistentas) pòdon inclure diferents tipes de trebles ancioses, que son fòrça espandits, e tanben de malautiás sevèras coma la fasa extrèma del treble bipolar e de formas d'esquizoferina.

L'experiéncia de la mesfisança pòt s'explicar coma sentiment de paur o de prudéncia, abitualament en responsa a una persona dangierosa o pauc familièra. La mesfiança pòt arribar quand quicòm o qualqu'un es contradich o desconegut. Per exemple, un individú pòt se mesfisar d'un autre quand aqueste agís d'un biais improbable o pauc comuna. La mesfisança es tanben considerada coma una prevesença e una remisa en question de situacions que pòdon venir a tot moment espaventosas veire dangierosas.

La terror es una forma fòrça prononciada de la paur. Es una sensacion de dangièr imminent. Pòt tanben èsser causada a l'escasença d'una fòbia. La terror pòt menar una persona al punt de causida irracional e un comportament atipic. La paranòia es un tèrme utilizat per descriure una psicòsi de la paur. Es experimentada coma sentiment de persecucion. La paranòia es un estat d'alma extrèm combinat a las cognicions, mai especificament, als deliris. Aqueste nivèl de paur pòt indicar qu'un individú cambièt de comportament d'un biais extrèm o mal adaptada.

 

Per definicion, la mòrt est l'objècte de paur per excelléncia, coma la quita incarnacion del dangièr. Pasmens aquesta paur es pas gaire universala. Es pasmens a l'encòp mai comuna e mai paradoxala. Nombre de culturas escapan a la paur de la mòrt utilizant la cresença d'una vida après la mòrt. Aquesta pensada es fondamentala dins fòrça de religions, amb ela l'esperit compren la mòrt sens la crénher, mas crenhent çò que li succedís, es a dire lo jutjament o l'infèrn. De filosofias atèas e materialistas, eissidas de l'Antiquitat grèga e encore fòrça influentas fins ara, mostrant l'aspècte paradoxal de la paur de la mòrt. Citam subretot lo filosòf grèc Epicur:

La paur del desconegut es un fenomèn etologic observat per fòrça animals evoluits e es font de prudéncia.

Per l'Òme, pòt èsser individuala o collectiva. Es una paur d'un dangièr ipotetic. Apareis fàcia a de destinacions o escasenças esperadas desconegudas. La paur de la mòrt, o de la sornièra, de veire pas res pòdon n'èsser de formas, tot coma la paur per un cambiament o quicòm de novèl (exemples: un bruch o son novèl, animal/insècte/persona/luòcs novèls, un viatge, un estrangièr, un entreten d'embaucha, conferéncia, espectacle, concèrt o expleit esportiu de donar dabans fòça espectators o jutges desconeguts, etc, aquestas darrièras situacions se definisson mai comunament jol nom de « trac », ligat a la paur de capitar paso del ridicul). Totes los actors an un cèrt trac abans de passar dabans lo public, coma dins d'autres mestièrs de l'ensenhament fàcia a lors escolans, medical al vejaire dels pacients, comerçants al respècte de lors clients, o tanben los mestièrs militais perilhoses, aquesta paur s'amagant amb l'abitud.

Aquesta paur pòt èsser mai individuala, tradusent una cèrta « timiditat », segon son gra d'emotivitat, fàcia a un o mai interlocutors, o personas qu'impressionan per lor estatut o ligadas à l'admiracion (per exemple dabans una idòla, o una persona del sèxe opausat), se tradusent a vegada quand una situacion empachativa novèla, per l'enrogiment. La timiditat, coma lo trac o tota paur, s'estompan amb lo temps e l'abitud, ligadas a l'experiéncia.

• Una paur intensa del desconegut, de la part d'un grop o d'un individú es font d'isolament o de replec sus se o lo grop. Pòt generar de violéncia, veire menar al suicidi.
• Una paur rasonada e moderada del desconegut permet una cèrta dobertura d'esperit e pòt venir factor de creativitat contribuissent a l'exaltacion de la curiositat, de la recerca e de la descobèrta
• L'abséncia totala de paur del desconegiut pòt èsser un fenomèn patologia e mena a la mesa en dangièr per imprudéncia.

La paur sembla naturala e universala. Es sa gestion e son intensitat que pòdon venir problematics. Lo grop, la solidaritat, la societat, l'aprendissatge, la familha, la tribú pòdon contribuir a l'assurança de se e al sentiment de seguritat, e tanben alunhar la paur. La religion, las ierarquias, lis sistèmas de castas, de sectas e de grops politics ... se pièjan sus la paur del desconegut e de la mòrt per confortar lor poder o foncions.

Una paur perlongada o repetida provòca un sentiment d'ànsia. Se parla alara de situacion anciogèna. Mèna plan sovent a un estat o situacion dichas d' « estrès ». L'ànsia es una paur intensa, a vengadaa cronica. Aumenta lentament e acaba per aténher un pic, dich crisi de panica, o crisi d'ànsia, occasionant de plan seriosas dificultats respiratòrias, per exemple una iperventilacion. Pendent aquesta crisi, lo subjècte a l'impression que va demorar dins aqueste estat e que contunharà a sentir aquesta ànsia de biais indefinit. Pasmens en general la crisi de panica s'estompa d'ela mèsme progressivament^[13]. Las terapias comportamentalas sus la paur se fondon sus aquestas observacions. D'exposicions progressivas son relizadas, pendent un temps pro long per que l'ànsia torna davalar. Es una mena d'abituacion que deu èsser realizada amb precaucion que d'exposicions tròp subtas, o tròp intensas, pòdon provocar l'efièch contrari, fins a provocar un traumatisme.

La paur pòt tanben èsser lo resultat d'una alienacion intellectuala o sociala. Nietzsche critica las religions dins Crepuscul de las idòlas, qu'aurián provocat la crenta del pecat e de viure d'esperse.

La paur a un efièch plan fòrt sus las folas e atal es utilizada per contrarotlar las folas e los pòbles. Dins los sistèmas totalitaris o dins l'esclavatge tradicional, l'objècte de la paur es clarament identificat, s'agís d'una menaça de castig o de mòrt en cas de desobesissença. Dins los sistèmas dichs democraticas ont una tala menaça es pas explicita, impòrta pas pus de contrarotlar çò que pensan las gents, desformant las informacions dels mèdias e amb de menaças mai abstrachas o quitament virtualas^[14].

La paur, quand es desirada, e dins un contèxte de « seguretat », se transforma plan sovent en sensacions mai o mens fòrtas, per exxemple quand es ligada a las sensacions d'acceleracions, orizaontalas, mas subretot verticalas, aquestas essent las mai inabitualas de pujada en essent auçat, e encara mai de « càser dins lo vuèit » e pèrta d'equilibri cap al bas. Produch dins lo còrs une reaccion quimica d'adrenalina que, venent agradabla, explicariá l'atrach de fòrça personas, subretot joventas, per aquestes efièchs de desplaçaments: Montanhas russas, atraccions, ascensors, tobogans, esquí, surf, competicion automobila, paracasuda e saut a l'elastic, etc., e tanben aqueste vesin, ligat a las sensacions de nautor e de vertigi: Parcors aventura en bòscs, via ferratas...

La peséncia d'una persona arribant en reire de se, una sensacion corporala, un bruch de petard de fèsta, una pòrta que claca, una descarga electrica, subretot se son subits, inesperats e fòrça intenses, desencadenan un fenomèn de paur, entraïnant una reaccion de contraccion musculara e d'adrenalina, se traduson per una reaccion de subresalt, acceleracion cardiaca, veire crit de la persona.

Gaireben totas las paurs an la proprietat de poder èsser subrepassada. En efièch per una persona donada, sufís sovent de subrepassar sa paur un còp per la far desaparéisser definitivament. Aquesta aptitud a demenesir sa paur e a ganhar atal en coratge constituís un procediment de maturacion de l'esperit e de l'individú que contunha pendent tota la vida. Aquò explica tanben que los enfants e los joves adults son en general fòrça mai crentius que los adults mai experimentats. La paur es sovent desviada per d'objectius ludics pels enfants, se metent en scèna e cercant a se far paur pendent de fèstas come per exemple Halloween.

Fòrça de societats considerèron coma un dever per un òme d'èsser capable de subrepassar sa paur. Existís en efièch per fòrça pòbles de rites d'iniciacion o de passatge a l'edat adult, pendnet qu'un adolescent deu complir un acte a priori esglasiant per poder revendicar son estatut d'òme o son apartenéncia la comunautat. De societats menèron aqueste principi a l'extrèma e faguèron de la paur, e tanben aquesta de la mòrt, un objècte de vegonha. La paur èra alara simplament denegada, considerada coma une flaquesa. Foguèt per exemple le cas dels Vikings. Aquesta practica s'aplica a abituacion, la forma mai simpla de l'aprentissatge, aprene a reagir pas a un eveniment sens importança que se repetir^[15].

• Mathilde Bernard, , Éditions Hermann, coll. « Savoir Lettres », 2010, 396 p. (ISBN 978-2-7056-7050-4)

• Fòbia
• Paur collectiva
• Trac