Carcassona

Carcassona es situada en Lengadòc a 80 quilomètres a l'èst de Tolosa. La vila se trapa dins un corredor entre la Montanha Negra al nòrd e las Corbièras a l'èst, la plana de Lauragués a l'oèst e la val d'Aude al sud. Es lo parçan de Carcassés.

 

Las atestacions ancianas son : Carcassonna civitas al sègle I abC; Oppida latina Carcasum Volcarum Tectosagum en sègle I apC; Καρκασώ en sègle II apC; Colonia Julia Carcaso (sens data); Carcassio en sègle IV; Castellum Carcassone en sègle IV; Πόλις Καρκασιανή en sègle VI; Carcasone, Carcasonie, Carcassonne, Cartasoine als sègles XII-XIII; Carcasonia en 1210; Civitas Carquasone en 1240; Carcassonna en 1273; Calcassonne en 1373; Carquasona en 1380; Quarquasone en 1586; Carcasóuno (dins la grafia de l'abat Savartés)^[2]. Segon Dauzat, seriá benlèu un nom aquitan, format del preindoeuropèu *kar- « pèira » e *kass-, de sens escur, que se retròba dins un dels noms galleses del garric (cassanus > casse e dins de noms de pòbles galleses, coma Baiocasses, Tricasses, o d'autres noms gallics coma Vercassivelaunum^[3]... Equipatge estranh.
Segon Delamarre, qu'explica lo nom antic, Carcasso, la soca *carca- es celtica (cf. Carcans, Carcagny, Charcenay (Ille et Vilaine), Charchigné) e lo nom d'origina representa « la proprietat de Carcasso(s) », nom d'òme inatestat ^[4].

Las atestacions ancianas son : In brolio, loco vocato a la Mayrevielha en 1513; Baudulation de la Mère Vielhe en (1556-sègle XVII); La Maïre vieille en 1714^[5].
Lo lòc tresplomba la ribièra bassa d'Aude e se devinha la fòrma de la maire (del lièit) d'una aiga. Comprene « l'ancian emplaçament de la maire d'Aude ».

Las atestacions ancianas son : Salvazanum en 1126; Sanctus Joannes de Salvaza en 1269; Salvasanum en 1479; Salbaza en 1774; Salvaza, chapelle en 1781^[6].
Lo sufixe -anum es segur. Salvasan es un nom de proprietat galloromana, qu'aviá benlèu per mèstre un òme d'un nom derivat de Salvius, coma Salvitius, atestat. *Salvitianu > *Salvisano, puèi assimilacion vocalica anciana > *Salvasano.

Lòc practicament desparegut ^[7], situat al nòrd de la vila.
Anciana parròquia del vocable de Sant Salvi. Las fòrmas ancianas son : Ecclesia Sancti Salvii... in terminio de Cogenches en 1072, Villa de Goginco en 1111, De Goginco en 1145, De Gochenchis en 1208, In decimali S. Salvi en 1191, De Gochencho en 1201, De Gogincho en 1268, Castrum de Goginchis en 1302-1306, Gosinchi en 1466, Goujoux, comprene Goujenx, de 1350 al sègle XVII, Locus de Gogienssis en 1544, Saint Selvy al sègle XVII^[8].
Gogens ven probablament del nom germanic d'òme Gogo, ambe'l sufixe germanic -ingos.

Lòc situat a l'oèst de la vila e de l'aeropòrt, près del camin grand de Montreal (RD 119) Capèla vicariala del vocable de Sant Sarnin, anciana parròquia ambe priorat distinct unit al capítol catedral de Carcassona. Las fòrmas ancianas son : Gradanae en 1251, Ecclesia de Grazanis..., decimarium Sancti Saturnini en 1269^[9].
Grèzes ven del nom latin d'òme Gratius, ambe'l sufixe -anum. Un reculament d'accent faguèt probablament passar de *Grasan a *Grasa. Se pòt encara accedir a una prononciacion autentica ?

Barri situat al sud-oèst de la vila.
Èra una capèla vicariala del vocable de Sant Sarnin; la glèisa èra una perbostat que dependiá del monestièr de Sant Ilari; la glèisa èra al cementèri abans qu'acabèsson de bastir la glèisa actuala, en 1768. Las fòrmas ancianas son : Malchindus en 980, Ecclesia S. Saturnini de Maquens en 1215, Villa Machincum en 1224, Maquingum en 1246, Maquenchs en 1247, Decimale S. Saturnini de Maquenchis en 1269, Maquenti en 1466, Maquens en 1781^[10].
S'agís del sufixe germanic -ingos, ambe un nom germanic d'òme.

Masatge situat a l'èst de Ciutat.
Anciana perbostat unida al capítol de Sant Nazari de Carcassona que presentava a la cura; ara (a l'entorn de 1900) capèla vicariala, glèisa dedicada a Santa Ceselha. Las fòrmas ancianas son : Monslongus en 1197, Prior Beate Marie Carcassone et Montelongi en 1201, Ecclesia Sanctae Ceciliae de Montelongo en 1215, Montlong en 1393-1589, Monlegum en 1671, Montlegun en 1781^[11].
Lo nom d'origina presenta un mont long; çaquelà, se vei pas cossí passar a un mont del legum (en tot cas, la finala de 1671 indica que -n finala es articulada). Caldriá la prononciacion autentica.

Lòc situat al nòrd-èst de la vila.
Ancian priorat unit al capítol de Sant Nazari, que presentava a la cura; ara (a l'entorn de 1900) capèla vicariala del vocable de Nòstra Dòna. Las fòrmas ancianas son Castrum Montisrotundi en 1139, Villa de Monterotundo en 1215, Monredon en 1440-41, Locus de Monterotundo en 1544, Monredon en 1774, Montredon en 1781 ^[12].
Lo sens demanda pas de traduccion : « mont redond » ^[13].

Vilalba es un masatge (o puslèu dos : i a lo naut e lo bas), ara urbanizat, situat al sud-oèst de la vila, près del camin grand de Limós.
Per Vilalba Nauta, las fòrmas ancianas son : Villa Alba en 1116, Terra Sancte Marie en 1116, Inter ambas villas en 1140, Villalba en 1163, Ecclesia Beate Marie de Villa Alba en 1176, Villa Alba Superior en 1319, Vilalba en 1544, Villalbe en 1781, etc. Vilalba Bassa es un ancian priorat del vocable de Sant Pèire; las fòrmas ancianas son : Villa Alba cum ecclesia Sancti Petri en 931, Sanctus Petrus de Villa Alba en 1116, Villa vetula de Villa Alba en 1176, Villa Alba Inferior en 1297 ^[14].
Vila alba a lo sens de « vilatge blanc ».

Es un ancian membre de la comandariá de Dosens, de l'Òrde de Malta [al nòrd-èst de Carcassona]. Las fòrmas ancianas son : Burchafolles en 858, Burcafols en 1034, De Brucafollis en 1267, S. Genesius de Brucafolio en 1269, Brucofolium en 1305-1345, Ad Burcafollis en 1337, Bouquefeil en 1503-1589, Bruenefel, Bruquefel al sègle XVII ^[15].
Le segond element es folium, donc fuèlha, ----> fulham, bronda (bòsc); es pas segur que le primièr element siá bruc o bruga. l'abat Savartés manda a Saint-Jean, puèi a Saint-Geniès : Domus templi de Burcafolis en 1318, La métayrie de Saint Jean de Brucafol en 1620^[16], Saint Geniès en 1623, Sainct Gineys, esglise et simetière à Sainct Jean de Brucafel en 1641 ^[17].

A Carcassona se crosan dos grands axes de circulacion, que foguèron utilizats dempuèi l'Antiquitat : de la Mar Mediterranèa a l'Ocean Atlantic, e del Massís Central a la Peninsula Iberica.

La vila se compausa de doas parts plan diferentas. Ciutat se quilha sus un planòl sus la riba dreita d'Aude. La Bastida de Sant Loís s'espandís sus la riba esquèrra. Las traças umanas mai ancianas se trapan sul puèg de Ciutat, e datan del sègle VI abans JC.
En 300 abans JC, los Cèltas s'impausan coma los mèstres de la region, mas al sègle II abans JC, los romans conquistan Provença e Lengadòc. Arriban a Carcassona e fortifican l'oppidum que pren lo nom de Carcasso. Los Romans ocupan la region fins al sègle V.

Los visigòts son alara los novèls envasidors e s'installan dins la Peninsula Iberica e en Lengadòc. Carcassona demorarà entre lors mans de 460 a 725. A la prima de 725, son los Sarrasins que venon e que s'apoderan de Ciutat. Carcassona se ditz alara Karkashuna. Mas los Sarrasins son fòrabandits de Lengadòc pro rapidament, los francs prenon la seguida en 759.

Aprèp lo periòde de la Renaissença Carolingiana, quand los mèstres novèls del país prenon per lor compte l'eiretatge roman, l'Empèri esclatèt, çò que donèt naissença a l'epòca feudala.

Foguèt amb la dinastia dels Trencavèls (de 1082 a 1209) que la vila s'afirmèt coma centre politic e cultural excepcional. Aquel periòde ric vegèt lo desvolopament del catarisme. Los vescomtes tolerèron, emai protegiguèron l'eretgia sus lors tèrras. Aquesta actitud de tolerància aguèt per consequéncia la fin de la dinastia e la pèrda de l'independéncia occitana.

 

La Crosada contra los Catars lançada pel Papa virèt lèu-lèu a una guèrra de conquista. En agost de 1209, aprèp un sètge que durèt 15 jorns, lo jove vescomte de Carcassona foguèt pres pels franceses. L'independéncia occitana s'acabèt alara: los Trencavèls foguèron despoderats e lors tèrras foguèron donadas a Simon de Montfòrt en recompensa de sos actes militars, puèi passèron al rei de França en 1226.

A partir de son annexion al reialme de França, lo destin de Carcassona prenguèt una autra direccion.

Jols règnes successius dels monarcas franceses, Loís IX, Felip III e Felip IV, la vila prenguèt sa fisionomia actuala. Aprèp la temptativa de reconquista dels Occitans que faguèt mèuca en 1240, los barris de Ciutat foguèron derroits. Un borg novèl nasquèt en 1262 sus la riba esquèrra d'Aude: la Bastida de Sant Loís. Foguèt incendiada en 1355 pel Prince Negre, e reconstruida sulcòp, amb de fortificacions pus solidas.

 

La Bastida se desvolopèt plan rapidament e ven un centre comercial de primièra importància, particularament gràcias a l'industria textila. Carcassona expòrta sos draps fins al Levant.

Ciutat s'afirmèt d'aquel temps coma fortalesa reiala mas l'utilizacion de tecnicas novèlas de guèrra, e subretot lo desplaçament de la frontièra francoespanhòla en 1659 amb lo Tractat dels Pirenèus provoquèron pauc a cha pauc son abandon.

Al sègle XVIII, la Ciutat venguèt pas mai qu'un quartièr miserable de la vila ont se bastiguèron de fortunas immensas. Ne testimònian encara uèi los ostals particulars que se trapan dins la Bastida.

En 1682, l'obertura del Canal del Miègjorn accentuèt encara lo fenomèn. La Ciutat que s'arroïnava foguèt salvada de la destruccion totala per Joan Pèire Cròs Mairevièlha, un erudit carcassonés, Prosper Mérimée, e lo famós arquitècte Eugène Viollet-le-Duc, que restaurèron la fortalesa al sègle XIX. Ciutat (4000 abitants en 1793) foguèt una comuna, puèi s'incorporèt a Carcassona entre 1795 e 1800 ^[18].

modificar « persona »  v · d · m  Evolucion demografica Populacion comunala actuala (2013): 46724, totala: 48287
1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
10 400	15 219	14 985	15 752	20 997	22 623	21 333	21 607	20 005
1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
19 915	20 644	22 173	24 407	25 971	27 512	29 330	28 235	29 298
1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
30 720	30 976	30 689	29 314	33 974	34 921	33 441	38 139	37 035
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2007	2008
40 897	43 616	42 154	41 153	43 470	43 950	46 639	47 620	47 634 49 142
2009	2010
47 854 49 368	47 419 48 893
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE

• En 2018 la populacion èra de 46513 abitants e la densitat èra de 714,7 ab/km².

• Ermessenda de Carcassona (?-1058) ;
• Pau Sabatièr (1854-1941) : quimista nascut a Carcassona ;
• Eugèni Py (1859-1924) : realizator nascut a Carcassona ;
• Renat Nelli (1906-1982) : òme de letras nascut a Carcassona ;
• Ramon Gogaud (1928-1996) : escrivan e activista occitan nascut a Carcassona ;
• Albert Fert (1938-) : fisician nascut a Carcassona
• Claudi Martí (1940-) : nascut a Carcassona ;
• Mans de Breish (1949-) : nascut a Carcassona.

• Associacion Esportiva Carcassona XIII
• Union Esportiva Carcassonesa

• Carcassona sul site de l'Insee
• (oc) http://mescladis.free.fr/oc_istoria.htm Istòria de Carcassona
• (oc)Carcassona : Dòna Carcàs - Occitanica eAnem / CIRDOC

1. ↑ http://www.insee.fr/fr/bases-de-donnees/esl/comparateur.asp?codgeo=au2010-092
2. ↑ «Dictionnaire topographique de la France».
3. ↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 147
4. ↑ Xavier Delamarre, Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne, ed. Errance, 2012, p. 105, 291, 334
5. ↑ https://dicotopo.cths.fr/places/P37225979
6. ↑ https://dicotopo.cths.fr/places/P45402455
7. ↑ [1]
8. ↑ Abbé Sabarthès, Dictionnaire topographique du département de l'Aude, 1912, p. 167, legir en linha https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110095d/f259.item.texteImage
9. ↑ Abbé Sabarthès, Dictionnaire topographique du département de l'Aude, 1912, p. 173, legir en linha https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110095d/f265.item.texteImage
10. ↑ Abbé Sabarthès, Dictionnaire topographique du département de l'Aude, 1912, p. 225, legir en linha https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110095d/f317.item.texteImage
11. ↑ Abbé Sabarthès, Dictionnaire topographique du département de l'Aude, 1912, p. 251, legir en linha https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110095d/f343.item.texteImage
12. ↑ Abbé Sabarthès, Dictionnaire topographique du département de l'Aude, 1912, p. 255, legir en linha https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110095d/f347.item.texteImage
13. ↑ Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 472
14. ↑ Abbé Sabarthès, Dictionnaire topographique du département de l'Aude, 1912, p. 468, legir en linha https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110095d/f560.item.texteImage
15. ↑ Abbé Sabarthès, Dictionnaire topographique du département de l'Aude, 1912, p. 48, legir en linha https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110095d/f140.item.texteImage
16. ↑ Abbé Sabarthès, Dictionnaire topographique du département de l'Aude, 1912, p. 391, legir en linha https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110095d/f483item.texteImage
17. ↑ Abbé Sabarthès, Dictionnaire topographique du département de l'Aude, 1912, p. 387, legir en linha https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k110095d/f479item.texteImage
18. ↑ http://cassini.ehess.fr/fr/html/fiche.php?select_resultat=60451

•   Portal de Lengadòc