Titanomaquia

La Titanomaquia (en grèc ancian Τιτανομαχία / Titanomakhía, literalament « combat contra los Titans ») es un episòdi de la mitologia grèga nos contant la lucha entre los Titans, primièra generacion de dieus menats per Crònos, e Zèus, aliats als Ecatonquirs e als Ciclòps.

Aprèp aver copat los organs genitals del seu paire Uran, Crònos prenguèt la seuna plaça, e precipitèt dins lo Tartar los seus fraires e sòrres, los Ecatonquirs e los Ciclòps, autrescòps prisonièrs del paire. Se maridèt enseguida amb la seuna sòrre Rèa, mas engolit los enfants que nasquèron d'aquela union, perque lo seu paire Uran li avait lancèt una malediccion: quand lo filh de Crònos atenherà l'edat adulte, noirà el tanben lo seu paire. Engoliguèt alara dins l'òrdre Estia, Demetèr, Èra, Ades e Poseidon. Mas lo darrièr nascut, Zèus, escapèt al seu triste astre mercé a la seuna maire, Rèa, que se refugièt en Creta per s'ajaire. Rèa remplacèt Zèus per una pèria emborrasada que Crònos engoliguèt sens se dar compta. Confièt lo nenon a una comunautat masculina qu'abitava sus l'illa de Creta, los Curets, que placèron lo bèrç dins un garric, penjat a una branca al cas que, par malastre, Crònos auriá de suspcions. Zèus èra impossible de descobrir perque se trapèt pas vertadièrament al cèl nimai sus tèrra, encara mens dins la mar o dins l'aiga. Mas, lo nenon cridava fòrça fòrt, alara per cobrir los seus brams, los Curets faguèron un bocan considerable en dançant a l'entorn de l'arbre.

Foguèt dins aquel bruch que grandiguèt Zèus mercé al lach d'una cabra, Amaltèa, que será mai tard mercejada pel dieu. Es encara ara una constellation (Capricòrne) e la seuna bana, remplida de fruchs e de produchs de la tèrra, demorèt un simbòl de prosperitat: se nomena la bana d'abondància.

Qualques ans mai tard, Zèus alara grand pensava de totjorn mai a liberar los seus fraires e sòrres, e a se venjar del seu paire. Visitèt la seuna cosina Mètis. La divessa li conselhèt de dintrar al servici del seu paire. Aquel, segur d'èsser desfach de totes los seus enfants, engatjèt Zèus coma seridor. Un jorn, alara que li servissiá per beure, li donèt una bona rasada de vomitiu al luòc de vin. Crònos comencèt a desgolir la pèira, puèi los seus mai enfants. Deliurats, se revoltèron tanben contra lo paire: la guèrra comencèt. Crònos demandèt l'ajuda dels autres Titans ; Zèus, del seu costat, tuèt la gardiana Campe e desliurèt del Tartar los Ecatonquires, los Ciclòps e totes los autres prisonièrs de Crònos e se ne faguèt d'aliats. Del seu costat, Ocean, l'ainat dels Titans, assugurèt son ajuda a Zèus e als seus fraires en mandant la filha Stix e los pichon filhs (d'entre que Nike, la divessa Victòria) jonhèt l'armada dels filhs de Crònos. Zèus profeitèt en mai dels dons oraculàris de la seuna tanta Tèmis e del seu cosin Prometèu, totes dos avent previst dempuèi los començaments del conflicte la desfacha dels Titans. Las partidas advèrsas atal constituidas, cada grop establiguèt lo seu campament, los Titans causiguèron lo mont Òtris, alara que Zèus e los seus aliats s'instalèron sul mont Olimp. Per montrar lor reconeissença, los Ciclòps, excellents fabres, fabriquèron pels Dieus d'armas terribles: lo fais d'eslhauç per Zèus, un trident per Poseidon e lo casc amagant per Ades. Amb aquela ajuda preciosa, la victòria pels Olimpians es pron aviada, pasmens qu'Esiòde (Teogonia, 637) faga estat d'un conflicte avent durat "dètz grandas anadas divinas" (siá de sègles umans).

Zèus succediguèt doncas al seu paire, al cap d'una novèla generacion de dieus. Obtenguèt lo cèl e la sobeiranetat absoluda, alara que lo seu fraire Ades dirigiguèt lo mond sosterren e lo reialme dels mòrts, e Poseidon, regnerá sus la mar e las aigas. Zèus s'ocupava alara d'organizar la demorança dels dieus. Causiguèt la mai nauta montanha del mond conegut a l'epòca, l'Olimp. A la fin de la Titanomaquia, de Titans fuguèron castigats: Crònos e los seus fraires (levat Ocean, aliat de Zèus, e segon certans, d'Iperion) foguèron enviats dins lo Tartar, alara qu'Atlàs foguèt condamnat a tenir per sempre la vòlta del cèl sus las seunas espatlas. D'autres, coma Prometèu e Epimetèu, avent ajudat Zèus, foguèron mercejat. Zèus epargnèt las Titanidas, demoradas neutras pendent tota la durada del conflicte, e recompensèt Estix ne fasent la pptencia president al grand jurament dels dieus (Esiòde, Teogonia, 397-401). Dins gaireben totas las tradicions postesiodicas, Zèus acabèt pasmens per relargar Crònos e los Titans de lor prison sosterrena e pels enviar demorar als Aliscamps o dins una illa misteriosa situada al Nòrd (fonts divèrsas, que Esquil, Trilogia de Prometèu).

• (fr)Francis Vian, Répertoire des Gigantomachies figurées dans l'art grec et romain, París, Klincksieck, 1951.
• (fr)Francis Vian, La Guerre des géants, le mythe avant l'époque hellénistique, París, Klincksieck, 1952.