Larache

العرائش
Laracheln

País	Marròc
Superfícia	? km²
Populacion	107 371 (2004)
Latitud	35° 11' N
Longitud	6° 9' O
Localizacion de la vila en Marròc

Larache (arabi: العرائش Al-Araish) es una vila de Marròc, a la província de Larache (region de Tanger-Tetuan) a 86 km de Tanger. Es l'antica ciutat Lixus. A 107 371 abitants (2004). Recentament foguèron bastits de quartièrs nòus subretot "Almaghrib Aljadid" o Le nouveau Maroc.

Los luòcs principals de la vila son:

• Pòrta Bab el Khemis
• La Medina
• Lo Sok Esseghir (Sok Petit)
• Lo mercat orticòls
• ostals andalosas
• La pineda de 2 km al costat de la mar
• Cementèri espanhòl amb la tomba de Jean Genet (1910-1986).
• La Plaja

• Almuñécar  Espanha
• Falujah Iraq

Sul puèg de Tchemmich situat de l'autra costat del riu Lukkos (Locus) de la vila actuala, los fenicians fondèron un centre comercial nomenat Lixus al sègle VIII AbC (i a pas de pròba d'una installacion anteriora al sègle VIII AbC alara que la legenda situava la fondacion de la ciutat entre 1100 e 1000 aC), que vèrs lo sègle V AbC passèt jos influéncia de Cartage. Fasiá partit del reialme de Mauritània e mai tard de la província romana de la Mauritània Tingitana, venent colonia romana; atenguèt la seuna prosperitat maximala jos Claudi (41-54). Se creava alara qu'èra lo luòc del Jardin de las Esperidas amb las seunas pomas d'aur. Jols romans la ciutat i aviá de banhs, temples, barris (del sègle IV) e d'ostals amb de mosaïcas. La ciutat viviá subretot de la pesca. Demorèt fins a l'arribada dels musulmans al sègle VII coma testimonian los rèstes d'una ancina mesquita.

Se faguèt d'excavacions entre 1948 e 1969. En 1989 comencèt un estudi prigond de las mosaïcas. La superfícia escavada fins ara representa 20% dels 75 ectaras qu'ocupava Lixus.

Aprèp se supausa que la zona foguèt abandonada. Lixus, tampauc jos un autre nom, es pas mencionada abans lo sègle XIII. Probablament foguèt fondada al sègle XII per la tribú dels Banu Arus que batejèron coma al-Arish mta Bni Arus (Las vinhas dels Banu Arus). Lo sultan almohade Yakub hi construiguèt una fortaleza a la bòca del oèd Lukkos. Una ataca castelhana se faguèt en 1270.

Aprèp l'installacion dels portugueses dempuèi Ceuta en 1415 faguèron una ataca a Larache qu'aguèt pas de resultats o de seguida. En 1471 los portugueses (rei Alfons V de Portugal) ocupèron Arzila e Tanger e per paur los marroquins evacuèron Larache que demorèt dins la zona d'influéncia portuguesa, alara que demorava despoblada pendent 20 ans. En 1489 Joan II de Portugal bastiguèt a 15 km de Larache (cap a l'interior), sus la broa del Lukkos al pont de confluéncia amb l'oèd Mkhazen, una fortaleza que podava menaçar Fès e Kasr al-Kabir e que se nomenava Graciosa; la garnison foguèt assetjada, e decimat pel paludisme, mal avitalhada e sens rebre d'ajuda perque l'oèd èra pas totjorn navegable per las barcas. Se rendèt aprèp una longa resisténcia, e podèt se retirar onorablament.

Alara al-Arish, ara al-Araish, foguèt restaurada per Mawlay al-Nasir, filh del sultan wattassida Muhammad al-Shaykh. En 1491 bastiguèt la casba. Los abitants vivian de la pesca, del bòsc e del carbon de fusta del bòsc, que s'esportava cap a Tanger e Arzila, mau vivian jos la paur de las incursions portuguesas, frequentas al parçan. En 1504 los portugueses ataquèron la ciutat. En 1546 èran las naus espanholas de Cadis qu'ataquèron la ciutat. Pasmens lo pòrt prosperava perque èra l'unic pòrt del nòrd de Marròc qu'èra pas dins las mans dels crestians, e mai èra plan prèp de Fès. Los portugueses i tenian un feitor (de feitoria = fabrica) o establiment comercial; las naus genoesas i venian sovent (un castelh a la dintrada del pòrt se nomenava "Castelh dels genoeses").

Abans 1550 ja s'èran desenvolupat piratamands basats dins lo pòrt, mas aprèp de l'evacuacion d'Arzila pels portugueses en 1550 aqueles augmentèron fins a 1600. Lo rei de Castelha e Catalonha-Aragon Felip III decidiguèt d'ocupar lo pòrt çò que faguèt en 1610 amb un acòrdi amb lo sultan saditan Muhammad al-Mamun. Espanha conservèt Larache fins a 1689 quand tornèt èsser presa per l'alauita Mawlay Ismail. D'aquela epòca demòra lo Castelhon de las Cigonhas (Santa Maria de Euròpa) al sud-sud-oèst de la ciutat.

La vila se poblèt alara amb de gents de la montanha e del Rif. Alara se produguèt qualques atacas o bombardaments per mar sens gaire succès lo principal se faguèt en 1765 per l'amiral francés Du Chaffault, que foguèt foragetat. En 1860 pendent la guèrra amb Espanha, los espanhòls bombardèt la ciutat.

Foguèt ocupada una autra còp en 1911, lo 8 de junh, e debarquèron las fòrças espanhòlas que la conservèron fins a 1956. Vejatz: Protectorat Espanhòl al Marròc.

• (es)Tomas García Figueras, Miscelánea de estudios africanos, Larache 1947-1948