Faust

Faust es l'eròi d'un conte popular alemand qu'aguèt de succès al sègle XVI, e que foguèt a l'origina de fòrça reinterpretacions.

Aquesta istòria conta lo destin d'un sabent, Faust, decebut per l'aporia a laquala lo condamna son art, contractant una pacha amb lo Diable, Lucifèr, que plaça a son servici un de sos Esperits - dich Mefistofelès, per fin de li balhar un servicial uman, l'estudiant Wagner, que ven son famulus - e li ofrís una segonda vida, capvirada aqueste còp cap a de plasers sensibles, al prètz de son alma. Dins gaireben totas las versions popularas del raconte fantastic, l’alma de Faust es damnada après sa mòrt, que seguís un long periòde (24 ans dison unes tèxtes) pendent loqual lo Diable exaucèt fòrça de sos vòts.

Lo mite trapa sas raiças dins l'istòria. Sembla que repausa sus la vida d'un cèrt Mèsre o Doctor Georgius Sabellicus Faustus Junior^[1]. Un amic de Luther ditz que Faust estudièt la magia subrenaturala a l'universitat Jagellon en Polonha. Es acusat de practicar la magia negra e d'escriure de libèls suls miracles de Jèsus de Nazarèt ont afirma que pòt, se vòl, ne far çò mèsme. Odiat per Martin Luther e Philippe Melanchthon qu'afirman que lo diable trevava Faust, sos adèptes l'avián incitat a ensenhar. Acusat de molestar sos estudiants, deguèt quitar l'universitat per escapar a las accions judiciàrias. Segon el pareguèt una legenda en Polonha sus un masc nomenat Pan Twardowski. D'autres testimoniatges mòstran qu'èra en activitat a l’universitat d’Erfurt. Quand ensenhavan Omèr, mostravan a sos escolans, benlèu amb de projeccions venent d'una lantèrna magica, los eròis de Tròia e los mostres de la mitologia, coma lo ciclòp Polifèma. Unas d'aquestas figuras d'ombra assajavan de devorar, abans de desaparéisser, unes estudiants espavantats. Es a Erfurt que Faust auriá declarat en preséncia d’un monge franciscan nomenat Konrad Klinge: « Soi anat mai luènh qu'o pensatz e faguèri una promesa al demòni amb lo mièu sang, d’èsser lo sieu dins l'eternitat, còrs e alma ». Aquesta òbra pareis al libre d'Adelbert von Chamisso, L'Estranh istòria de Peter Schlemilh. Òm trapa Faust a l'alberga Auerbach a Leipzig sus un barril en setembre de 1525. En 1534, l'aventurièr alemand Philipp von Hutten li demanda de predire son avenir abans d'explorar una region del Veneçuèla. Sièis ans mai tard, escriviá a son frère que tot s'èra realizat exactament coma Faust l’aviá previst. La mòrt de Faust se situa en 1537 o 1538^[2]. Seriá estat tuat per una explosion pendent una de sas experiéncias quimicas dins la cambra que logava dins una alberga de Staufen. n

En 1587 paréis un escrich anonim Historia von Johann Fausten, publicat per l'editor Johann Spies. Es traduch en anglés en 1593, e cai dins las mains de Christopher Marlowe, que situa l'action de sa pèça a Wittenberg. Lo Doctor Faustus de Marlowe es, a son torn, estudiat per Goethe, e la tragèdia de Faust es venguda amagar lo Faust istoric, que se'n sap pauc.

La Vida de J. Faust foguèt escricha mai d'un còps, per exempla per Georg Wiedmann (Hambourg, 1593). Heumann compausèt una curiosa dissertacion sus Faust (Wittemberg, 1683).

Unes pensèron que Faust es pas autre que Johann Fust de Maiança, un dels inventors de l'estampariá, que la vida auriá estat desfigurada pels contes populars.

Lo Faust de Nikolaus Lenau «nos desvela una quista de la Vertat. Bastit coma un drama poetic, las scènas de la vida de l'eròi exprimissent lo tragic de la destinada. Composicion barròca e trocejada, aquesta òbra de contrastes assaja d’exprimir las contradiccions dels èssers. L’òbra s’articula suls tèmas faustians: la natura balha pas sos secrets, la sciéncia es vana, la religion respond a pas res, la sensualitat es efemèra, la vida de familha es insipida, l’art balha pas qu’un semblant de satisfaccion… Rebutant tot compromés, esceptic e desabusat, Faust copa amb l’òrdre establit per escapar al dobte e se daissa convéncer per un Mefistofelès brutal, ironic e condescendent, qu’atenh son objectiu li balhant son alma. Son errància e sas visions son pasmens pas que la fugida en abans d’un sòmi cinic que lo mèna de fracaç en fracaç. Es Jòrdi – L’Òme –, consciéncia de Faust, que li pòrta la clau li fasent descobrir que la libertat desirada es en cadun de nosaltre e qu’es van de la cercar endacòm mai. Aquesta revelacion de l’òme liure mena lo rebèl cap a sa destruccion. sa aventuras dolorosas èran pas que l'istòria d'un ajornament»(comentari del compositor Philippe Fénelon).

Faust es un alquimista que dempuèi jove, sòmia de possedir la coneissença universala, lo sòmi de totes los òmes qu'es de trobar lo secret de las questions existencialas e los secrets de l'Univèrs. Realiza tot çò que pòt per aténher sas ambicions, mas capita pas. A lo fòrt desir de suicidi, que pensa aver perdut son temps e sa vida. Utiliza en darrièr recors l'ajuda de Mefistofelès que li prepausa un pacte:realizarà totes sos desirs en cambi de son alma del moment que Faust se dirà satisfach e astruc dins un delai de 24 ans. L'alquchimista accèpta.

Faust es sempre insatisfach alara Mefistofelès li fa encontrar une joventa : Margarida (Margarete o Gretchen, son diminutiu alemand). Faust cai vertadièrament amorós de Gretchen. Margarida es folament amorosa de Faust (Margarida del rodet/ lo rei de Tulé). Pendent un vèspre, Faust demanda a Margarida de li dobrir la pòrta de sa cambra lo ser. Per aquò, deurà ela plaçar un somnifèr dins la sopa de sa maire per qu'ausisca pas res.

Al contrari de Faust, Margarida es cresenta, e acceptarà de se maridar sonque a la condicion que Faust aja la fe. Li pausa la question, demorada celèbra el sen de l'eleit alemanda: « Nun sag, wie hast du's mit der Religion ? » , que significa, « Alara, diga me, cossí va amb la religion ? «Eh bien, dis moi, comment fais-tu avec la religion ?». Faust evita de respondre a la question, qu'aquò lo destorba. Una Gretchenfrage es donc una question que se destorba de respondre.

La maire de Margarida morís a causa del somnifèr. Lo fraire de Gretchen encontra Faust al moment ont sauta per la finèstra de la cambra de sa sòrre. Afronta Faust en dual per lavar l'onor de la familha mas es tuat per Faust ajudat per Mefistofelès. Faust deu donc fugir la vila e daissa Gretchen sola al mond, enprenhada e cibla de las petòfias de la vila. Elle aura un enfant qu'elle ira noyer. Es emprisonada e condamnada a mòrt per infanticidi. Faust l'apren, s'indigna e voldriá la salvar mas vòl pas pus lo saguir. Mefistofelès mèna Faust fòra de la preson de Gretchen en disent « es jutjada » (« sie ist gerichtet ») mas una votz del cèl dich « es salvada » (« sie ist gerettet »). Es la fin de la primièra partida del Faust de Goethe.

Dins lo segond Faust aqueste encontra lo sobeiran, puèi esposa Elena de Tròia. Ensemble, an Euforion e Faust fa fructificar un troç de tèrra « arrancat a la mer ». A la fin, Mefistofelès vòl prende l'alma de Faust. Mas aquesta es pas damnat mas salvat de l'infèrn mercé a las preguièras de Margarida. Lo darrièr verset d'aquesta segonda partida de Faust conclutz « l'eternal feminin nos auça » (« das Ewig-Weibliche zieht uns hinan »).

La legend de Faust inspirèt unes opèras e d'autres obratges musicals màger:

• La Damnacion de Faust, legenda dramatica en quatre partidas d'Hector Berlioz (1846),
• Las Scènas de Faust de Robert Schumann (1844-1853),
• L'Obertura de Faust de Richard Wagner (1855),
• La Faust-Simfonia de Franz Liszt (1857),
• Faust, de Charles Gounod, libret de Jules Barbier e Michel Carré (creat en 1859). Opèra adaptat de la pèça Faust e Margarida de Carré, pèça inspirada per Faust. una tragèdia pèça de Goethe,
• Mefistofele, lo sol opèra acabat del compositor italian Arrigo Boito (creat en 1868),
• La ochena sinfonia de Gustav Mahler que met en musica la darrièra scèna del Faust de Goethe (1906-1907),
• L'Istòria del soldat, musica de scèna d'Igor Stravinsky (1917), per 3 recitants e ensemble instrumental.
• Doktor Faust, començat pel compositor italian Ferruccio Busoni e acabat per son discípol alemand Philipp Jarnach (creat en 1925)
• Votre Faust,opèra interactiu de Henri Pousseur sus un libret de Michel Butor (creat en 1969)
• Historia von D. Johann Fausten, opèra d'Alfred Schnitke (creat en 1995).

• Lo grop de heavy metal Kamelot s'inspirèt d'aquesta istòria per lors album Epica e The Black Halo.
• Lo grop de Metal Emigrate a sortiguèt una cançon del nom de « Faust » dins son segon album Silent So Long.
• Lo grop de rock alemand Faust.

• La Tragica Istòria del doctor Faust de Christopher Marlowe (1594)
• Faust, Johann Nicolaus Pfitzer (1674)
• Faust und sieben Geister per Gotthold Ephraim Lessing (1759)
• Faust, ein Fragment de Johann Wolfgang von Goethe (1790)
• Doas versions par Friedrich Maximilian Klinger (1791 puèi 1797)
• Faust, eine Tragödie in einem Akt, ein Versuch per Adalbert von Chamisso (1804)
• Los Faust (Goethe) de Johann Wolfgang von Goethe (1749 - 1832)
• La Peau de chagrin de Honoré de Balzac (1831)
• Novaja Scena meždu Faustem i Mefistofelem d'Alexandre Pouchkine (1825)
• Don Juan und Faust, eine Tragödie per Christian Dietrich Grabbe (1829)
• Faust, ein Gedicht de Nikolaus Lenau (1836)
• Der Doktor Faustus, ein Tanzpoem de Heinrich Heine (1851)
• Lo Trauc de l'Inf-rn (1851) e Dieu dispausa (1852) d'Alexandre Dumas paire
• Faust, Rasskaz v devjati pismach d'Ivan Tourgueniev (1856)
• Faust, pèça de teatre d'Adolphe d'Ennery (1858)
• Faust de Estanislao del Campo (1866)
• Lo retrach de Dorian Gray d'Oscar Wilde se pòt legir coma une transposicion del mithe faustian dins lo domèni de l'art (1891)
• Gests e opinions del doctor Faustroll, patafisician d'Alfred Jarry (1911)
• La Mòrt del doctor Faust de Michel de Ghelderode (1925)
• Jazz (Panhòl) de Marcèu Panhòl (1926)
• Margarida de la nuèch de Pierre Mac Orlan
• Mon Faust de Paul Valéry (1945-1946)
• Faust al vilatge de Jean Giono ( 1977)
• Faust de Fernando Pessoa
• Doktor Faustus de Thomas Mann (1947-1950)
• L'òme de seissenta ans de Frederic Van Ermengem alias Franz Hellens (1951)
• Lo Mèsre e Margarida de Mikhaïl Bulgàkov
• Vòstre Faust de Michel Butor (1962)
• Jack Faust de Michael Swanwick (sciéncia-ficcion) ;
• Eric, Faust de Terry Pratchett
• Un Faust de Jean Louvet (1984)
• Neo Faust d'Osamu Tezuka (1988)
• Per Faust, Faust e mièg de Roger Zelazny (1994)
• Faust is Dead (Faust es mòrt) de Mark Ravenhill (1996)
• Quand èri una òbra d'art de Éric-Emmanuel Schmitt (2002).
• Fausto Rave de Roberto Ramos-Perea (2003)
• Faust e l'òme ordinari pèça de teatre de la Compagnie Jolie Môme (2012)
• Faust de Edgar Brau (2012)
• Frau Faust de Kore Yamazaki (2014)

• Georges Méliès l'adaptèt tres còps: dins un film de 1898: La Damnacion de Faust, en 1903: Faust als infèrns, e fin finala en 1904: Damnacion del doctor Faust.
• Lo realizator Danés Robert Dinesen s'inspira en 1915 del mite en filmant Dr. X amb Gunnar Tolnæs dins lo ròtle del Dr Malvosio.
• Murnau utilizèt lo mite de Faust al cinèma en 1926 dins Faust, una legenda allemanda.
• René Clair en 1950 amb son film La Beutat del diable amb Michel Simon e Gérard Philipe.
• Lo realizator chèc Jan Svankmajer adapta lo mite de Faust amb son film La Leiçon Faust en 1994.
• En 2011, Alexandre Sokourov realiza una adaptacion de Faust^[4].
• Phantom of The Paradise de Brian De Palma s'inspira fòrça del conte.

• Goethe (trad. Jean Malaplate, préf. Bernard Lortholary, ill. Virginie Berthemet), Faust : I et II, Éditions Flammarion, coll. « GF », 2015 (1^re éd. 1984), 572 p. (ISBN 978-2-081358683) {{{títol}}}. Lortholary. ISBN 978-2-081358683. 
• La revue Sous le signe de Faust (1997), éditée par la bibliothèque publique et universitaire de Neuchâtel (Suisse) contient une importante bibliographie sur Faust.
• Aminta Dupuis, L'Initiation de Faust et de Parzival, La quête du Graal, Une voie moderne de connaissance et d'amour (préface de Martin Gray), L'Harmattan, 2005, 183 pages ISBN: 2-7475-8330-9
• Ernest Faligan, Histoire de la Légende de Faust, Paris, 1887 (thèse - Faculté des Lettres de Paris) fait le point sur les textes allemands de la légende et donne une traduction du premier texte allemand.
• P. Saintyves, La Légende du Docteur Faust, Paris, 1926, réunit tous les épisodes légendaires allemands antérieurs à Goethe.

• 
  Faust per un pintre anonim alemand del sègle XVII.
• 
  Faust per Eugène Delacroix.
• 
  Mefistofelès per Eugène Delacroix.
• 
  Faust e Margarida per Ary Scheffer.
• 
  Faust per Wilhelm Hensel.
• 
  Faust e Margarida per James Tissot.
• 
  Afica publicitària de 1899 inspirada per Faust (aquí Harry Kellar) fasent Schmolitz amb lo diable.
• 
  Faust per Harry Clarke.
• 
  Faust sus un timbre alemand de 1979.

• (de) Goethe, Faust - Der Tragödie erster Teil
• Association historique Pôle Nord (surnommée un temps « les faustologues »)
• Pascal Boulhol, « De Cyprien le magicien au docteur Faust : la légende du pacte diabolique et ses origines grecques » sur le site de l'université de Provence
• Adolphe Bossert, « Le Faust de Goethe, ses origines et ses formes successives »