Platon

Platon^[1] (427 avC, Atenas - 348 avC, Atenas) es un filosòf grèc de l'Antiquitat. Originari de la noblesa atenenca, venguèt discípol de Socrates e faguèt partida de son entorn fins a sa condamnacion a mòrt. Puei, après un periòde de viatges en Mediterranèa, fondèt l'Acadèmia, la premiera escòla vertadiera dedicada a l'ensenhament de la filosofia. Platon venguèt alora una personalitat intellectuala majora dau mond grèc e foguèt invitat mai d'un còp a la cort dei tirans de Siracusa. Asssaièt sensa succès d'i aplicar lei principis de sa pensada avans de s'entornar definitivament a Atenas.

Amb Socrates e Aristòtel, Platon es un dei tres filosòfs pus importants de la Grècia Antica. Son òbra es devesida en tres partidas principalas que regardan la metafisica, la cosmologia e la politica. Lei doas premierei partidas interessèron fòrça lei pensaires mistics e lei premiers teologians crestians. La tresena aguèt una influéncia sus plusors generacions de pensaires politics car s'interessèt ai condicions necessàrias per permetre de crear una ciutat dirigida per lei principis de la filosofia e de la justícia.

Platon es nascut vèrs 427 avC dins una familha nobla d'Atenas. D'efiech, èra liada a Critias e a Charmide que foguèron dos membres dau Conseu dei Trenta, lo govèrn instaurat per leis Espartencs a la fin de la Guèrra de Peloponès. Lo paire de Platon, Ariston d'Atenas (vèrs 470/460 - 424 avC) es mau conegut per leis istorians e sa genealogia es pauc clara. En revènge, sa maire, Perictione, èra probablament una descendenta dau legislator Solon. En mai de Platon, lo pareu aguèt dos autrei fius e una filha.

Vèrs 407 avC, Platon rescontrèt lo filosòf Socrates (470-399 avC) e intrèt dins son ceucle. Aquelei relacions durèron uech ans fins a la condamnacion a mòrt de Socrates per leis Atenencs. Pasmens, aquela execucion empachèt pas Platon de perseguir son aprendissatge. Après un sejorn dins l'escòla de Megara, onte foguèt acuelhit per Euclid lo Socratic (vèrs 450-380 avC), s'entornèt dins sa ciutat natala. I comencèt la redaccion de sei premiers dialògs e reüniguèt un grop d'amics prefigurant l'Acadèmia.

Après son viatge a Megara, Platon realizèt tres viatges en Mar Mediterranèa. Lo premier o menèt en Egipte e en Cirenaïca, benlèu coma marchand d'òli d'oliva. Aquò li permetèt de rescontrar lo matematician Teodòr de Cirene (465-398 avC) e lo filosòf Aristip de Cirene (435-356 avC). Puei, anèt en Granda Grècia, es a dire dins lo sud d'Itàlia, onte visitèt Tarent. I parlèt amb Arquites (428-347 avC), sabent e òme politic influent de la ciutat. Enfin, Platon foguèt convidat a Siracusa per Denis l'Ancian (431-367 avC), tiran de la vila. Pasmens, aqueu sejorn en Sicília durèt pas lòngtemps. En causa dei mors dissoluts en vigor a la cort de Siracusa, un conflicte opausèt rapidament lei dos òmes. Denis expulsèt alora Platon de l'illa. Durant aqueu trajècte vèrs Atenas, Platon foguèt brèvament capturat coma esclau a Egina avans d'èsser liberat per l'intervencion d'un amic rescontrat a Cirene.

A son retorn en Atenas, en 387 avC, Platon crompèt un gimnasi e un pargue situats au nòrd-oèst de la vila. I fondèt l'Acadèmia qu'es la premiera escòla vertadiera de filosofia. Dotat d'installacions religiosas (santuari d'Atenas, autars, estatua d'Apollon...), d'un « musèu », de lotjaments e de salas destinats a l'ensenhament, venguèt un centre intellectuau major de l'Antiquitat tre sa creacion. De personalitats coma Aristòtel (384-322 avC), Xenocrat de Calcedònia (396-314 avC), Eraclid de Pònt (388-310 avC) ò Eudox de Cnide (408-355 avC) i ensenhèron durant lo sègle IV avC. De mai, au contrari d'una opinion frequenta, l'ensenhament èra pas unicament orau. L'Acadèmia dispausava de libres e plusors mèstres s'interessèron a de metòdes d'ensenhament modèrnes.

L'Acadèmia subrevisquèt a la mòrt de son fondator e perdurèt fins a 86 avC. De còps considerada coma lo premier centre universitari, inspirèt d'autreis institucions similaras e permetèt a Atenas de demorar un dei centres intellectuaus dau mond mediterranèu fins a l'aparicion dau cristianisme dins l'Empèri Roman.

A la mòrt de Denis l'Ancian en 367 avC, son fiu Denis lo Jove (397-343 avC) li succediguèt. Platon foguèt tornarmai invitat dins la ciutat siciliana a la demanda de Dion, lo bèufraire de Denis l'Ancian. Per Platon, aquò èra l'ocasion de formar lo tiran de la vila a la filosofia e, benlèu, d'ajudar a l'establiment d'un govèrn fidèu ai principis edictats dins La Republica. Pasmens, l'acuelh foguèt pas bòn car car Dion e Platon foguèron rapidament sospichats de voler captar lo poder. Lo premier foguèt exiliat e lo segond aguèt interdiccion de quitar lo palais. Aquela situacion durèt fins a la partença de Denis a una expedicion militara en fòra de la vila.

En despiech d'aquela garrolha, Denis invitèt eu meteis Platon a Siracusa en 361 avC. Dins aquò, lei relacions entre lei dos òmes venguèron tornarmai marridas. Platon foguèt assignat a residéncia per lo tiran de la vila fins a una intervencion d'Arquites de Tarent. Après la revirada d'aquela tresena experiéncia en Sicília, Platon demorèt a Atenas fins a sa mòrt.

Totei leis escrichs filosoficas de Platon son estats conservats, çò qu'es excepcionau per un autor antic. L'ensemble contèn 28 obratges que son devesits en tres categorias. Lei dialògs de jovença comprènon lei tèxtes redigits avans lei premiers viatges de Platon, es a dire avans 390 avC. D'òbras importantas dins la pensada platoniciana, coma lo Protagoras, lo Gorgias ò lo libre premier de La Republica, fan partida d'aqueu premier grop. Lo segond ensemble es compausat deis obratges escrichs entre lo començament de sei viatges e la fin de son segond sejorn a Siracusa en 361 avC. Es marcat per la maduretat dau filosòf e per lei besonhs de l'ensenhament a l'Acadèmia. De dialògs fòrça famós coma Lo Banquet ò lo tèxte complèt de La Republica foguèron redigits durant aqueu periòde. Enfin, lo tresen ensemble dei dialògs de Platon es fach de tèxtes tardius escrichs après son retorn definitu a Atenas. Contèn d'òbras coma lo Timèu, lo Critias (qu'es inacabada), Lo Politic ò Lei Lèis.

Se fau nòtar qu'existís una traduccion de referéncia dei tèxtes de Platon. Editada en 1578 per Henri Estienne († 1598), comprèn lo tèxte originau e una version en latin. Cada pagina contèn doas colonas de cinc paragrafs notats de a a e. Ansin, la referéncia « Theetèt, 145d » remanda au paragraf d de la pagina 145 dau Theetèt dins l'edicion Estienne.

Coma mai d'un filosòf grèc, Platon s'es interessat a la question de la natura dei percepcions e dei procès intellectuaus permetent a l'èsser uman de comprendre la realitat dau mond. Per aquò, utilizèt principalament l'observacion e la logica. Ansin, per eu, lo vivent es definit coma un còrs animat, es a dire dotat d'una arma. En parallèl, la realitat es compausada d'objèctes diferents, especialament d'objèctes « sensibles » que constituisson lo mond. La realitat percebuda per l'èsser uman provèn alora de l'interaccion entre leis objèctes (e lei procès intèrnes de l'organisme) e lei jutjament emés per l'arma au contacte d'aqueleis objèctes.

Fòrt d'aqueu resultat, Platon perseguiguèt sa reflexion sus lei concèptes de conoissença e de sciéncia, especialament dins lo Theetèt. Premier, i refuta doas definicions comunas dins la Grècia Classica que considèran la sciéncia coma una sensacion ò una opinion basada sus lei percepcions deis individús. D'efiech, segon Platon, coma la realitat es totjorn en cors de transformacion, es impossible de trobar un saber verai a partir dei sensacions percebudas per l'arma. Per eu, en plaça de l'arma e de seis imprecisions, la poissança intellectuala es l'otís d'utilizar per obtenir una representacion dei realitats establas estudiadas per la sciéncia. Per destriar aquelei realitats dei realitats variablas eissidas dei sensacions, Platon li donèt lo nom de « realitats intelligiblas ».

Pasmens, per sostenir aquela concepcion, Platon deguèt postular dos elements. Lo premier es l'equivaléncia entre l'èsser e la veritat. Lo segond es que l'arma es una realitat pròcha dei realitats intelligiblas, çò que li permet de lei contemplar. D'efiech, sensa aquela capacitat d'aprension de realitats non sensiblas per l'intellècte de l'arma, tota pensada es impossibla.

Consequéncia dei reflexions menadas sus lei sensacions, l'opinion e la sciéncia, la teoria dei formas es la doctrina metafisica majora de la pensada de Platon. D'efiech, se l'èsser e la veritat son equivalents, es necessari de s'interessar ai realitats intelligiblas per descriure lo mond. Aquò demanda donc d'èsser capable de trobar de definicions per depintar aquelei causas sensa lei basar sus de realitats sensiblas. Per exemple, trobar la respònsa a la question « Qu'es lo Coratge ? » en identificant d'elements non sensibles sus aquela nocion.

Platon apelèt « forma » ò « idèas » l'ensemble d'aquelei realitats intelligiblas. Per eu, aquelei formas son leis objèctes vertadiers de la definicion e de la conoissença. Per diferenciacion amb lei realitats sensiblas, poguèt dedurre sei proprietats. Lei formas son ansin de realitats immaterialas e immudablas, universalas e intelligiblas e independentas de la pensada. Au contrari dei causas sensiblas que son en evolucion constanta, lei formas son donc la realitat unica e veraia. De mai, s'aquelei causas sensiblas presentan una realitat, dèvon la recebre dei formas. Per exemple, s'una pèira es considerada coma polida, es que recebe aquelei proprietats de part d'una forma (per exemple, la forma dau Bèu). Aquela relacion entre una forma e sa manifestacion a una realitat sensibla foguèt dicha « participacion ».

L'existéncia de formas independentas de la pensada e lo concèpte de participacion son lei dos elements majors de la pensada metafisica de Platon e de sei successors. Aquela teoria foguèt l'objècte d'objeccions tre l'Antiquitat. Lei pus importantas foguèron aquelei emesas per Aristòtel dins la Metafisica que desvolopèt la pensada platoniciana amb la nocion de determinacion e s'interessèt mai ai relacions entre lo sensible e la conoissença per establir de liames entre elei. Pasmens, Platon eu meteis critiquèt certaneis aspèctes de sa teoria. En particular, èra geinat per la rompedura aparenta de l'unitat d'una forma quand èra difusada dins plusors objèctes sensibles. Per aquò, introduguèt l'idèa de l'existéncia d'un demiürge capable d'ordenar l'Univèrs^[2].

L'oposicion entre lo sensible e l'intelligible permetèt a Platon de prepausar una representacion esquematica de la conoissença. Aquela concepcion es explicada per l'analogia de la linha car plaça sus una meteissa linha l'ensemble dei conoissenças. Per aquò, aquela linha es copada en doas partidas principalas. D'un caire, se tròban lei causas sensiblas e, d'autre caire, lei causas intelligiblas. Lo domeni pus accessible dau sensible èra compausat deis imatges (ò dei rebats) dei formas dins lo mond materiau. Un segond domeni sensible es consituit per leis objèctes que son formats per aqueleis imatges (es a dire lo vivent per Platon). Au dessús d'aqueleis elements sensibles, se tròban lei dos domenis de l'intelligible. Lo pus bas es fach deis objèctes ipotetics que permèton la reflexion (per exemple, lei matematicas). Puei, vèn lo domeni superior onte se tròban lei formas.

Platon prepausa pas de definicion precisa de l'arma dins sei dialògs. Pasmens, coma la nocion i es fòrça presenta, se tròba mai d'una descripcion, çò que permet d'establir un ensemble de proprietats e de qualitats que li son estacadas. D'una maniera generala, per Platon, l'arma es una causa aparentada ai formas e dotada d'un movement pròpri. Immortala, es compausada de tres poissanças : « l'apetit » (épithumia) qu'es lo centre dei desirs e dei passions, la « colèra » (thumos) qu'es un element agressiu a l'origina de l'emportament ò dau coratge e lo « rasonable » (logistikon) qu'es la partida racionala e divina de l'arma.

Aquela concepcion tripartita es presentada dins mai d'un dialòg. La rason i es considerada coma la partida pus nobla car l'unica qu'es estacada a l'intelligible. Puei, vèn la « colèra » que permet, s'es plaçada au servici de la rason, de realizar de proesas e de mestrejar lei vicis engendrats per la darriera partida. Per illustrar aqueu mestritge, Platon associa una vertut amb cada element de l'arma : la saviesa per l'esperit, lo coratge per l'element agressiu e la temperància per lei desiranças.

Pasmens, se fau nòtar que la pensada de Platon sus la natura de l'arma evolucionèt a la fin de sa vida. D'efiech, separèt mai e mai lei tres partidas e, dins sei tèxtes pus tardius coma La Republica, admeteguèt l'existéncia de tres armas diferentas. Aqueu tripartisme es l'illustracion dau raliament de Platon ai tèsis grègas sus l'immortalitat de l'arma e sus sa purificacion après la mòrt. Au finau, per eu, existiá cinc tipes d'armas: aquelei dei dieus, dei demònis, deis eròis, deis abitants deis Infèrns e deis umans. L'objectiu de l'existéncia terrèstra èra de permetre lo retorn de l'arma a son estat originau gràcias a sa capacitat de cercar e de descubrir lei formas.

L'amor es un autre element major de la filosofia de Platon. D'efiech, per eu, es una desirança violenta e multifòrmas que s'empara tant de l'arma que dau còrs deis individús. Aqueu fenomèn se manifèsta per un estacament a una persona, a un objècte ò a una idèa acompanhat per la pensada que lo contentament d'aquela desirança pòu èsser una fònt d'elevacion de l'existéncia. Lei vicis, l'acoblament ò l'amor dau discípol per son mèstre ne'n son d'exemples de manifestacions concrètas. En causa de lor natura diferenta, Platon leis ierarquizèt segon lor finalitat e lor capacitat de permetre a l'individú de contemplar lo Bèu. Ansin, se condamnèt l'amor carnau, lausèt la quista dau filosòf per lo saber.

La nocion de reminiscéncia es lo darrier element major de la metafisica de Platon. Foguèt obligat de l'introdurre per explicar la capacitat de l'arma de descubrir l'intelligible. D'efiech, se l'arma pòu pas descubrir la veritat per lo mejan dei sensacions percebudas per lo còrs, ren permet d'explicar sa capacitat de percebre lei formas que son de concèptes ben pus complèxs. Lei reminiscéncias, remembrança de de conoissenças aquistadas per l'arma immortala en fòra de son sejorn dins un còrs, son lo biais d'explicar aqueu liame. Per explicar l'abséncia de remembranças complètas, Platon supausèt que lo procès purificacion de l'arma entraïnava l'oblit dei sabers de l'individú.

La vision cosmologica de Platon es principalament presentada dins Timèu e dins Parmenid. Segon eu, lo mond èra similar a un èsser vivent dotat d'una arma e d'un còrs. Pasmens, son element pus important es probablament sa cresença dins l'existéncia d'un demiürge fondamentalament bòn car liat a la racionalitat. Diferenta dei dieus olimpians tradicionaus, aquela divinitat èra pas gelosa. Son ròtle èra de faiçonar lo mond en ordenant la matèria e en se retirant après l'acabament de son trabalh. Se fau nòtar que per Platon, la matèria èra compausada de quatre elements qu'èran associats a de formas geometricas : lo fuòc amb lo tetraèdre, la tèrra amb l'exaèdre, l'aire amb l'octaèdre e l'aiga amb l'icosaèdre. Aquela particularitat permetiá d'interpretar lei fenomèns observables coma lo resultat de l'interaccion, exprimibla en tèrmes matematics, entre lei compausantas deis elements que lei constituisson.

Segon Platon, la vida umana èra lo resultat de l'union d'una arma e d'un còrs. L'arma es fabricada per lo demiürge a partir de la mèscla aguent permés de fabricar l'arma dau mond. L'arma umana a donc lei meteissei caracteristicas que l'arma dau mond, especialament son aspècte matematic, mai es mens pura. D'un biais pus precís, la partida immortala de l'arma es l'òbra dirècta dau demiürge mai lei doas autrei partidas (la colèra e lei passions) son fabricadas per d'assistent dau demiürge. Lo còrs es format de triangles rectangles que donan naissença a l'esquelèta e a la carn. De variacions dins leis elements presents dins aquelei triangles permetián de produrre lei diferents teissuts de l'organisme.

Dins la filosofia platoniciana originala, la mesola èra lo ponch de contacte privilegiat entre l'arma e lo còrs. La partida racionala de l'arma aviá per mission de dominar lo caòs eissit de la matèria que predomina a la naissença e durant la jovença. Lei sensacions permèton d'assegurar la cooperacion entre lei doas partidas. Lei sens (vista, odorat...) captan de sinhaus que son comunicats a l'arma onte vènon de sensacions. Platon desvolopèt tanben una teoria dau vielhiment. Per eu, es una consequéncia de la rompedura de l'equilibri entre leis intradas e lei sortidas au sen de l'organisme au detriment deis intradas.

Lei reflexions politicas de Platon son principalament desvolopadas dins La Republica, Lo Politic e Lei Lèis. Per eu, l'òme es pas, au contrari de l'afiermacion d'Aristòtel, un « animau politic » : « Tot òme es per tot òme un enemic »^[3]. Ansin, Platon considèra que lo ròtle de la politica es de crear l'unitat, per la vertut e per l'educacion^[4]. Quant a l'aparicion de la Ciutat, Platon pensa qu'es una consequéncia de l'economia. Aqueu modèl auriá permés de facilitar lo trabalh de produccion gràcias a la division dei pretzfachs. Puei, après una fasa de creissença de la Ciutat, seriá aparegut lo grop dei guerriers qu'es encargat de protegir la Ciutat e sei lèis. Platon dona un ròtle fondamentau ai guerriers que son presentats coma lei Gardians de la Republica.

La question dei Gardians es l'objècte principau dei reflexions politicas de Platon. Per eu, dèvon èsser chausits dins l'elèit intellectuau, morau e fisic dei dos sèxes. Lor educacion dèu èsser fòrça sonhada e Platon èra un admirator de l'esfòrç educatiu organizat consentit per leis Espartencs. Per aquò, considèra legitim de limitar lei conoissenças accessiblas a la populacion. En particular, preconiza de destrurre lei libres « perilhós ». La poesia es tanben fòrça criticada per la filosofia platoniciana car es vista coma un biais de neutralizar l'intelligéncia^[5].

La cèrca dau govèrn ideau ocupa una partida importanta dei reflexions politicas de Platon. Per aquò, prepausèt premier una representacion de l'èsser uman qu'es resumida per lo mite dei mariòtas. Segon aqueu racònte, l'òme es una mariòta fabricada per lei dieus. Pasmens, se lei mariòtas classicas son dirigidas per de fieus, leis èssers vivents son contrarotlats per d'afèctes (plaser, dolor, paur, rasonament... etc.) situats dins lo còrs. Ansin, segon Platon, l'òme es pas necessiàrament guidat per la rason e, per consequéncia, es pas capable de realizar son ben. Per i pervenir, es necessari d'educar l'arma e lo ròtle dau govèrn ideau es de metre en plaça lei condicions necessàrias per assegurar aquela educacion.

Après aver trobat aquela conclusion, Platon cerquèt lei critèris e principis permetent de definir un govèrn ideau. Per eu, la filosofia èra la disciplina d'utilizar per identificar la constitucion pus adaptada. Pasmens, definiguèt tanben la politica coma la disciplina tecnica destinada a trobar e metre en plaça d'un biais concrèt aqueu regim politic en tenent còmpte dei particularitats de la Ciutat (geografia, demografia, ressorsas...). L'idèa d'estudiar aqueleis especificitats èra una evolucion importanta dins la filosofia grèga antica car afiermava l'impossibilitat de crear una Ciutat perfècte unicament a partir de reflexions teoricas.

Pasmens, Platon prepausèt tanben de principis generaus. Segon eu, per assegurar la justícia au sen de la Ciutat, èra necessari d'assegurar un equilibri just dins la reparticion dei foncions exercidas per lei ciutadans. Lo modèl platonian prepausa una ciutat organizada a l'entorn de tres classas : lei governants (associats a la vertut de la saviesa), lei gardians (associats au coratge) e lei productors (associats a la temperància). Dins sei premiereis escrichs sus lo subjècte, prepausa una organizacion secrèta per permetre lo foncionament d'un Estat perfèct e la formacion de l'elèit intellectuau necessari a son govèrn. Pasmens, aqueu sistèma èra fòrça autocratic. Dins de tèxtes pus tardius, Platon suggeriguèt donc d'evolucions, probablaments eissidas de seis experiéncias politicas, que s'orientavan vèrs un regim mixt entre monarquia (considerada coma lo principi de la saviesa) e democracia (considerada coma lo principi de la libertat). Detalh fòrça conegut de l'òbra de Platon, lo mite de l'Atlantida es abordat dins aqueu passatge.

Un passatge famós de la reflexion politica de Platon es sa classificacion dei regims politics. Segon eu, n'existís cinc. L'aristocracia, es a dire lo govèrn dei melhors, es l'unic regim politic perfèct. Correspònd a l'ideau dau « filosòf-rèi » que tèn lo poder e la saviesa. Puei, vènon quatre regims imperfècts associats a una caracteristica e a una consequéncia negativa :

• la timocracia es basada sus l'onor, çò que pòu menar a de guèrras tròp frequentas.
• l'oligarquia es basada sus lei richessas, çò que pòu menar a l'abandon de la vertut.
• la democracia es basada sus l'equivaléncia dei conviccions de cada ciutadan. Pasmens, degun i es somés a l'obligacion de governar, çò que pòu menar a l'adopcion de decisions « populistas ».
• la tirania es basada sus la desirança. Marca la fin de la politica car lei lèis i son abolidas.

A partir d'aquela classificacion, Platon expliquèt lei desequilibris entre lei ciutats per de desequilibris entre lei diferentei partidas de l'arma. Per exemple, lo regim aristocratic requièr lo govèrn per lei filosòfs. En revènge, la timocracia es la consequéncia d'un ròtle tròp important fisat ai guerriers.

La filosofia de Platon es a l'origina dau platonisme, un corrent de pensada inspirat per seis escrichs. Aqueu movement aguèt una influéncia importanta de l'Antiquitat a la Renaissença. Pasmens, lo platonisme foguèt fòrça influenciat per leis interès dei traductors e dei comentators dei tèxtes de Platon.

L'Acadèmia fondada per Platon subrevisquèt fins a 86 avC. Son existéncia es tradicionalament devesit en tres periòdes. L'Acadèmia Anciana (vèrs 348-269 avC) orientèt lo platonisme vèrs una metamatematica que prolonguèt lei doctrinas de Platon sus lei nombres. Speusippos (407-339 avC), lo nebòt de Platon, aguèt una influéncia majora sus aquela evolucion que menèt a un raprochament amb lo pitagorisme.

L'Acadèmia Mejana durèt de 264 a 240 avC e foguèt dominada per Arcesilas de Pitana (315-241 avC). Figura importanta dau scepticisme, pensava qu'èra impossible d'arribar a una certitud. Per eu, l'òme deviá decidir a partir d'opinions en assaiant de determinar lo rasonable. Pasmens, mantenguèt la tradicion dau dialòg platonician.

L'Acadèmia Novèla s'estend de la mòrt d'Arcesilas a la disparicion de l'Acadèmia. Sensa abandonar totalament lo scepticisme, adoptèt una vision probabilista. Per ela, èra impossible de diferenciar lei representacions veraias e lei representacions faussas sensa utilizar de metòdes permetent de destriar lo probable e lo versemblable. De mai, lo desvolopament de la reflexion permetiá d'identificar pus aisament l'inversemblable. Ciceron (106-43 avC) es lo discípol pus famós d'aquela tendància de l'Acadèmia.

A partir dau sègle I avC, lo platonisme se difusèt au sen de l'elèit roman. Pasmens, caracteristica de la filosofia romana, lo platonisme deguèt coabitar amb mai d'una autra escòla filosofica coma l'epicurisme, l'estoïcisme e l'aristotelisme. Deguèt tanben integrar una dimension mistica pus importanta, çò que favorizèt mai lo raprochament amb lo pitagorisme. Filon d'Alexàndria (20 avC - 45 apC), un judieu ellenizat, es una personalitat majora d'aquela evolucion. Aquò li permetèt de desvolopar una pensada originala mesclant lo platonisme a la filosofia judieva. Au sègle I apC, foguèt imitat per d'autrei pensaires eissits dau judaïsme, dau gnosticisme ò dau cristianisme.

Lo neoplatonisme antic es un corrent que se desvolopèt entre lei sègles III e VI apC. Lo filosòf grèc Plotin (vèrs 205-270 apC) n'es la figura principala. Fòrça influenciat per lo miticisme de religions paganas mai e mai menaçadas per lo cristianisme, prepausèt una vision mistica dau platonisme. Per eu, existís un « Un-Premier-Ben » qu'es la fin cercada per cada causa qu'existís. Aquel Un es intelligible e distribuit dins totei leis espècias d'èssers intelligibles. L'Intelligéncia es l'otís que permet d'observar aquelei manifestacions de l'Un. Enfin, entre lei causas intelligiblas e sensiblas, existís l'Arma qu'es eissida de l'Intelligéncia.

L'existéncia d'un Absolut dins la filosofia de Plotin interessèt fòrça certanei Paires de la Glèisa. Sa pensada foguèt ansin en partida integrada a la teologia crestiana.

Durant l'Edat Mejana, la pensada de Platon demorèt coneguda per l'elèit intellectuau europèa e aràbia. Pasmens, Aristòtel predominèt en causa de l'adaptacion de sa filosofia ai religions crestiana e musulmana. De mai, en Euròpa, solament tres dialògs de Platon èran disponibles en latin. Dins aquò, maugrat aqueu contèxte pauc favorable, un corrent neoplatonician apareguèt a la fin dau sègle XIV. Son origina es liada a l'òbra dau poèta e umanista Petrarca (1304-1374). Aquò entraïnèt la traduccion de divèrsei dialògs e a una difusion pus importanta dau platonisme.

Pasmens, aquela renaissença demorèt parciala. D'efiech, la conoissença de l'òbra de Platon demorèt sovent limitada. Per exemple, Galileo Galilei (1564-1642) utilizèt subretot l'aspècte matematic de la filosofia de Platon per rebutar l'aristotelisme medievau qu'empachava lo desvolopament dei sciéncias modèrnes.

v · m Los filosòfs principals

Presocratics • Socrates • Platon • Aristòtel • Scepticisme • Epicur • Ciceron • Senèca • Plotin • Tomàs d'Aquin • Averroès • Al Farabi • Avicena • Guillaume d'Occam • Maquiavèl • Bacon • Giordano Bruno • Hobbes • Descartes • Spinoza • Malebranche • Leibniz • Locke • Berkeley • Hume • Rousseau • Kant • Hegel • Schopenhauer • Marx • Kierkegaard • Nietzsche • Husserl • Bergson • Whitehead • Russell • Cassirer • Heidegger • Quine • Wittgenstein • Popper • Sartre • Merleau-Ponty • Rawls • Searle