Hunan

Húnán
湖南
provins
Land	Folkerepublikken Kina
Areal	211 836 km²
Folketal	65 683 722 (2010)
Hunan 27°24′N 111°48′E / 27.4°N 111.8°E / 27.4; 111.8
Hunan i Kina.
Wikimedia Commons: Hunan

Hunan er ein provins i Folkerepublikken Kina. Han ligg sør for elva Chang Jiang og Dongtingsjøen. Hunan grensar til Hubei i nord, Jiangxi i aust, Guangdong i sør, Guangxi i vest, Guizhou i vest og Chongqing i nordvest. Provinsen har ei flatevidd på 211 800 km². Changsha er hovudstad i provinsen.

Namnet Hunan (forenkla kinesisk 湖南, pinyin Húnán) tyder 'sør for innsjøen' og viser til Dongtingsjøen.^[2] Hunan vert også ofte nemnd med kortforma 湘 (pinyin: Xiāng), etter elva Xiang Jiang som renn gjennom provinsen.

Med unnatak for det nordaustlege Hunan, er provinsen prega av fjellryggar som deler provinsen inn i fleire åtskilde område langs kvar sine sideelvar til Chang Jiang. Fjellet Hengshan, det sørlegaste av dei tidlegare, fem heilage fjell i Kina, ligg omtrent midt i provinsen. Nanlingfjella dannar i sør grense mot provinsen Guangdong.

Alle dei større elvane renn ned mot Kinas største elv, Chang Jiang, og hamnar til sist i ho. Av desse har Xiang Jiang sine kjelder i provinsen Guangxi og renn inn i Hunan omtrent ved Quanzhou. Andre store elvar er Yuan Jiang og Lishui. Alle desse tre elvane munnar ut i bekkenet kring Dongtingsjøen, nordaust i provinsen. Innsjøen vert over 5 500 km² stor ved dei tider Chang Jiang og dei andre elvane fløymer over om sommaren.

Urskogane i Hunan vart folkesett av forfedrane til dei moderne miao, tujia, dong og yao-folka. Dei er kjend frå rundt 350 f.Kr. På denne tida og i hundrevis av år etterpå, var området ein magnet for migrasjon av hankinesarar frå nord. Desse rydda det meste av skogen og begynte å dyrke ris i dalane og på slettene. Migrasjonen frå nord var særleg stor under Aust-Jin-dynastiet og dei sørlege og nordlege dynastia, då nomadiske inntrengarar i nord pressa hanfolk sørover.

Under epoken til dei fem dynastia og ti kongedømma låg Hunan under det sjølvstendige regimet Ma Chu. Både Hunan og Hubei høyrde under Qing-dynastiet til provinsen Huguang. Hunan vart eigen provins i 1664 og fekk sitt noverande namn i 1723.

Hunan var eit viktig kommunikasjonssenter grunna si plassering langs Chang Jiang. Provinsen var i hundrevis av år kornkammer for mykje av Kina. Befolkninga voks heilt til 1800-talet. Hunan vart overfolka og saman med stor sosial ulikskap førte det til at bøndene gjorde opprør. Bak nokre oppstandar låg det òg etniske spenningar, så som det ti-år lange opprøret til miaofolket, 1795-1806. Taipingopprøret begynte sør i Guangxiprovinsen i 1850. Opprøret spreidde seg til Hunan og vidare austover langs elvedalen kring Chang Jiang. Ein hunanesisk hær under Zeng Guofan marsjerte inn i Nanjing og slo ned opprøret i 1864.

Hunan var heller roleg fram til 1910, då det vart gjort opprør mot Qingdynastiet. Eit nytt opprør, den kommunistiske haustoppstanden i 1927 vart leia av hunanesaren Mao Zedong. Desse oppretta det kortliva Hunansovjetet. Kommunistane heldt så ein geriljahær i fjellområda langs grensa mellom Hunan og Jiangxi i åra fram til 1934. Under press frå dei nasjonalistiske Kuomintangkreftene, begynte kommunisthæren på den berømte lange marsjen til basar i Shaanxiprovinsen. Etter kommuniststyrkane var fjerna, kjempa Kuomintang mot japanarane i den andre kinesisk-japanske krigen. Det forsvarte hovudstaden Changsha til han fall i 1944. Hunan kom relativt uskadd frå den delen av den kinesiske borgarkrigen som følgde etter Japan leid nederlag i 1945. I 1949 kom kommunistane til makta att og nasjonalistane trekte seg sørover.

Som Mao Zedong sin heimprovins støtta Hunan kulturrevolusjonen 1966-76. Provinsstyremaktene var i åra som følgde Maos død i 1976 tregare enn i dei fleste andre kinesiske provinsane med å vedta reformer etter Deng Xiaoping sitt program.

I fylgje folketeljinga 2000 fordelte befolkninga i Hunan seg i 41 etniske grupper. 89,79 % registrerte seg som hankinesarar, medan 10,21 % var fordelt på ulike minoritetar. Størst mellom desse er tujia (4 %), miao (3 %), dong (1 %) og yao (1 %), vidare hui, bai, zhuang, uighur. Xiang-kinesisk er det mest utbreidde, innfødde talemålet i Hunan.

Ris er hovudavling for Hunan. Området kring Dongtingsjøen er eit viktig senter for produksjonen av rami (kinagras), Hunan er elles eit senter for dyrkinga av te. Lengshuijiang-området er kjent for sine spissglans-gruver, og er dessutan eit av dei større sentera i utvinninga av antimon i Kina.

Hunan er delt opp i 14 einingar på prefekturnivå, 13 av desse er byprefektur og den siste er eit autonomt prefektur.

Kart	#	Namn	Hanzi	Pinyin	Administrasjonssete
	— Byprefektur —
	1	Changsha	长沙市	Chángshā Shì	Yuelu distrikt
	2	Changde	常德市	Chángdé Shì	Wuling distrikt
	3	Chenzhou	郴州市	Chénzhōu Shì	Beihu distrikt
	4	Hengyang	衡阳市	Héngyáng Shì	Yanfeng distrikt
	5	Huaihua	怀化市	Huáihuà Shì	Hecheng distrikt
	6	Loudi	娄底市	Lóudǐ Shì	Louxing distrikt
	7	Shaoyang	邵阳市	Shàoyáng Shì	Shuangqing distrikt
	8	Xiangtan	湘潭市	Xiāngtán Shì	Yuetang distrikt
	9	Yiyang	益阳市	Yìyáng Shì	Heshan distrikt
	10	Yongzhou	永州市	Yǒngzhōu Shì	Lengshuitan distrikt
	11	Yueyang	岳阳市	Yuèyáng Shì	Yueyanglou distrikt
	12	Zhangjiajie	张家界市	Zhāngjiājiè Shì	Yongding distrikt
	13	Zhuzhou	株洲市	Zhūzhōu Shì	Tianyuan distrikt
	— Autonomt prefektur —
	14	Xiangxi (Tujia & Miao)	湘西土家族苗族自治州	Xiāngxī Tǔjiāzú Miáozú Zìzhìzhōu	Jishou

Dei fjorten einingane er delt i 122 på fylkesnivå (34 distrikt, seksten byfylke, 65 fylke og sju autonome fylke). Desse er i sin tur delt i 2 587 einingar på kommunenivå (1 098 bykommunar, 1158 landkommunar, 98 etniske landkommunar, 225 subdistrikt og 8 fylkestyrte distrikt.

Commons har multimedium som gjeld: Hunan

• Offisiell nettstad