Aure kommune

Aure kommune
kommune
Kommunevåpen
Land	Noreg
Fylke	Møre og Romsdal
Adm.senter	Aure
Areal	641,39 km²
•  land	622,25 km²
•  vatn	19,14 km²
Folketal	3 408  (1. januar 2024)
Målform	nøytral
Ordførar	Hanne Berit Brekken (Ap)
Kommunenr.	1576
Aure kommune 63°16′07″N 8°36′28″E / 63.268611111111°N 8.6077777777778°E / 63.268611111111; 8.6077777777778
Kart som viser Aure kommune.
Wikimedia Commons: Aure
Nettstad: www.aure.kommune.no

Aure er ein kommune på Nordmøre i Møre og Romsdal som frå 1. januar 2006 omfattar tidlegare Tustna kommune. Aure kommune grensar til Kristiansund kommune (Frei) i vest, Hitra kommune i Trøndelag i aust, Heim kommune i aust og sør og Tingvoll kommune i sør, medan Smøla kommune ligg i nordvest, rett nordom Edøyfjorden.

Folk som kjem frå sjølve Aure, medrekna Ertvågsøya blir kalla aurgjeldingar og målføret deira aurgjelding. Folket som kjem frå tidlegare Stemshaug kommune blir kalla stemshaugingar, og dei snakkar ei undergruppe av aurgjelding som blir kalla stemshauging når ein vil vera ekstra presis. Folk frå den tidlegare Tustna kommune blir kalla tustningar og dialekten der blir kalla tustning.

• Arøya
• Bjørnholmen
• Bjørnskotøya
• Berrøya
• Ertvågsøya
• Fevelsholmen
• Fårøya
• Gautøya
• Golma
• Grisvågøya
• Henriksøya
• Herringsøya
• Jørnøya
• Jøssøya
• Kalvøya i Aure
• Kunna
• Langholmen
• Langøya
• Lesundøya (landfast med Skardsøya i aust over Drageidet)
• Marøya
• Møyslåtten
• Rottøya
• Ruøya
• Skardsøya (landfast med Lesundøya i vest over Drageidet)
• Solskjelsøya
• Stabblandet
• Storøya
• Styrsøya
• Tustna

Kommunen har eit rikt planteliv og etter det ein kjenner til, så har Aure verdsnordgrense for tre karplanteartar, nemleg blankburkne, knortestorr og kystmaigull. Av artar på raudlista (2006) i kommunen kjenner ein til åtte artar; alm (NT), blankstorkenebb (NT), brudespore (NT), engmarihand (NT), fjellnøkleblom (NT), kvit skogfrue (NT), kystengkall (VU) og marinøkkel (NT). Som ein ser er alle dei raudlista karplantane i Aure raudlista som "nær truga" (NT), sett bort frå kystengkall. Den siste er raudlista som sårbar (VU).

Aure kommune ligg i eit område med mykje ørn, både havørn og kongeørn. Båe artane hekkar i området, og inntil kommunesamanslåinga med Tustna kommune 1. januar 2006 var kommunevåpenet til Aure to ørnehovud som ser kvar sin veg. Aure kommune har både fjordar og sjøområde i tillegg til fjell og skog. Dette gjer at det er eit svært variert fugleliv i kommunen. Frå storfugl og rype i fjellet til tjeld, måse og ærfugl ved kysten. I tillegg kan nemnast at ein i Aure kan finna alle dei sju hakkespettartane i Noreg hekkande i kommunen, nemleg; Flaggspett, kvitryggspett, dvergspett, tretåspett, gråspett, grønspett og svartspett. Kva gjeld fugl, så er likevel Mellandsvågen og Livsneset på Skardsøya det mest interessante fugleområdet i Aure. Dette er eit såkalla ramsarområde, og fleire sjeldne og raudlista fugleartar overvintrar der.

I Aure kommune er det store stammar med både rådyr og hjort i tillegg til at det finst ein veksande stamme med elg. Aure har lenge vore ein av dei største hjortekommunane i Noreg. Tidleg på våren og sumaren kan ein sjå mykje hjort beitande langs vegane. Det er ikkje uvanleg å sjå flokkar på fleire titals dyr.

Gaupe er det største bufaste rovdyret i Aure. Det har vore observert bjørn i kommunen, men dette er ikkje eit dyr som har fast tilhald der. Raudreven har også fast tilhald i Aure og kan synast å ha auka i antal dei siste åra, etter å ha vore på eit lågmål ei tid grunna reveskabb.

Elles finst det òg dyr som:

• Mår
• Amerikansk mink (flykta frå oppdrettsanlegg)
• Røyskatt
• Grevling
• Oter
• Snømus

Piggsvin var tidlegare ein vanleg dyreart i Aure, men kom meir eller mindre bort i laupet av 1960-talet, uvisst av kva grunn. I dag kjenner ein ikkje til at arten finst nokon stad i kommunen. Bever oppheldt seg nokre få år på 1980-talet i Todalen i Aure. Truleg har arten vore vanlegare i gamal tid, då gardsnamnet Bjøringen i Aursundet er rekna å vera utleidd av bever. Sjå Todal (1963).

Av andre pattedyr kan nemnast:

• Spissmusartar
• Flaggermusartar
• Hare
• Ikorn
• Smågnagarartar

• Aure sentrum

Tustna og Aure kommunar vart samanslegne den 1. januar 2006. Den nye kommunen ber namnet Aure, og kommunevåpenet byggjer på Tustna sitt kommunevåpen med den endringa at klippfisken skal vera i sølv (kvitt) i staden for tidlegare gull (gult). (sjå [1]^{[daud lenkje]})

Folketalsutvikling for noverande Aure kommune frå 1875:

1900[1]	1.12.1920[2]	1.12.1930[3]	3.12.1946[3]	1.1.1951[4][5][6]	1.1.1961[4][5][5]	1.1.1971[4][5]	1.1.1981[4][5]	1.1.1991[4][5]	1.1.2001[4][5]	1.1.2010[7]
4739ab	4813ab	4988ab	5017ab	4949ab	4641ab	4247a	4087	3898	3787	3502

^a Dette talet omfattar ikkje eit område på Ertvågøya som var del av gamle Valsøyfjord kommune fram til kommunesamanslåinga i 1965, då det vart overført til Aure kommune. Dette området hadde då 141 innbyggjarar.
^b Dette talet omfattar skulekrinsen Innlandet, som var del av Aure kommune fram til 1976, då det vart overført til Halsa kommune. Dette området hadde då 158 innbyggjarar.

• Aure Næringsforum^[8]
• Brødrene Bakk AS
• D. Stormyr Maskin AS
• Mjosundet Båt og Hydraulikk AS
• Skipnes Mek. Verksted AS
• Sletta Verft AS
• Statoil Tjeldbergodden
• Tustna Kveitefarm ASA

Tidlegare var det berre ferjesamband til Ertvågsøya, men frå 1995 har det vore vegsamband via Riksveg 680 til Ertvågsøya over Aursundbrua, Smalsundbrua og Mjosundbrua.

Sjå Aurgjeldingar

• Kålås, J. A., Viken, Å. og Bakken, T. (red) 2006. Norsk rødliste 2006 - 2006 Norwegian Red List. Artsdatabanken, Norway.
• Finn Oldervik, Mjosundet

• Offisiell nettstad
• Nettkamera i Aure Arkivert 2007-02-07 ved Wayback Machine.

Litteratur

• Asbjørn Barlaup, Anna Lovisa Melland og Anders S. Todal, Tu Aurgjelda 1998, Årbok for Aure Historielag, Aure Historielag, 1998.
• Per Eilert Orten, Den nye dagen gryr, Bygdabok for Aure 1800 - 1900, Aure kommune, 2000.
• Anne Marie Stavles, Reidar Lie, Kristian Engdal og Daniel Dyrnes, Minneskrift for Aure og Stemshaug, Krigsåra 1940 - 1945, Frigjeringskomiteen i Aure og Aure Historielag, 1995.