Wytgaard
Wytgaard[2][3], in het Nederlands ook Wijtgaard[4] is een dorp in de gemeente Leeuwarden, in de Nederlandse provincie Friesland. Wytgaard ligt ten zuiden van de stad Leeuwarden, tussen Weidum en Wirdum en tussen de Zwette en A32. Door het dorp loopt de Wijtgaardstervaart.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Gemeente |  Leeuwarden
| ||
| Coördinaten | 53° 8′ NB, 5° 47′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 7,67[1] km² | ||
| - land | 7,65[1] km² | ||
| - water | 0,01[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
590[1] (77 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 271 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9089 | ||
| Netnummer | 058 | ||
| Woonplaatscode | 1206 | ||
| Belangrijke verkeersaders | 
| ||
| Foto's | |||
| |||
| Wytgaard | |||
| |||
In 2023 telde het dorp 590 inwoners. Binnen het dorpsgebied van Wytgaard liggen de buurtschappen Baardburen en Noordend. Aan de westelijke kant van Noordend en Baardburen liggen Weiwiske en De Lape, twee plaatsduidingen die ook wel buurtschappen worden genoemd.[5] Deze bestaan uit verspreide boerderijen. Twee boerderijen heten Grutte en Lytse Weiwiske, en twee andere Lape en Lytse Lape.
Geschiedenis
bewerkenIn de 17e eeuw ontstond een nederzetting in een rooms-katholieke enclave ten westen van het protestantse dorp Wirdum. Het gebied werd in 1485 vermeld als Wytghardera ny land. Mogelijk verwijst dat naar een klooster dat er gestaan zou hebben, De witte gaarde. In de 18e eeuw groeide het dorp langs de rijksstraatweg naar Leeuwarden.
Voor de gemeentelijke herindelingen in 1944 behoorde het tot de gemeente Leeuwarderadeel. In 1957 werd het dorp zelfstandig, toen het zich officieel losmaakte van Wirdum.
Bevolkingsontwikkeling
bewerken- 2021: 575
- 2019: 575
- 2018: 565
- 2005: 626
- 2003: 594
- 2000: 545
- 1999: 533
Naam
bewerkenIn 1511 werd het dorp vermeld als Wijtgaerdt en in 1543 als Uuytgaerd. In 1718 kwam de spelling Wytgaard voor en daarna lange tijd Wijtgaard. Halverwege de twintigste eeuw is een verschuiving in de spelling ontstaan en werd de naam van dit dorp weer als Wytgaard geschreven. De echte reden hierachter is onduidelijk. Beide spellingen hebben enige tijd naast elkaar bestaan, ook tegenwoordig komt de schrijfwijze Wijtgaard nog steeds voor op topografische kaarten van het kadaster[6]. De Friestalige naam voor het dorp was sinds het dorp zelfstandig werd Wytgaerd en werd pas met het wijzigen van de Friese spelling in 1982 gelijk aan Nederlandse spelling Wytgaard.[3]
De naar het dorp vernoemde vaart heette tot 2006 officieel Wijtgaardstervaart[6], waarna de Friestalige naam Wytgaardster Feart de officiële naam is geworden[7].
Wapen van Wytgaard
bewerken"In goud een versmalde golvende paal van azuur, rechts vergezeld van een adelaarskop en een kam, links van drie schuinlinks geplaatste spijkers met de punt naar beneden gericht, alles van sabel."
Het wapen is opgebouwd uit een voorstelling van een riviertje, Wytgaard had vroeger een haventje aan de Middelzee. De adelaarskop komt uit de familiewapens van Feytsma, Jeltinga en Sytzama, die in het dorp belangrijk waren. De kam komt uit de wapens van de geslachten Cammingha en Camstra, die eveneens states in het dorp bewoonden. De spijkers zijn ontleend aan het kruis van Christus, aangezien in het dorp een documentatiecentrum voor katholiek Friesland was gevestigd.
Onderwijs
bewerkenIn Wytgaard staat een basisschool, de Teake Jan Roordaschool. Deze zit sinds 2015 samen met kinderopvangcentrum in het Kindcentrum Wytgaard.
Sport en cultuur
bewerkenDe kaatsvereniging Mei elkoar Nij Libben is in 1923 opgericht. De voetbalvereniging WWS bedient sinds 1965 de dorpen Wytgard, Wirdum en Swichum. In 1987 werd in Wytgaard een eigen voetbalvereniging opgericht, Oant No Ta. Verder is er sinds 1971 een Volleybal- en trimvereniging. De toneelvereniging Lyts Mar Krigel werd opgericht in 1919. Daarnaast zijn er een aantal koren, zoals een shantykoor en pop en musicalkoor.
Bekende (ex-)inwoners
bewerkenSchaatser Rein Jonker kwam uit Wytgaard en de kunstschilder Jaring Walta had een tijdje een bedrijf in Wytgaard.
Geboren in Wytgaard
bewerken- Bauke Roolvink (1912-1979), politicus en minister
- Meinte Walta (1920-2002), kunstschilder, graficus en beeldhouwer
- Jaring Walta (1941-2020), violist
Overleden in Wytgaard
bewerken- Onno Meijer (1960-2008), acteur en kunstschaatser
Zie ook
bewerkenExterne link
bewerken- G. van Berkel & K. Samplonius (2018), Nederlandse plaatsnamen verklaard
- Frieslandwonderland.nl (Stichting Fryslâns Ferline); NoordBoek - Peter Karstkarel
- ↑ a b c d e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ Dorpelingen gepolst over Friese namen - NDC mediagroep - De Krant van Toen. www.dekrantvantoen.nl. Geraadpleegd op 23 maart 2020.
- ↑ a b Veertig jaar verwarring rond spelling Wytgaard - NDC mediagroep - De Krant van Toen. www.dekrantvantoen.nl. Geraadpleegd op 23 maart 2020.
- ↑ Top10NL database van het Kadaster. Te benaderen via de PDOK Viewer. app.pdok.nl. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
- ↑ 'Nieuwe encyclopedie van Fryslân' 2016, Tresoar (kopje Wijtgaard — Wytgaard) Geraadpleegd op 16 oktober 2024.
- ↑ a b Topotijdreis: 200 jaar topografische kaarten. Topotijdreis. Geraadpleegd op 15 juni 2023.
- ↑ Fryslan, Waternamenkaart. Fryslan (13 april 2021). Geraadpleegd op 15 juni 2023.