Martin Hengel

Martin Hengel (Reutlingen, 14 december 1926 – Tübingen, 2 juli 2009) was een Duits luthers theoloog. Hij was gespecialiseerd in de Tweede Tempel- of hellenistische periode van het vroege jodendom, de periode tussen 200 v.Chr. en 200 n.Chr. Hij was hoogleraar Nieuwe Testament en vroeg jodendom aan de Universiteit van Tübingen. Hij was gespecialiseerd in de vroege periode van het rabbijnse jodendom, het vroege christendom en de christologie.

Opleiding

Van Hengel werd verwacht dat hij de leiding van het grote textielbedrijf van zijn vader zou overnemen. Hij ging echter toch theologie studeren (in Tübingen en Heidelberg), maar was daarna vele jaren in het familiebedrijf werkzaam en deed een groot deel van het schrijven van zijn dissertatie en Habilitationsschrift in zijn vrije tijd. Hij promoveerde in 1959 in Tübingen op een uitvoerige studie over de religieus gemotiveerde Joodse guerrillabeweging van de zeloten: Die Zeloten: Untersuchungen zur jüdischen Freiheitsbewegung in der Zeit von Herodes I bis 70 n. Chr. Hengel verkreeg grote bekendheid in 1967 met zijn Judentum und Hellenismus: Studien zu ihrer Begegnung unter besonderer Berücksichtigung Palästinas bis zur Mitte des 2. Jh.s v. Chr. In dit bijna 700 pagina's tellende werk betoogde hij dat al in de voorchristelijke tijd het jodendom niet alleen in de diaspora maar ook in de Joods Palestina zozeer door de sinds de verovering van het Midden-Oosten door Alexander de Grote dominant geworden Griekse cultuur is beïnvloed dat het niet langer houdbaar is een onderscheid te maken tussen enerzijds een gehelleniseerd diasporajodendom en anderzijds een van hellenisering gevrijwaard jodendom in Palestina.

Loopbaan

Pas halverwege de jaren zestig, toen Van Hengel bijna veertig was, lukte het hem een academische loopbaan te beginnen. Hij was gedurende enkele jaren hoogleraar in Erlangen en werd in 1972 professor in het Nieuwe Testament en het vroege jodendom aan de Eberhardt Karls Universität te Tübingen; hier werd hij tevens directeur van het Institut für antikes Judentum und hellenistische Religionsgeschichte. In Tübingen ontwikkelde Hengel een ongeëvenaarde activiteit. Naast een druk collegeprogramma zag hij kans om samen met collega's een aantal succesvolle monografieënreeksen op te zetten: de Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament; de Übersetzung des Talmud Yerushalmi; de Texte und Studien zum Antiken Judentum en de Arbeiten zur Geschichte des antiken Judentums und des Urchristentums (ook wel bekend als Ancient Judaism and Early Christianity). Daarnaast begeleidde Hengel een stroom van promovendi, zowel uit Duitsland als uit andere landen. Hij publiceerde honderden artikelen, en enkele tientallen boeken op uiteenlopende terreinen, waarvan de meeste vertaald werden in het Engels en diverse andere talen.

Hengel verwierf zes buitenlandse eredoctoraten (Uppsala, St. Andrews, Cambridge, Durham, Straatsburg en Dublin) en werd tot lid gekozen van de Heidelberger Akademie der Wissenschaften, de Britse Academy en de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. In 1996 kreeg hij een "Festschrift"met als titel Geschichte - Tradition - Reflexion. Het omvatte drie delen: 1. Judentum; 2. Griechische und Römische Religion; 3. Frühes Christentum. Niet minder dan 100 geleerden uit alle delen van de wereld getuigden hierin Hengel eer met essays op de drie terreinen waarop hij zich met zoveel gemak had bewogen.

Bibliografie

Die Zeloten. Untersuchungen zur jüdischen Freiheitsbewegung in der Zeit von Herodes I. bis 70 n. Chr. AGJU 1. Brill, Leiden u.a. 1961, 2., verb. und erw. Aufl. 1976 ISBN 90-04-04327-6
Zur urchristlichen Geschichtsschreibung. Calwer-Paperback. Calwer Verl., Stuttgart 1962, 2., durchges. u. erg. Aufl. 1984 ISBN 3-7668-0743-9
Nachfolge und Charisma. Eine exegetisch-religionsgeschichtliche Studie zu Mt 8,21 f. und Jesu Ruf in die Nachfolge. BZNW 34. Töpelmann, Berlin 1968
Judentum und Hellenismus. Studien zu ihrer Begegnung unter besonderer Berücksichtigung Palästinas bis zur Mitte des 2. Jh.s v. Chr.. WUNT 10. Mohr, Tübingen 1969, 3., durchges. Aufl. 1988 ISBN 3-16-145271-2 (grundlegende Studie)
War Jesus Revolutionär? Calwer Hefte 110. Calwer Verl., Stuttgart 1970, 4. Aufl. 1973
Eigentum und Reichtum in der frühen Kirche. Aspekte einer frühchristlichen Sozialgeschichte. Calwer Paperback. Calwer Verl., Stuttgart 1973 ISBN 3-7668-0430-8
Christus und die Macht. Die Macht Christi und die Ohnmacht der Christen. Zur Problematik einer "Politischen Theologie" in der Geschichte der Kirche. Calwer Paperback. Calwer Verl., Stuttgart 1974 ISBN 3-7668-0442-1
Der Sohn Gottes. Die Entstehung der Christologie und die jüdisch-hellenistische Religionsgeschichte. Mohr, Tübingen 1975, 2., durchges. u. erg. Aufl. 1977 ISBN 3-16-139451-8
Juden, Griechen und Barbaren. Aspekte der Hellenisierung des Judentums in vorchristlicher Zeit. Stuttgarter Bibelstudien 76. Verl. Kath. Bibelwerk, Stuttgart 1976 ISBN 3-460-03761-X
Die Evangelienüberschriften. Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse 1984,3. Winter, Heidelberg 1984 ISBN 3-533-03614-6
(Hrsg., zus. m. Anna Maria Schwemer:) Königsherrschaft Gottes und himmlischer Kult. Im Judentum, Urchristentum und in der hellenistischen Welt. WUNT 55. Mohr, Tübingen 1991 ISBN 3-16-145667-X
(Hrsg.:) Paulus und das antike Judentum. Tübingen-Durham-Symposium im Gedenken an den 50. Todestag Adolf Schlatters (19. Mai 1938). WUNT 58. Mohr, Tübingen 1991 ISBN 3-16-145795-1
Die johanneische Frage. Ein Lösungsversuch. Mit einem Beitrag zur Apokalypse von Jörg Frey. WUNT 67. Mohr, Tübingen 1993 ISBN 3-16-145836-2
(Hrsg.:) Die Septuaginta zwischen Judentum und Christentum. WUNT 72. Mohr, Tübingen 1994 ISBN 3-16-146173-8
(Hrsg.:) Schriftauslegung im antiken Judentum und im Urchristentum. WUNT 73. Mohr, Tübingen 1994 ISBN 3-16-146172-X
Kleine Schriften. 3 Bde. Mohr, Tübingen.
- Bd. 1: Judaica et Hellenistica. Unter Mitarb. von Roland Deines u.a. Mit einem Anh. von Hanswulf Bloedhorn. WUNT 90. Mohr, Tübingen (1996) 2000 ISBN 3-16-146588-1
- Bd. 2: Judaica, Hellenistica et Christiana. WUNT 109. Mohr, Tübingen 2002 ISBN 3-16-146847-3
- Bd. 3: Paulus und Jakobus. WUNT 141. Mohr Siebeck, Tübingen 2002 ISBN 3-16-147710-3
(zus. m. Anna Maria Schwemer:) Paulus zwischen Damaskus und Antiochien. Die unbekannten Jahre des Apostels. Mit einem Beitr. von Ernst Axel Knauf. WUNT 108. Mohr Siebeck, Tübingen (1998) 2000 ISBN 3-16-147469-4
(zus. m. Anna Maria Schwemer:) Der messianische Anspruch Jesu und die Anfänge der Christologie. Vier Studien. WUNT 138. Mohr Siebeck, Tübingen 2001 ISBN 3-16-147980-7
Der unterschätzte Petrus. Zwei Studien. Mohr Siebeck, Tübingen 2006 ISBN 3-16-148895-4
Die vier Evangelien und das eine Evangelium von Jesus Christus. Studien zu ihrer Sammlung und Entstehung. WUNT 224. Mohr Siebeck, Tübingen 2008 ISBN 978-3-16-149663-9

Bronnen, noten en/of referenties

Pieter W. van der Horst (2010). Levensbericht Martin Hengel. In: Levensberichten en herdenkingen. Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Bladzijde 64-68. (volledige werk inclusief vermelding licentie)