Junichiro Tanizaki

 

Tanizaki kwam uit een welgestelde familie van zakenlieden uit het stadsdeel Nihonbashi in Tokio. Zijn vader was eigenaar van een drukkerij die door zijn grootvader was opgericht. In zijn Yosho jidai ("Kinderjaren", 1956) schrijft Tanizaki dat hij een zorgeloze jeugd heeft gehad. Toen hij opgroeide ging het echter slechter met de familiefinanciën en hij moest in een ander huishouden wonen als huisleraar. Tanizaki studeerde literatuur aan de Keizerlijke Universiteit van Tokio, maar moest in 1911 zijn studie staken bij gebrek aan geld.

Tanizaki's literaire carrière begon in 1909. Hij schreef een toneelstuk in één bedrijf dat werd gepubliceerd in een literair tijdschrift dat hij zelf had helpen oprichten. Hij liet zich in deze periode inspireren door het Westen en modernismen. In 1922 verhuisde hij zelfs naar Yokohama, waar een grote groep buitenlanders woonde, woonde korte tijd in een huis in Westerse stijl en leefde als een bohemien.

Tanizaki werd bekend met de publicatie van zijn korte verhaal Shisei ("De tatoeëerder", 1910). In dit verhaal zet de tatoeëerder een reusachtige "prostitueespin" op het lichaam van een mooie jonge vrouw. Daarna krijgt de schoonheid van de vrouw een demonische macht waarbij erotiek wordt gecombineerd met sadomasochisme. Het thema van de femme fatale komt vaker voor in de eerdere werken van Tanizaki, zoals Shonen ("De kinderen", 1911), Himitsu ("Het geheim," 1911) en Akuma ("Duivel", 1912).

 

Tanizaki's andere werk uit de Taishōperiode zijn onder andere de deels biografische werken Shindo (1916) and Oni no men (1916). Hij trouwde in 1915 met Chiyoko, maar het was een ongelukkig huwelijk. Na verloop van tijd moedigde hij een relatie aan tussen zijn vrouw en collega-auteur Sato Haruo. De psychologische stress die dit veroorzaakte komt in enkele van zijn werken tot uitdrukking, zoals in het toneelstuk Aisureba koso ("Omdat ik van haar hou", 1921) en zijn novelle Kami to hito no aida ("Tussen mensen en goden", 1924). Ook al zijn er personen en gebeurtenissen in Tanizaki's werk die terugkomen in zijn werk, zijn werk is minder autobiografisch dan dat van de meeste van zijn Japanse tijdgenoten.

Tanizaki had een korte carrière in de stomme film: hij schreef het script voor de Jun Eiga Ka, of 'zuivere film beweging' waarbij hij moderne thema's in de Japanse film bracht. Hij schreef de scripts van de films Amateur Club (1922) en A Serpent's Lust (1923) (gebaseerd op het gelijknamige verhaal van Ueda Akinari).

 

Tanizaki's ster rees snel na zijn verhuizing naar Kioto na de 'Grote Kanto aardbeving' van 1923. Het verlies van de vele historische gebouwen in Tokio door deze aardbeving was voor Tanizaki de aanleiding om zijn enthousiasme voor het Westen en moderne zaken in te ruilen voor een hernieuwde interesse in Japanse cultuur en schoonheid, in het bijzonder de cultuur van Kansai (de regio met de steden Osaka, Kobe en Kioto). Zijn eerste roman na de aardbeving was Chijin no ai ("De liefde van een dwaas", 1924-25), een tragikomische beschrijving van klasse, seksuele obsessie en culturele identiteit. Dit was zijn eerste echt succesvolle roman. Geïnspireerd door het dialect van Osaka schreef hij Manji ("Kruisende lijnen", 1928-1929) waarin onder andere het thema van de lesbische relatie aan de orde komt. Dit succes werd gevolgd door Tade kuu mushi ("Liever nog op de blaren", 1928-29), waarin een man uit Tokio die vlak bij Osaka woont zichzelf leert kennen in relatie tot de westerse modernisering en de Japanse traditie.

Zijn hernieuwde interesse in de klassieke Japanse literatuur vond een hoogtepunt in de vele vertalingen naar modern Japans van de klassieker uit de elfde eeuw Genji monogatari en zijn meesterwerk Sasameyuki ("Stille sneeuwval", 1943-1948), een gedetailleerde beschrijving van de vier dochters Makioka van een gefortuneerde koopman uit Osaka die hun levenswijze zien veranderen in de jaren rond het begin van de Tweede Wereldoorlog.

Na de oorlog bereikte Tanizaki de top van zijn literaire roem, met prijzen en erkenning, en tot zijn dood werd hij gezien als de grootste hedendaagse Japanse schrijver. Hij kreeg de Culturele Orde (文化勲章, bunka kunshō) van de Japanse overheid in 1949 en in 1964 kreeg hij als eerste Japanse schrijver het ere-lidmaatschap van het 'American Academy and Institute of Arts and Letters'.

Zijn eerste grote naoorlogse werk was Shôshō Shigemoto no haha ("De moeder van kapitein Shigemoto", 1949-1950), met voor het eerst het thema van seks bij bejaarden. Dit thema komt later onder andere terug in Kagi ("De sleutel", 1956), een psychologische roman waarin een professor op leeftijd zijn vrouw overspel laat plegen om zijn eigen seksuele verlangens op te peppen.

Veel van Tanizaki's personages worden gedreven door obsessieve erotische wensen. In een van zijn laatste romans, Futen Rojin Nikki ("Dagboek van een oude dwaas", 1961-1962), is de dagboekschrijver getroffen door een beroerte die veroorzaakt is door een overdaad aan seksuele opwinding. Hij beschrijft zowel zijn wensen uit het verleden als zijn omkoping van zijn schoondochter om hem seksueel op te winden in ruil voor Westerse prullaria.

Tanizaki overleed kort na zijn 79e verjaardag aan een hartinfarct in Yugawara, een kleine stad ten zuidwesten van Tokio.

Hoewel Tanizaki vooral wordt herinnerd als schrijver van romans en korte verhalen, schreef hij ook poëzie, drama en essays.

 

• Boscaro, Adriana, et al., eds. Tanizaki in Western Languages: A Bibliography of Translations and Studies. University of Michigan Press (1999). ISBN 0-939512-99-8
• Boscaro, Adriana and Anthony Chambers, eds. A Tanizaki Feast: The International Symposium in Venice. University of Michigan Press (1994). ISBN 0-939512-90-4

• 'De liefde van een dwaas' in 'NRC boeken'
• Junichiro Tanizaki, Lof der schaduw
• Junichiro Tanizaki, Kinderjaren
• (en) Tanizaki herdenkingsmuseum, Kobe
• (en) Junichiro Tanizaki's graf