Inclusief taalgebruik

Bepaalde woorden of uitdrukkingen hebben een negatieve connotatie, zijn genderspecifiek of geven een stereotype weer.^[10] Inclusief taalgebruik vermijdt dit soort woorden en legt de nadruk op taalgebruik dat onder meer diversiteit erkent, gelijke kansen bevordert en respect toont. Volgens de Linguistic Society of America zijn stereotypen in taal vaak niet opzettelijk bedoeld, maar zijn zij het gevolg van bestaande denkbeelden. Stereotypen kunnen leiden tot marginalisering, het voortbestaan van stereotypen en belediging van personen of groepen, aldus de Linguistic Society of America.^[3][11]

De Nederlandse filosoof Floris van den Berg is van mening dat inclusief taalgebruik, door hem omschreven als woke, een vorm van 'taalzuivering' is: "het (agressief) opdringen van politiek correct taalgebruik door censuur en zelfcensuur."^[12][13] De Nederlandse criminoloog Bart Collard stelt dat "de taal wordt ingezet om de moraal en waarheidsperceptie van mensen te beïnvloeden, om zo invloed uit te kunnen oefenen op wet- en regelgeving."^[12]

  Zie Genderneutraal taalgebruik voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Een vorm van inclusief taalgebruik is genderneutraal taalgebruik waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen genders. Door genderneutraal taalgebruik wordt gepoogd stereotypen over mannen en vrouwen te vermijden.^[14] Taal wordt gekleurd door persoonlijke perspectieven en normen, waardoor taal nooit volledig objectief of neutraal is. Dit wordt ook wel een linguistic bias genoemd. Volgens sommigen wijzen woorden zoals "papadag" op de norm van een traditionele rolverdeling tussen man en vrouw. Een woord als "mamadag" wordt gezien als overbodig, aangezien er vanuit wordt gegaan dat de vrouw de moederrol op haar neemt.

Doordat traditionele denkwijzen verweven zijn in het taalgebruik, bestaat er de mening dat hierdoor onbewust de ongelijkheid tussen man en vrouw in stand gehouden wordt. Daarnaast wordt aan sommige woorden specifiek 'vrouw' of 'man' toegevoegd, omdat zij op zichzelf worden geassocieerd met de andere sekse. Voorbeelden hiervan zijn "vrouwelijk hoogleraar" en "vrouwelijke CEO".^[1][15]

Het European Institute for Gender Equality stelt dat woorden die verwijzen naar vrouwelijkheid vaak worden gebruikt om iets te beschrijven dat zwak of minderwaardig is en dat dit soort termen vermeden dienen te worden.^[14]

Genderneutraal taalgebruik stuit regelmatig op kritiek.^[16][17][18] De Vlaamse politieke partij Vlaams Belang omschreef de genderbewuste taaladviezen van de Nederlandse taalunie als "een zoveelste voorbeeld van de drammerigheid van de woke genderideologie" en maakte een vergelijking met het boek 1984 van George Orwell,^[19] waarin een toekomstige wereld wordt beschreven waarin de overheid door middel van "Newspeak" bepaalde woorden precies de tegenovergestelde betekenis geeft.

In Duitsland is er verdeeldheid over genderneutraal taalgebruik. De conservatieve politicus Alexander Krauß zei dat het niet mogelijk is om gelijkheid te creëren door genderneutrale woorden te gebruiken.^[20]

Lucy Kross Wallace van The Stanford Daily stelt dat het discussiëren over taalgebruik kan leiden tot conflicten die integratie ondermijnen in plaats van bewerkstelligen.^[21]

 

Inclusief taalgebruik houdt rekening met woorden die worden gezien als cultureel sensitief en woorden die geassocieerd worden met onder andere racisme, sociale ongelijkheid en seksisme.^[22] Zo is het gebruik van een woord als 'goeroe' om een expert te beschrijven volgens sommigen culturele toe-eigening, aangezien dit een term is die voortkomt uit het boeddhisme en hindoeïsme.^[23]

Het woord 'blank' is volgens sommigen besmet door het koloniale verleden en zou geassocieerd worden met reinheid.^{[24][25][26][27]} Sinds 2016 kiezen diverse media er om die reden voor het woord 'wit' te gebruiken.^[28] In de Nederlandse media is dit inmiddels de standaard geworden. Personen die zichzelf als 'blanke' beschouwen kunnen het aanduiden van 'blanken' als 'witten' juist als racistisch en beledigend ervaren.

Sensitivity readers ('gevoeligheidslezers') zijn personen die literatuur nalezen en woorden en passages aanpassen die mogelijk als aanstootgevend of kwetsend ervaren worden. In februari 2023 ontstond er ophef over aanpassingen in boeken van Roald Dahl. Woorden als 'lelijk' en 'dik' zouden als aanstootgevend ervaren kunnen worden en waren om die reden vervangen. Personages uit de boeken van James Bond werden aangepast omdat deze werden gezien als racistisch, en racistisch taalgebruik werd verwijderd.^[29][30]

  Zie Persoon-eerst taalgebruik voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Persoon-eerst taalgebruik is een vorm van inclusief taalgebruik om het onderscheid aan te duiden tussen de persoon en diens handicap, beperking of psychische aandoening en in de brede zin om personen van verschillende etniciteiten, sociale klassen, genders en seksuele geaardheden te beschrijven.^[31] Door te spreken over bijvoorbeeld 'een gehandicapte' zou de persoon met een handicap vereenzelvigd worden met diens handicap. Om die reden wordt er vaak voor gepleit te spreken over 'een persoon met een handicap'.^[32][33]

• Artikel over inclusief taalgebruik in het Van Dale woordenboek