Maatschappij (sociale wetenschappen)

Het begrip maatschappij valt grotendeels samen met de notie samenleving maar legt meer de nadruk op de institutionele, ordenende aspecten van de samenleving: de staat en de staatsapparaten.^[1] Daarmee is het ook een meer territoriumgebonden begrip dan samenleving. In plaats van het afgeleide bijvoeglijk naamwoord maatschappelijk wordt vaak het synoniem sociaal gebruikt: maatschappelijke, of sociale, bewogenheid, onrust, klasse.

Het begrip maatschappij wordt dikwijls ook aan een bepaalde identiteit gekoppeld. Zo bestaat het begrip westerse maatschappij en primitieve maatschappij. Het element maat- is een vertaling van het Latijnse socius (bondgenoot, metgezel, deelgenoot, kameraad, maatje): in een samenleving wordt men geboren, komt men terecht, maar aan een maatschappij of society moet men actief vormgeven en evenals een kameraadschap of een maatschap in stand houden.

Een economie veronderstelt de dynamische werking van een maatschappij. Economie met langetermijnperspectief bestaat alleen als die ten dienste staat van de maatschappij. In een positieve economie staat de economie ten dienste van mens, maatschappij en de omgeving, niet omgekeerd.

In de theorie en praktijk wordt onderscheid gemaakt tussen:

• de agrarische maatschappij
• de industriële samenleving
• de postindustriële samenleving
• de informatiemaatschappij

Maatschappijfilosofie is nauw verwant aan de sociale filosofie: een deelgebied van de filosofie en houdt zich bezig met de vraag naar het ontstaan, de zin en het wezen van de maatschappij. Dat wil zeggen dat zij de verhouding tussen de individuele mens en de maatschappij en haar structuren bestudeert. De sociale filosofie heeft nauwe raakvlakken met de filosofische vakgebieden ethiek en rechtsfilosofie, maar begeeft zich daarnaast op het terrein van de sociale wetenschappen en meer in het bijzonder van de sociologie.

Filosofen die zich ook of uitsluitend bezighielden met maatschappij-filosofische vraagstukken zijn onder meer: Plato, Aristoteles, Hobbes, Hegel, Voltaire, Marx, Theodor Adorno, Max Horkheimer, Herbert Marcuse, alsmede Habermas.

Maatschappijwetenschap is vrijwel synoniem met sociale wetenschappen: die takken van wetenschap die betrekking hebben op de mens in zijn sociale omgeving. In Nederland rekent men verder tot de maatschappijwetenschappen:

• Antropologie - de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van mensen en culturen in al hun aspecten^[2]
• Bestuurskunde - de wetenschappelijke discipline die zich bezighoudt met de wijze waarop het openbaar bestuur functioneert, zowel intern als extern.
• Economie - de wetenschap die zich bezighoudt met de behoeftebevrediging van de mensen
• Rechtsgeleerdheid - de wetenschap die zich bezighoudt met kennis of studie van het recht
• Politicologie - de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van het tot stand komen, het voeren en de effecten van het overheidsbeleid
• Sociale geografie de wetenschap die zich bezighoudt met bestudering van ruimtelijke patronen binnen de maatschappij.
• Sociologie - de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van het sociaal gedrag en sociaal handelen van de mens in de samenleving

Sociologie is de wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van het sociaal gedrag en sociaal handelen van de mens in de samenleving.

De sociologie bestudeert mensen en hun gedrag in hun sociale omgeving, in relatie tot de heersende moraal en ethiek en in verband met politieke en filosofische gedragscodes. Praktisch gezien betekent dat de bestudering van het dagelijkse leven van mensen en het functioneren van mensen in hun omgeving, sociale verbanden, gezinsstructuren, religieuze verbanden, wetten, normen en waarden, rolpatronen en culturele verbanden. De drie hoofdthema's van de sociologie zijn het rationalisatieprobleem, het cohesieprobleem en het ongelijkheidsprobleem.

 Portaal Mens & maatschappij

• Internationaal instituut voor sociale geschiedenis
• Kronika (maatschappij en gezondheid) (gearchiveerd)

Zie de categorie Society van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.