Germaanse goden

Verspreiding van het Oudnoords rond 900. Rood: Oudwestnoordse dialecten; Oranje: Oudoostnoordse dialecten; Blauw: Oudgotisch; Groen en geel: West-Germaanse talen.

Germaanse en Noordse goden zijn goden uit de godenwereld uit het noorden van Europa. Het pantheon van de Germaanse en Noordse goden is over een ruime tijdspanne ontstaan en er hebben indertijd talloze invloeden meegespeeld, waaronder niet het minst de volksverhuizingen. Er was niet zoiets als 'dé Germanen'. Dit is een verzamelnaam voor min of meer losse stammen of etnieën die gebieden in het midden en het noorden van Europa bevolkten. De stammen konden zich in de eerste eeuwen na onze jaartelling onderling verstaanbaar maken, omdat zij dialecten spraken van dezelfde taal: het Oergermaans.

Rond het jaar 1000 was ook het noorden gekerstend, maar de overlevering van oude godheden overleefden middels de literatuur, zij het vaak vervormd, vermomd en vermengd. Er is met name literatuur overgeleverd over de goden waarin in Scandinavië in de Vikingtijd werd geloofd. Over Germaanse goden uit andere gebieden en periodes is veel minder bekend.

Overzicht Noordse goden

Onderstaande tabel is een overzicht dat werd opgemaakt vanuit de Edda. De godheden staan ongeveer in de volgorde vermeld waarin zij ook daar in voorkomen in de Gylfaginning, een woordenstrijd tussen drie gedaanten van Odin, namelijk 'Hoog', 'Evenhoog' en 'Derde' en een zekere Gangleri waarvoor de Zweedse koning Gylfi zich uitgeeft nadat hij in het geheim in Asgaard is doorgedrongen. (De volgorde lijkt overeen te komen met belangrijkheid en/of verwantschap.) Er is eerst sprake van 12 Asen en 14 Asinnen (atmosferische godheden). Daarnaast worden echter nog een aantal afstammelingen, verwanten en gezellen vermeld, die blijkbaar mettertijd mee op de Asenlijst mochten. Elders wordt ook melding gemaakt van een tweede categorie goden, de Wanen (aardgoden). Na een strijd tussen deze twee soorten had een verzoening plaats met uitwisseling van soortgenoten om dat te bezegelen.

Noordse Naam	Germaanse Naam	Functie	Echtgenote(n)	Verblijf	Vervoer	Attributen	Opmerkingen
Odin	Wodan	Oudste Ase, oppergod; kennis, wijsheid, strijd	Frig	Gladsheimr waar zijn zetel Hlidskjalf staat	Sleipnir	Ring Draupnir, medekelk, speer, raven: Huginn en Muninn	Zoon van Bur en Bestla
Frig	Frigga	Asin	Odin	Fensalir	Wagen getrokken door katten met leidsels van bloeiend vlas	Sleutelbos, blauwe mantel, rode jurk, veer	Moedergodin, wordt ook Saga genoemd
Thor	Donar	Ase; sterkste ase, slaat rijpreuzen en bergreuzen schedel in met zijn hamer Mjölnir	Sif	Bilskirnir in Thrudvangar met 5x100+40 vertrekken	Tandgniostr en Tandgrisnir (bokken)	Mjölnir, Krachtgordel, IJzeren handschoenen	Zoon van Odin en Jörd; verdedigt Asgaard en Midgaard
Baldr	Balder	De beste en mooiste en wijste welsprekendste en genadigste	Nanna	Breidablik in Asgaard	Paard	Hringhorni en erft Draupnir	‘Zijn raad wordt nooit gevolgd’; god van het wenen
Njörd	Njord	Wane; regelt waaien van de wind, zee en vuur, rijk en vermogend	Skaði	Nóatún in Asgaard			Uit Vanaheimr, geruild met Hœnir; god van voorspoed
Skaði	Skadi	Wane; boogschieten en skiën, schoonheid	Njǫrð	Thrymheimr		Boog	Andere namen: Öndurgud, Öndurdis
Freyr	Fro/ Frea	Wane; machtig mooi; regen en zon, vruchten en vrede	Gerd	Alfheim	Skíðblaðnir (opplooibaar schip) en everwagen		Zoon van Njord en Skadi, God van jaargroei en voorspoed
Freyja	Frîia	Wane; mooi machtig (‘frova’), voortreffelijkste; liefdesgedichten	Ód	Folkvangr en Sessrumnir in Asgaard	Wagen met twee katten	Halssnoer Brísingamen	Helft van de strijders is voor haar; weent rood goud om verdwaalde Ód, heeft veel namen door het reizen om hem te zoeken
Hnoss		Al het mooie heet zo					Dochter van Freyja en Od
Týr	Ziu / Tîw	Ase. Stoutmoedigste, wijst zege toe, wijs				Eenhandig	'Geen vredestichter'
Bragi		Ase; wijsheid, poëzie, retoriek en woordspel	Iðun			Lange baard	Schepper van de dichtkunst
Iðunn		Bewaart in kist appelen voor verjonging van de goden	Bragi
Heimdall	Heimdal	Witte Ase, groot en heilig, had negen zustermoeders, brugbewaker tegen de reuzen		Himinbjörg in Asgaard bij Bifröst	Paard Gulltoppr	Gouden tanden; minder slaap dan een vogel nodig, ziet overdag en 's nachts 100 mijl ver; hoort gras en wol groeien; Gjallarhoorn schalt in alle werelden	Vijand van Loki
Hodr	Hödur	Ase. Blind en sterk					Doder van Baldr
Vidar		Ase. Zwijgzame ase bijna zo sterk als Thor		Vidi		Schoen met dikke zool of IJzeren schoen	Doodt Fenrir
Váli		Ase; moedig en goed schutter		Valaskjálf			Zoon van Odin en Rind; vijand van Höd, die hij doodt
Ull	Uller	Ase; boogschutter skiloper, mooi, strijder		Ydalir			Zoon van Odin en Sif, stiefzoon van Thor
Hœnir		Vlugge ase of langpoot
Forseti		Ase; verzoener, rechtspreker		Glitnir in Asgaard			Zoon van Baldr en Nanna
Loki of Loptr	Loki	Mooi en knap, boosaardig en grillig; sluwheid	Sigyn	Overal			Zoon van reus Farbauti en reuzin Laufey
Loki of Loptr	Loki	Boosaardig, sluw, grillig	reuzin Angrboða	Overal			Nageslacht: Fenrir; Jörmungandr (Midgaardslang) en Hel
Sága		Asin	Odin	Sökkvabekkr			Andere naam van Frig
Eir		Asin Heelmeesteres
Gefion	Gifioen	Asin, ongehuwd; rukte Seeland (Selund) uit Zweden weg					Haar dienen alle vrouwen die ongehuwd sterven
Fulla		Asin; deelt Frigs geheimen		Zorgt voor Frigs kousen en schoeisel		Los haar met gouden band; draagt kistje van Frig
Sjöfn		Asin. Richt gedachten van mannen en vrouwen op de liefde					Een minnaar heet sjafni
Lofn		Asin. Mild en goed, bemiddelend bij Alvader bij verboden omgang tussen seksen					‘verlof’ en ‘loven’
Vár		Asin. Zij luistert naar eden en afspraken					‘waarborgen’, trouw
Vör		Asin. Wijs en nieuwsgierig, niets is haar verborgen					‘gewaar’ worden
Syn		Asin. Deurbewaakster in de hal				Betwisting op het thing	‘Syn voor de deur zetten’ = iets betwisten
Hlín		Asin. Waakt over mensen die men tegen gevaar in bescherming neemt					‘hleina’ = zichzelf beschermen, Hoedster = andere naam van Frig
Snotra		Asin. Verstandig bescheiden					‘snotr’ = bescheiden man of vrouw
Gná		Asin. Boodschapster van Frig			Paard Hófvarpnir, berijdt wolken en water		‘gnaefar’ = hoog oprijzen
Sól	Sunna	Wane; zonnegodin			Strijdwagen getrokken door de twee paarden, Arvakr en Alsvidr
Ran		Zeegodin	Aegir (zee)
Jörd	Ertha	Asin van de aarde					Moeder van Thor, oorspronkelijk een Vane
Rind		Asin					Moeder Vali

Overzicht continentaal Germaanse goden

Hieronder volgt een overzicht dat het overzicht hierboven aanvult. Alleen worden hieronder de goden benoemd die specifiek (ook) bekend zijn van de continentale Germanen. Deze godheden worden genoemd bij, onder anderen, de Romeinse geschiedschrijvers Tacitus, Plinius en de Angelsaks Beda. Van veel goden is geen uitgebreide literatuur bekend.

Germaanse Naam	Noordse Naam	Functie	Attributen	Opmerkingen	Literatuur
Wodan, Woutan, Weda	Odin	Oppergod, scheppergod	Wolven, raven, achtbenig paard, speer	Wilde Jacht	Oudsaksisch doopgelofte, Merseburger toverspreuken, Beda, Edda
Donar, Thunaer, Tonger	Thor	Dondergod	Hamer	Maakt met hamer bliksem en donder	Oudsaksisch doopgelofte, Edda
(H)irmin, (H)ermen	Jörmunr	Voorouder der Herminones	De Saksen vereerden hem in hun Irminsul	Naam betekent groots, weids, drager	Vita Karoli Magni
Ing(uz), Ingwaz	Yngvi	Voorouder van de Ingvaeones, god van erfelijkheid; vernoeming, licht		Een Germaanse naam voor Freyr	Tacitus
Istvae		Voorouder der Istvaeones			Tacitus
Mannus		Vader voorouder-goden Hirmin, Ing en Istwa		Naam betekent 'mens(heid)'	Tacitus
Tuïsto		Oergod der Germanen, vader van Mannus		Uit de aarde ontstaan	Tacitus
Nerthus		Aardgodin, moedergodin, vruchtbaarheidsgodin	Getrokken met paard en wagen	Later bekend als Friia en/of Ertha	Tacitus
Ostara, Ēostre		Vruchtbaarheidsgodin van de lente en de wedergeboorte	Ei, haas	Naam verwant aan oosten, daar de zon opkomt	Beda, Angelsaksische kalender
Saxnôt, Seaxneat		Stamgod der Saksen; recht, oorlog, verbond		Verwant aan Tîw	Oudsaksisch doopgelofte
Holda	Huldra	Onderwereld- en bosgodin; mooi; lang haar; staart van koe; gedaante wisselen, magie	Wilde Jacht	Folklore uit Scandinavië en Westfalen; verwant aan Huld	Folklore uit Scandinavië en Westfalen; Edda
Tanfana				Godin van Istvaeonen, stam der Marsi	archeologie
Hretha				Naam betekent de beruchte, de zegevierende	Angelsaksische kalender
Balder, Baldaeg	Baldr				Beda, Edda; Merseburger toverspreuken
Frigga, Frija	Frig			Moeder der goden	Beda, Edda
Fro, Frea	Freyr	Mannelijk fallussymbool		Rijdend op een everzwijn	Edda; volkslegenden
	Freyja	Vrouwelijke seksualiteit		Verwant aan Ostara, mooiste der god(inn)en	Merseburger toverspreuken
Ziu, Tîw, Thingsus	Týr	Rechtvaardigheid, orde		God van het Thing	archeologie
Heimdal, Heime	Heimdall	Brugbewaker tegen de Hunen (reuzen)	Gjallarhoorn	Ziet overdag en 's nachts 100 mijl ver, hoort gras en wol groeien	Merseburger toverspreuken; Edda
Sunna, Sigel	Sól	Zonnegodin		Paard en wagen rijdend rond Midgaard; achternagezeten door Helhond	Merseburger toverspreuken
Hertha , Ertha	Jörd	Aardgodin		Verwant aan Gaia	Beda
Nehalennia		beschermgodin voor zeelui en handelaars	Hond, vruchten, lang gewaad, schelpdak van de altaarnis, bloemslingers	West-Germaanse godin uit 2e en 3e eeuw na Chr.	archeologie

Overzicht Noordse goden

Overzicht continentaal Germaanse goden

Verwantschap

Stamboom van Odin

Stamboom van Loki

Stamboom van Njord

Referenties