Kenia

Jamhuri ya Kenya (Swahili) Republic of Kenya (engelsch)

(Flagg) (Wapen)
Wahlspröök: Harambee (Swahili: „Laat us tosamenarbeiden“)
Natschonalhymne: Ee Mungu Nguvu Yetu
Hööftstadt	Nairobi 1° 17′ S, 36° 49′ O
Gröttste Stadt	Nairobi
Amtsspraak	Engelsch Swahili
Regeren Präsident Premierminister	Republiek Uhuru Kenyatta Raila Odinga
Sülvstännigkeit	1963 vun Grootbritannien
Grött  • Allens  • Water (%)	582.646 km² ? %
Inwahnertall  • 2008 afschätzt  • Inwahnerdicht	37.953.838 (Born: CIA 2008) 65,1/km²
Geldsoort	Kenia-Schilling (KES) ([[ISO 4217|]])
BBP	29.299 Mio. US$ (80.) $ (2007) 845 US$ (140.) $ je Kopp
Tietzoon	UTC+3 (UTC+3)
Internet-TLD	.ke
ISO 3166	KE
Vörwahl	++254

Kenia (IPA|ˈkeːni̯a) (Swahili, engl.: Kenya (IPA|ˈkɛnjə, ˈkiːnjə) is en Land in Oostafrika. Dat grenzt an den Sudan, Äthiopien, Somalia, Tansania, Uganda un an den Indischen Ozean.

Dör Zentral-Middel-Kenia löppt dat Rift Valley dör. Dat is en Deel vun den Graven vun Oostafrika. De hööchste Barg vun dat Land is de Batian. He höört to dat Mount-Kenya-Massiv to un is 5.199 m hooch. An de 480 km lange Küst liggt Siedland (bi 0 m över NN). Vör de Küst finnt sok in de See Korallenbänk. De längsten Strööm vun Kenia sünd de Tana, de Athi un de Kerio.

Kenia kann indeelt weern in twee Klimazonen: In dat Hoochland, wat höger liggen deit, as 1.800 m, gifft dat Regentieden vun April bit Juni un vun Oktober bit November. Regen gifft dat tomeist an'n Namiddag, an'n Avend oder to Nacht. De Nachten sünd man tämlich küll. In düsse Gemarken is dat an'n küllsten in'n Juli un August, wenn de Temperatur dalgeiht bit up 10 °C. An'n warmsten is dat in'n Januar un Februar, wo de Temperatur kladdern deit up 25 bit 26 °C. De Fochtigkeit in'e Luft liggt bi 65%. In Nairobi is dat in'n Juni bi 11 bit 21 °C warm un in'n Februar bi 13 bit 26 °C. In'n Dörsnitt gifft dat in Nairobi över dat Johr hen bi 958 mm Nedderslag. An dat Victoriameer is dat veel warmer un dat regent to'n Deel för dull. De annere Klimazone is de Küst. Dor liggt de Temperaturen twuschen 22 un 32 °C un de Fochtigkeit in'e Luft liggt bi 75%. An'n meisten Regen gifft dat vun April bit Juni, an'n dröögsten is dat in'n Januar un Februar. An'n warmsten is dat in'n Januar bit Mai un denn wedder vun Oktober bit Dezember.

In dat Johr 2008 hefft in Kenia bi 38 Mio. Inwahners leevt. Dor liggt Kenia mit up den 34. Platz mank alle Länner up de Eer. In'n Dörsnitt weert de Kenianers bi 57 Johre oold.^[1] De meisten Inwahners vun dat Land höört to de Bantu-Völker Kikuyu, Luhya, Kamba un Kisii. De Kikuyu sünd mit bi 22 % vun de Inwahners vun Kenia dat gröttste Volk in't Land. Bavenhen gifft dat ok Völker, de to de Niloten un to de Hamito-Niloten torekent weert. To düsse Völker höört de Kalenjin, Luo, Massai, Samburu un Iteso to. Amenne sünd in Kenia ok lüttjere Volksgruppen to finnen, as de el-Molo, Njemps un Rendille. Se höört to de Kuschiten, de toeerst in dat Land leevt harrn. De el-Molo an den Turkanameer sünd man bloß noch bi 1.000 Lüde un mischt sik mit de Völker dor umto. Dat duert woll nich mehr lang, denn sünd se nich mehr to finnen. In'n Nordosten vun kenia wahnt tomeist Somali. Vun de jüngere Geschicht her (Kolonialtied) leevt natüürlich ok Europäers in Kenia. Se stammt to'n groten Deel ut Grootbritannien.

Wenn een de Dialekten un de indischen Spraken torekent, tellt de Linguisten in kenia nipp un nau 61 Spraakvarianten tohopen. De wichtigsten Spraken vun de alltohopen 52 Volksgruppen in Kenia sünd:

• Engelsch is en vun de beiden Amtsspraken vun Kenia. Se warrt sunnerlich in'n Schoolunnerricht bruukt.
• Swahili is Kenia siene tweete Amtsprake. Se warrt snackt an de Küst um Mombasa rüm, unner annern vun dat Volk vun de Giriama. Ok Schoolunnerricht gifft dat in Swahili, wat bavenhen de Lingua Franca in Oostafrika is. Keen Sprake in Kenia warrt up'n Lanne so faken snackt. Ok in Düütschland gifft dat en Reeg vun Wöör ut dat Swahili, de bekannt sünd un in use Spraken bruukt weert: jambo (Gröten), safari (Reise), simba (Lööw) un hakuna matata (keen Problem). Ok malaika (Engel) - dat is de Naam vun en Popsong ut Kenia - is bekannt wurrn, u. a. dör Miriam Makeba un Harry Belafonte.
• Kikuyu: is de Spraak vun dat gröttste Volk. 21 % vun all Inwahners vun Kenia snackt dat. Üm Nairobi rüm sünd dat bi 41 %.
• Kamba: is verwandt mit dat Kikuyu un warrt vun bi 11 % vun de Kenianers in'n Oosten vun den Mount Kenya snackt.
• Luhya: is de Sprake vun dat Luya-Volk. Bi 14 % vun de Inwahners snackt dat, sunnerlich in'n Westen um Kakamega rüm.
• Luo: is de Sprake vun de Luo. Bi 13 % snackt dat, sunnerlich um dat Victoriameer bi Kisumo.

Bi 70% vun de Inwahners vun Kenia sünd Christenlüde, dormank 26 % Anglikaners, 26 % Kathoolsche, bi 2,5 % Orthodoxen un Anhängers vun allerhand Afrikaansche Karken.^[2] Tominnst 10 % vun de Kenianers sünd Heiden un hoolt sik an en inheemsche Naturreligion, bi 20 % sünd Muslimen, sunnerlich Sunniten. De Somali, de in dat ööstliche Viddel vun kenia leevt, maakt um un bi de Hälft vun all Muslimen in't Land ut.

De gröttsten Städer sünd (Stand 1. Januar 2005):

• Nairobi: 2.750.562 Inwahner (De Stadt is ok Hööftstadt)
• Mombasa: 799.636 Inwahner
• Kisumu: 394.684 Inwahner
• Nakuru: 259.934 Inwahner.

Ut Fossilen, de in Oostafrika funnen wurrn sünd, kann een sehn, dat in de doren Gemarken al vör üm un bi 2 Mio. Johren so'n Aart vun Minschen rumlopen sünd. Ut Funnen ut de jüngste Tied an dat Turkanameer kann slaten weern, dat Minschenhaftigen, as Homo habilis un Homo erectus al in de Tied vör 2,5 Mio. bit 1,8 Mio. Johren in Kenia leevt hefft. Vör mehr as 2.000 Johren is an dat Victoriameer de Urewe-Kultur upkamen. De Lüde kennen al Techniken vun Iesensmelten un leven vun Bueree, Veehtucht un Jagd.

De moderne Geschicht vun de Länner vun Kenia fangt in dat 8. Johrhunnert an, as Arabers sik an de Oostküst ansiedeln doot. 1497 is Vasco da Gama na Kenia henkamen. Kooplüde ut Portugal hefft sik denn in dat 16. Johrhunnert an Kenia siene Küsten dallaten, bit se 1720 wedder vun de Arabers verdreven wurrn sünd. 1885 hefft de Düütschen in de Länner vun den Sultan vun Sansibar en Protektorat inricht'. 1888 is denn de British East Africa Company ankamen. De Düütschen hefft sik up Striet mit de Briten nich inlaten un hefft Bott maakt un dat Land 1890 an de Briten övergeben. Dor is Helgoland bi in'n Tuusch an dat Düütsche Riek kamen. Vun Oktober 1952 bit Dezember 1959 hett de Nootstand regeert in Kenia. Dat keem vun den Mau Mau-Upstand gegen Grootbritannien her. 1957 hett dat, noch unner de Briten, Wahlen geven. De Kenya African National Union vun Jomo Kenyatta hett wunnen un de Regeern stellt.

An'n 12. Dezember 1963 is Kenia unafhängig wurrn. Kenyatta is Präsident wurrn. As he 1978 storven is, keem Daniel Arap Moi, de veer Mol wedder wählt wurrn is. An'n Anfang vun de 1990er Johren hett dat Striet mank de Volksgruppen geven. Dor sünd Dusenden bi dootmaakt wurrn un Teindusenden hefft ehre Wohnungen verloren. 1997 is Moi noch mol wedder wählt wurrn, man an'n 27. Dezember 2002 güng dat nich mehr. De Wahlen hett denn de Anföhrer vun de Oppositschoon wunnen. Dat weer Mwai Kibaki. An'n 27. Dezember 2007 is he noch mol wählt wurrn. Sien Gegenspeler weer de Baas vun de Oppositschoon, Raila Odinga. Kibaki is vörsmeten wurrn, bi de Wahlen scholl Bedrog in't Speel ween hebben un dor hett dat allerhand Lawei geven. Bi 1.500 Lüde sünd dorbi ümkamen. Eerst an'n 13. April 2008 kunn de nee Regeern ehre Arbeit upnehmen. Dat is nu en Kompromiss-Regeern mit Kibaki as Präsident un Odinga as Premierminister.

1. ↑ Inwahners vun Kenia in't World Factbook vun'n CIA
2. ↑ Informatschonen vun dat Utwärtige Amt över Kenia