Treblinka

Treblinka was en vernetigingskamp in düütsk-besat Polen, vöär grupen wåras de nazi's van Düütskland et in den Tweyden Wearldoorlog neet up hadden. Nå Auschwitz-Birkenau wörden hyr de meyste lüde doud edån. Et leade in en busk up et noordousten van Warsjau, veer kilometer under et dörpken Treblinka. Et kamp was lös tüsken 23. july 1942 un 19. oktober 1943 as underdeyl van Operaty Reinhard, et doudelikste deyl van de Enduplössing van de nazi's. Der wördt eskatted at hyr tüsken 700.000 un 900.000 jöäden vermoarded wörden in gaskamers, nöäst noch es 2000 romani.

Med hülpe van trawnikiwachters wör et kamp eleid döär de düütske SS. Dee wörden rekruteerd under sovjetkrygsgevangenen üm med de düütskers med to denen. Et kamp had twey verskillende eynheiden. Treblinka I was en warkkamp, wåras gevangenen in ne steyngrove of in bevloiing warken musten un in et busk, wåras se holt musten klöyven üm de verbrandingskulen an to holden. Tüsken 1941 un 1944 störven meyr as de hälvde van de 20.000 gevangenen döär afsketen, verhungering, seekde of geweld.

Et tweyde kamp, Treblinka II, was en vernetigingskamp. De düütskers nöömden et et SS-Sonderkommando Treblinka. En klein antal jöädske kearls dee neet vermoarded warren wörden deyl van et sonderkommando. See musten de lyken in massagraven begräven. Disse lyken wörden in 1943 weader upegräven un verbrand up groute oapen vüren, nöäst lyken van nye slachtoffers. Nå nen upstand van de gevangenen in 1943 höld et vergassen up. Verskeidene Trawnikiwachters wörden vermoard un 200 gevangenen kümmen vry uut et kamp. Souwat 100 oaverleavden de achtervolging. Et kamp wör achterin 1943 upeheyven. Der wör en burenhuus vöär nen wachter ebouwd un et terrein wör ümmeploogd üm bewys van de volkermoard to verbargen.