Nedersaksische begroetingsvörms

In 't Nedersaksisch taalgebied (Noordoost-Nederlaand en Noord-Duutslaand) gebruukt ze verskeiden Nedersaksische begroetingsvörms, naost de vörms die niet specifiek uut dit gebied koomt. Sommige groeten bint buten 't gebied oaver-eneumen.

Moi (plaatselijk: moin; IPA-uutspraok: mɒj, mɒjn) is in Oaveriessel, Grunning, Drenthe, Twente en de Achterhoek een groet veur zowel ankomst as ofskeid en veur elk moment van de dag. In Twente en Grunning zegt ze noast moi ok wal moin. In Stellingwarf, de Kop van Oaveriessel, Sallaand, op de Veluwe en op Urk wördt dizze groet niet of nauwelijks gebruukt. In Grunning giet dizze groet vaok saomen mit t opsteken van de wiesvinger mit de doeme richting t eigen gezicht.

In 't Duutse diel van 't Reiderlaand zegt ze, onder invloed van Grunning, moei of, minder vake, moi, mai of mei.

In Grunning wördt ok wal moie bruukt (uutespreuken as moijeuh) as tieken van verbaozing. Beveurbield: Harm: Ik heb doezend euro op stroade vonden, Fokko: Moie, zoveul?. t Woord moin wordt ok wal ezegd in Grunning, mar veural deur oldere lu (dan eschreven as moien) en ok as uutrop van verbaozing. De oetdrokking "Moin dokter!" betekent ongeveer t zulfde as "Jezus Christus!" in t Nederlaands. Ok gebruukt ze in Grunning amoi, n samentrekking van ah! moi!

Ok in 't Fins hej de groet moi of moi moi. In Luxembörg zegt ze moien, wat aj veur elk diel van de dag gebruken kunt. Waorschienlijk kump dit van 't woord veur mörreng, wat in 't Luxembörgs 't zölfde woord is (gudde moien = goeie mörreng).

De groet moi kump lichtkaans van goedemörreng (en variaanten). De verbastering zol d'r dan veur ezörgd hebben det de lu moi uuteindelijk niet meer allennig mit de mörreng associeerden. Ok zol 't van mooi kunnen kommen, in de betiekenis mooien mörreng.

De groet hef qua ofkumst en uutspraok niks te maken mit 't Fraanse veurnaamwoord moi (mi'j). De uutleg det de groet van dit woord kump en in de Fraanse tied gebruukt wördden umme de gek te hebben mit Fraanse soldaten, lek een volksetymologie.

In 2005 kreeg een buzeboekien oaver de Drèentse taal de titel Moi! Taalgids Drenthe (In Boekvorm Uitgevers, Assen).

De besunder hooglerer Grunninger taal en cultuur Siemon Reker skrif oaver 't gebruukt van moi in Grunning:

'De Groninger groet bij uitstek is Moi! Toch is dat woord niet zo lang erg gangbaar in Groningen, het bewijs levert Ter Laans woordenboek. Wanneer gebruiken we Moi? De hele dag. Bij het begin van een ontmoeting of bij een afscheid? Daarover verschillen de meningen. Tegenover wie? Het is vooral een amicale groet. Onbekenden in Groningen kunnen daarom beter met Goidag (Guidag, Goeidag) begroet worden.' ^[1]

In Noord-Duutslaand en Zuud-Jutlaand in Denemarken hej de variaant moin (in Noord-Duutslaand ok moinmoin of moinsen - dizze leste variaant veural under jong volk). De Deense groet is uut 't Nedersaksisch van Noord-Duutslaand oavereneumen.

In dielen van Noord-Duutslaand gebruukt ze moinmoin ok wal as uutneudiging um te keuveln, terwijl moi allennig as groet begrepen wördt. Op de Duutse waddeneilaanden heurt ze de dubbele vörm moinmoin niet geern: det betekent zoiets as ' 't Is goed mit oe'.

In aandere dielen van Duutslaand gebruukt ze de groet moin ok wal, mar dan allennig in de mörreng.

Bi'j de Duutse marine is moin een in-ebörgerde groet, die vanweengs de minder fermele toon de kameraodskop verstarken zol.

De Bremer privé-radiozender Energy Bremen sponsort veur de Verein Deutsche Sprache 't woord moin um 't gebruuk ervan an te fietern, en veranderden de name van een mörrengpregramma in 2006 in MOIN!

Moin is lichtkaans een verbastering van Morjen (guten Morgen), gebruukt deur Prusische ambtenaoren in Oost-Frieslaand. De mieste (oldere) Oost-Friezen gaot d'r vanuut det 't een ofkorting is van moi'n Dag.

Veule scandinavisten mient det de Noorweegse groet morn uut 't Middelnederduuts van de Hanze kump. In tegenstelling töt god morn of god morgen is morn infermeler en kan de hiele dag, töt in de aovend, gebruukt wörden.

In de Nedersaksischtalige pervincies van Nederlaand gebruukt ze as ofskeidsgroet goedgaon (ok espeld: goedgoan); in de Achterhoek en Twente goodgoan.

De vraoge Goed te passe? (Tweants: Good te pas(se)?) is in Oaveriessel as begroetingsvörm vergeliekber mit Hoe is 't? 't Antwoord is vake Jaowal. Een typisch antwoord op de vraoge hoe as 't is kan stark relativerend klinken, umdet veul mèensen niet geern mit heur emoties te koop loopt: "Hoe is 't?" Antwoord: "Nog wal aordig goed." Nog wal betiekent niet 'now nog wal, mar 't giet de verkeerde kaant uut', mar mak simpelweg diel uut van de relativerende toevoegingen.

Dr beent in Tweante nog twee aandere maneern um as groot noar de gesteeldheaid van leu te vroagn:

• Bi'j nog n betn goans?
• kö'j t volhooldn? (ok wödt dizze vake in Overiessel bruukt)

In Goidag! Taalgids Groningen^[1] skrif besunder hooglerer Grunninger taal en cultuur Siemon Reker: '[Moi] is vooral een amicale groet. Onbekenden in Groningen kunnen daarom beter met Goidag (Guidag, Goeidag) begroet worden.' Hi'j mak de volngde verbiendings:

• Stad: guidag
• Oldambt-Plus (Oldambt mit Duurswold): goidag
• Veenkelonies: goidag
• Westerkertier: goeidag
• Hoogelaand: goidag

De groet goidag even of goiedag even ('goeiedag eem'), soms ook wel moi even ('moi eem') is 'n kreet die wel al gebruukt werd deur boeren in de veenbieden van Grunning en Drenthe, mar niet vake deur aandere mèensen. Mar sunds de kreet 'introduceerd' werd deur Evert Baptist op de Grunningse radiozender Simone FM is 't een populaire groet onder de jongen in Oost-Grunning, Oost-Drenthe en Noord-oost-Overiessel.

Typisch gebruuk is umme bi'j 't groeten (veurbi'jgaon of vörtgaon) de wiesvinger in de locht te stikken.

• Achterhook:
  • moi(n) (bi'j ankomst)
  • tjoo/a(t)juu/(t)juus/ajukes (biej t vortgoan)
  • goodgoan (biej t vortgoan)
  • weerkommen (biej t vortgoan)
  • komt de skaa weerhalenn (biej t vortgoan)
  • heaneg an (en kreggel holden) (biej t vortgoan)^[2]

• Drenthe:
  • moi (bi'j ankomst, votgaon) In Noord-Drenthe allén b'j ankomst.
  • aju (vortgaon, Noord-Drents.)
  • goedgaon (bi'j 't vortgaon)
  • tjeu, tjo, jo, joe (bi'j 't votgaon). Een overienkomst met het Duutse "Tschüss" en Franse Adieu.
  • noakommen (bi'j 't votgaon). "volgende maol bij oes/oos".
  • weerkommen (bi'j 't votgaon). "kom (nog) es weer".
  • tot kiek, tot kiekes (bi'j 't votgaon)

• Grunnen:
  • hoi, (bie kommen en vortgaon)
  • goidag, goei(n)dag, gen-dag, goei(n)dag eem
  • (a)moi(en) (bie kommen en bie votgoan)
  • moien dag (bie kommen)
  • jo, joe (bie votgoan)
  • tju / tjajuui (bie votgoan, Knoalsters). n Overainkomst mit t Duutse "Tschüss".
  • noakommen (bie votgoan, Oost Grunnen). "volgend moal bie os".
  • weerkommen (bie votgoan, Oost Grunnen). "kom nog ais weer".
  • tot kiek (bie votgoan)

• Oaveriessel (algemien):
  • goei(n)dag, gen-dag
  • moj(je(s)), (bi'j al 't gebeuren.)

• Sallaand:
  • (h)euj, (h)eej (bi'j ankomst, vortgaon; eheurd in de gemientes Dalsen en Haddenbarreg)
    • Een gevat antwoord op de groet (H)euj is: Stro is langer; haksel is körter; takkebossen bint harder. (Ni'jlusen)^[3]
  • Goed te passe? (bi'j ankomst)
  • doo, doog (bi'j 't vortgaon; eheurd op Ni'jlusen)
  • kalm an, kalmte (bi'j 't vortgaon; eheurd in de gemientes Dalsen en Haddenbarreg)
  • goedgaon (bi'j 't vortgaon)
  • grootenisse (schriftelk)
  • joou(w) (mit uuterekte oo, bi'j 't vortgaon; eheurd in de gemientes Dalsen en Haddenbarreg)
  • moi (eheurd in de gemientes Dalsen en Haddenbarreg)
  • ajuu(s) (bi'j 't vortgaon)
  • tjoo (bi'j 't vortgaon)

• Stellingwarf:
  • hoj
  • tot kiekes

• Tweante:
  • (a)moi(n), moije(n)
  • höj, hej
    • vake ook zonder -h oet esprökn
  • joo, jeuw
    • (biej ankomst en t vort goan, meestieds teegn bekeandn, vrouwleu maakt er vaake n soort joe van)
  • hier! ( evt. met [naam van persoon] / meender persoonlik: doar he'j um wal!)
    • vreandelik bedoold, mear as oetroop van bliede verassing de'j eenn onverwachts treft
  • tjoo/(t)juu/(t)juus (biej t vortgoan)
    • Disse köant ook allemoal met t prefix a- oet esprökn wordn: a(t)joo/a(t)juu/a(t)juus. n Oawereenkomst met t Duutse "Tschüss" is duudelik.
  • kalm / heanig an (biej t vortgoan)
  • wierkomn (teegn ene den vort geet)
  • goodgoan (biej t vortgoan)
  • goindag/-moarn/-oawnd te hoop/heupe (bie n binnkoms in n groot gezelskop)
  • hardhooldn (en nathooldn)
    • bie t vort goan. Wat leu deankt rechtevoort wal es det ze met de geslachtsdeeln bedoolt, mear van vroger oet hef t as betekenis t hardhooldn in zwoare tiedn, en n haals nathooldn, dus ne gooe borrel dreenkn

• Veluwe:
  • hoi, hallo (bie ankomst)
  • aju, ajuus, dag, tot kiekes (bie t vortgaon)
  • sjik t (dan mar) (bie t vortgaon; Putten)

1. ↑ ^{1,0 1,1} Reker, Siemon. Goidag! Taalgids Groningen. Assen: In Boekvorm Uitgevers bv
2. ↑ Vergeliekt Wörterbuch des Westmünsterländischen Mundart: 'Hollt uh kreggel!'
3. ↑ Schoemaker-Ytsma, A.C.M. (2009), "Zo zegge wi'j det" van A tot Z! (aanvulling) Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen, Ni'jlusen: The Readshop J. Hilbrink

Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.