Idahan

Pada dasarnya nama asal suku kaum Ida'an adalah "Bedaro", tetapi setelah suku ini memeluk Islam mereka telah menukar nama Bangsa mereka dari Bedaro kepada Ida'an atau Idahan. yang bermaksud "Baik, Jujur dan Terbilang".

Nama lain Selain Ida'an, mereka juga di sebut Idahan atau Idaan.

namun begitu dalam beberapa catatan sejarah kaum ini biasanya di panggil sebagai Eraan (mengikut sebutan Bajau) atau Iraqan (mengikut sebutan Tausug), Sabahan (berasal daripada perkataan Saba'an) atau juga Buludupi (Booloodoopy).

 

Ada dua teori yang mengatakan tentang asal usul suka kaum Ida'an.

• Teori Pertama,Mengatakan Nenek moyang orang Ida'an berasal dari Sungai Kinabatangan

• Teori Kedua, Pula mengatakan suku kaum Ida'an adalah keturunan daripada kaum yang pernah mendiami kawasan Lembah Tingkayu di Kunak suatu masa dahulu.

• Lagenda Inni'Apoi dan Payau Emas
• Lagenda Gegejanji Gunai Boyo (Perjanjian Manusia Dengan Buaya)
• Lagenda Tarunggarik (Boyo Parong)
• Lagenda Batu Temanggung
• Lagenda Pulau Timbun Mata
• Lagenda Mandog Awan

Bila sebut mengenai Warisan, sememangnya suku kaum Ida'an memang terkenal dengan Gua-Gua Warisan Sarang Burung yang menjadi Warisan Turun Temurun sejak dahulu lagi.

Berikut adalah beberapa buah Gua Batu Kapur yang diiktiraf sebagai Hak Warisan Kaum Ida'an.

• Gua Baturong
• Gua Batu Pang (telah dimusnahkan)
• Gua Batu Timbang
• Gua Gomantong
• Gua Madai
• Gua Sipit
• Gua Tegarung (Segarung)
• Gua Tepadung

 

 

Durian Merah atau Alau merupakan salah sebuah buah yang menjadi kegemaran bagi Suku Kaum Ida'an/Idahan.

Makanan tradisi yang lain termasuklah Temba' Pait,Temba' Kedaso , Pait Pelom, Sambal Gembuan, Tassam Badas Kayu, Tassam Buduk, Sekilo Kayu Kegut, Putti Bebbag dan banyak lagi.

 

.

Pesta atau Festival Khas Kaum Ida'an di Sabah. Jika Kaum Kadazandusun terkenal dengan Pesta Menuai Padi, kaum Ida'an pula terkenal dengan Pesta Mengutip Sarangnya.

1. Pesta Mengalap (2019)
2. Pesta Salag (2022)

Pada tahun 2019 buat pertama kalinya kaum Ida'an mempunyai Pestanya tersendiri yang di panggil Karnival Pesta Mengalap yang berlangsung pada bulan September di Perkarangan Gua Madani, Kunak.

Namun Pesta berkenaan tidak dapat diteruskan pada tahun berikutnya, akibat Pendamik Covid-19. Dan pada tahun 2022, Pesta Salag diadakan di Perkarangan Pejabat Daerah Lahad Datu.

Islam merupakan agama yang di anuti oleh keseluruhan masyarakat Suku Kaum Ida'an sejak dahulu.

Di percayai suku kaum Ida'an telah memeluk Islam seawal tahun 1408 masihi, ini dapat dibuktikan dengan penemuan manuskrip kuno yang menggunakan bahasa Ida'an lama dengan campuran sedikit bahasa Melayu.

Manuskrip berkenaan menerangkan tentang hukum-hukum Islam, ilmu falak dan juga cara-cara menanam padi.

Bahasa Etnik Idahan adalah tergolong dalam Rumpun Bahasa Timur-Laut Sabahan bersama dengan Bahasa Bonggi. Dan ini adalah berbeza dengan bahasa yang dituturi Etnik Dusun, Murut, Tidung dan juga Paitan. Yang digolongkan dalam bahasa Barat Daya Sabahan.

Bahasa Ida'anik merupakan salah satu bahasa asli yang dituturi di Kawasan Pantai Timur Sabah. Bahasa ini dituturi oleh Etnik Ida'an dan juga Etnik Begak, Walaupun mempunyai bahasa yang sama tetapi kedua suku ini mempunyai Dialek yang berbeza.

Perbandingan Dialek Penutur Bahasa Ida'anic iaitu Ida'an, Begak dan Buludupi.

Suku kaum Ida'an dikatakan bersaudara dengan dua suku iaitu Suku Begak dan juga Suku Subpan.

Penempatan orang-orang Ida'an di Negeri Sabah kini dapat ditemui di tiga buah daerah di Sabah iaitu Daerah Lahad Datu, Daerah Kinabatangan dan juga Daerah Sandakan.

• DAERAH LAHAD DATU

1. Kampung Asam
2. Kampung Bikang
3. Kampung Binuang
4. Kampung Busul
5. Kampung Dewata
6. Kampung Remong
7. Kampung Sapadulang
8. Kampung Sapagaya Hilir
9. Kampung Sapagaya Hulu
10. Kampung Sapagaya Tengah
11. Kampung Segama Lama batu 8
12. Kampung Segangan 1
13. Kampung Segangan 2
14. Kampung Semulung
15. Kampung Tabanak
16. Kampung Terusan
17. Kampung Lung Paku/Gua Tepadung (sudah ditinggalkan)
18. Kampung Meruap (sudah ditinggalkan)
19. Kampung Temunung Segamo (sudah ditinggalkan)

• DAERAH KINABATANGAN

1. Kampung Abai
2. Kampung Bilit
3. Kampung Litang
4. Kampung Sentosa Jaya
5. Kampung Sukau
6. Kampung Dagat (sudah ditinggalkan)
7. Kampung Melapi (sudah ditinggalkan)

• DAERAH KUNAK

1. Kampung Kampung Gua Madai
2. Kampung Sabahan (sudah ditinggalkan)
3. Kampung Atas (sudah ditinggalkan)
4. Kampung Langas (sudah ditinggalkan)
5. Kampung Napu' Melis/Tingkayu/Baturong (sudah ditinggalkan)

• DAERAH SANDAKAN

1. Kampung Hidayat
2. Kampung Lanut
3. Kampung Segaliud
4. Kampung Suan Lamba
5. Kampung Tandawan (sudah ditinggalkan)

• DAERAH SEMPORNA

1. Kampung Gua Tegerung (sudah ditinggalkan)
2. Kampung Pulau Buta Mata/Timbun Mata (sudah ditinggalkan)

• DAERAH TAWAU

1. Kampung Kalumpang (sudah ditinggalkan)
2. Kampung Kalumpang/Batu Pang (sudah ditinggalkan)
3. Kampung Sungai Apas (sudah ditinggalkan)

Kegiatan ekonomi masyarakat Idahan pada zaman dahulu ada bergantung kepada aktiviti mengutip Sarang Burung, Nelayan, Bercucuk Tanam dan Berburu.

 

• (Inggeris) Sejarah Idahan.