Lengua italiana
L'italian o, de spess in Lombard Oriental taià (nòmm nativ: italiano), o anca toscan l'è ona lengua latina moderna. L'italian l'è anca, in d'on quaj canton, ona lengua franca, perchè i sò parlant parlen anca lengov different e i doperen l'italian domà per parlà con i gent forest, ma l'era ona situazion pussee spantegaa in del secol quell de 19-20, perchè poeu i politegh de genocidi lenguistegh del Stat italian han portaa la noeuva lengua a la pupart di italian. L'italian l'è lengua offizzial de l'Italia, de San Marin, de la Svizzera (insema al franzes, al todesch e al romancc) e de la Citaa del Vatican (insema al latin). L'è lengua offizzial in Istria insema al Croatt e al Sloven. L'è parlada anca in del Principaa de Monaco, a Malta, in Corsica, a Nizza e provincia, e minga tropp in Albania, Tunisia e in Libia. I so dialet de spess hinn influenzaa da vari lengov regional e local parlaa in 'sti teritori chì.
Stòria
[Modifega | modifica 'l sorgent]La lengua italiana la vegn del dialett fiorentin del Toscan del XIV secol. A l'è pròpri duranta sto temp chì che l'è nassuda la literadura toscana, eree de quèlla siciliana (che l'è staa el primm volgar italian dopraa dij poeta). Hinn staa di autor comè Bonagiunta Orbicciani de Lucca e Guidon d'Arezz in d'on primm moment e poeu quij de la scoeura del Dolz Stil Noeuv a fà diventà el Toscan la lengua literaria pussee importanta de la penisola. El pussee grand autor del temp l'è staa el Dant Alighiee, seguii del poetta Franzesch Petrarca e del scrittor Gioann Boccaccio. Duranta el Renassiment e in di secol dòpo, tucc i autor italian scriveven o in latin o cont el Toscan di quij trii litteraa. Donca se pò dì che l'Italian medieval l'è restaa in vita a longh (basta pensà a quij che in ann vesinn scriveven anmò degl'impiegati, de', allor che etc.).