Verdraag vaan Mestreech

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Verdraag vaan Mestreech (officieel Treaty on European Union) is e verdraag vaan de Europese Gemeinsjap (EG) wat de basis vörmde veur 't opriechte vaan de Europese Unie. 't Woort geteikend op 7 februari 1992 in Mestreech (en wel in Randwiek) tösse de leie vaan de EG en trooj op 1 november 1993 in wèrking. 't Leide tot de stiechting vaan de EU en waor 't resultaat vaan losse oonderhandelinge euver monetair en politieke einheid. Op basis vaan 't Mestreechs verdraag woort in 1999 de Ikkenomische en Monetair Unie (de Economic and Monetary Union ofwel de EMU) opgeriech, die oetindelek 't fundamint lag veur d'n Euro en d'n oet 19 lidstaote bestaonden Eurozone.

't Verdraag leide tot de inveuring vaan d'n euro (en daomèt ouch de Eurozone) en introduceerde 't dreipeilersysteem (de Gemeinsjapspeiler, de peiler veur Gezamelek Boetelands en Veilegheidsbeleid (CFSP), en de peiler veur Justitie en Intern Zake). De peiler veur CFSP woort opgeriech op de groondveste vaan de Europese Politieke Samewèrking (EPC), meh vóng dit in e verdraag en breide 't oet. De peiler veur JIZ luide samewèrking m.b.t. wètsbekrachteging, strafrech, börgerlek rech, en asiel- en immigratiebeleid in. Noedzakelekerwijze zörgde dit d'r ouch veur tot 't börgersjap vaan de Europese Unie 'nen officiële status kroog: eder dee 'ne börger vaan 'nen EU-lidstaot is, is sindsdeen ouch automatisch 'nen Europese börger - wat inhilt tot beveurbeeld 'ne Nederlandse börger in Belsj praktisch dezelfde rechte heet es Belzje börgers (mèt 'n paar oetzoonderinge, wie stömme tijdes de nationaol verkezinge).

Vaanajds heelt de Europese Gemeinsjap ziech veural mèt handel en ikkenomie bezeg. De Europese Commissie en d'n Europese Gerechshoof, allebei oonaofhenkelek vaan de regeringe in de EG, hadde binne dat systeem väöl mach. 't Europees Parlemint, dat direk door de börgers vaan de lidstaote gekoze woort, had ouch 'n zeker mach. De regeringe behierste de res vaan de mach, meh hadde sinds midde jaore tachteg ummer dèkser mèt mierderheidsstumminge beslissinge genome. Dit systeem woort Gemeinsjapsmethode of supranationalisme geneump, aongezeen internationaal institute die neet direk door de regeringe gecontroleerd woorte väöl mach hadde en lede beslissinge boe ze 't neet mèt ins waore veurgesjreve kóste kriege door mierderheidsstumminge.

Me wouw de Europese Gemeinsjap ouch bevoeghede veur boetelandse, militair en criminaliteitszake geve. Evels meinde väöl lidstaote tot dees gebeje te geveuleg waore veur door de instèllinge vaan de Europese Gemeinsjap geregeld te weure, en tot de mach vaan de regeringe in dees zake groeter zouw mote zien es de mach vaan de regeringe in de Europese Gemeinsjap. Dat wèlt zègke tot 'n intergouvernementeel, i.p.v. supranationaal systeem gebruuk zouw mote weure. Aander lidstaote vreesde tot dit de mach vaan de oonaofaankeleke supranationaal institute (De Europese Commissie, d'n Europese Gerechshoof en 't Europees Parlemint) in verbaand mèt de ikkenomische zake boe de EG ziech daan mèt bezegheelt zouw kinne bedreige. De dreipeilerstructuur woort dao-op oontwikkeld veur de traditioneel verantwoordelekhede vaan de EG op 't gebeed vaan ikkenomie (de Gemeinsjapspeiler) aof te zoondere vaan de nui bevoeghede op 't gebeed vaan boetelands beleid en militair zake (de CFSP-peiler) en crimineel zake (de JIZ-peiler). Door 't verdraag kraog de Europese Unie hiel väöl mach vaanoet de lidstaote in 't beleid vaan d'n Europesen interne merret.

't Verdraag vaan Mestreech woort geteikend op 7 februari 1992 in Mestreech, boe de lèste oonderhandelinge in december 1991 hadde plaotsgevoonde. 't Verdraag trooj in wèrking op 1 november 1993 en is in zekere zin mèt later verdrage geamandeerd.

De goodkäöring vaan 't verdraag brach in versjèllende staote zwoereghede mèt. E referendum in Fraankriek steunde 't meh zjus, mèt 51,05% veurstummers, en Denemarke verworp 't oersprunkelek verdraag.