Antisemitisme

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Franse karikatuur oet 1898, die de femilie Rothschild es heerser euver de wereld tuint.

Antisemitisme is de haat tege joede, in 't bezunder tege de joede es volk. 't Concep kaom op in de twiede hèlf vaan de negentienden iew en bouwt voort op iewenaw negatief ideeë en stereotiepe euver de joede. Boe me ziech iejer evels allein tegen 't joeds geluif had geriech, góng me noe ouch negatief trèkke touw te sjrieve aon neet-praktiserende en zelfs tot 't christendom bekierde joede. Hiel dèks had dezen aofkier 'ne raciaole groond: me meinde tot de joede, door iewelangen inteelt en door 't benaodrökke vaan bepaolde weerdes, waore verweure ('gedegeneerd') tot e gevierlek ras. Veur 't groetste deil evels riechden 't antisemitisme ziech op de groete riekdom die sommege joedse bankeers- en oondernummersfemilies hadde. Veural de femilie Rothschild waor frequint doel vaan aonvalle, die dèks de vörm vaan complottheorieë kraoge.

't Woord antisemitisme woort in 1860 bedach door de joedsen intellectueel Moritz Steinschneider meh woort al gaw umermp door de aonhengers vaan 't idee. Antisemitische ideeë sjote daonao snel wortel in ganse christeleke wereld, veural in de Duitstaolege len (es kernweerde vaan de 'volkse' ideologie) en in Fraankriek (boe 't dèks neet te sjeie waor vaan anti-Duitse sentiminte) en ouch neet wieneg in Rusland en de Vereinegde Staote. Nao d'n Ierste Wereldoorlog woort 't in Duitsland 'n ummer groeter beweging: complottheorieë hele de joede verantwoordelek veur 't verlere vaan d'n oorlog. Mèt de crisis vaan 1929 waor gein hawwe mie draon: de NSDAP vaan Adolf Hitler, die vaan 't antisemitisme ein vaan häör belaankriekste beginsele maakde, greep de mach en lag joede astrein enorm beperkinge op. Oetindelek verordonneerde heer tot alle joede in Duits gecontrolleerd gebeed móste weure vermaord. Zès mieljoen joede zouwe oetindelek d'n doed vinde in d'n Holocaust.

Oet aofgrijze euver d'n Holocaust is 't antisemitisme daonao noets mie zoe groet gewore. 't Leef evels nog sterk voort in extreemrechse milieus en in d'n islamitische wereld. Dao kump 't voort oet 't antizionisme, tegestand tege de staot Israël es rechmaoteg woengebeed veur alle joede. De grens tösse antizionisme en antisemitisme is dèks lesteg te trèkke en doorloupend oonderwerp vaan controverse.