1970
1970 (MCMLXX) waor e gewoen jaor wat begós op 'nen donderdag op de Gregoriaanse kalender.
Gebäörtenisse
bewirk- De Belzje Gróndjwèt wirt herzeen um de drie cultuurgemeinsjappe op te richte. Juridisch gezien begint vanaaf dit momènt de Sjtaotshervörming. De hervörming kump door 't Vlaams sjtraeve nao cultureel autonomie. In 'tzelfde jaor wirt ook de basis veur de drie Gewesten gelag.
- 1 jannewarie - 't Begin van de jaortèlling c.q. tiedmaeting in 't besjturingssysteem Unix op 00:00:00 UTC. Bènne dit systeem wirt de tied weergegaeve es seconde sins dit tiedsjtip, de zoageneumpde timestamp.
- 12 jannewarie - Biafra capituleert, womit ein eindj kump aan de Nigeriaanse burgeraorlog.
- 19 fibberwarie - De Tweëde Kamer in Nederlandj sjprukt zich oet veur aafsjaffing van de opkómsplich biej verkezinge. (Op 4 mieërt wirt dit ouch door de Eësjte Kamer goodgekörd.)
- 23 fibberwarie - Guyana wirt ein zgn. co-operatieve repebliek bènne 't Britse Gemenebest.
- 4 miert - De Eurydice, eine Franse óngerzeëboat, liejt in de Middellandse Zeë sjipbreuk. 57 opvarende vènje daobiej de doad.
- 17 miert - Arthur Chung wirt door de Nationaal Assemblée gekaoze tot president van Guyana.
- 30 miert - 't Team van de Sovjet-Unie wint in Sjtockholm veur de achste opeinvolgende keër 't waereldkampioensjap ieshockey veur A-lenj.
- 10 april - Paul McCartney maak 't oeteingaon van de pópgroep The Beatles bekènd.
- 13 april - Eine zuursjtoftank aan baord van Apollo 13 explodeert, wodoor de missie veurtiejig mót waere beëindig. De drie bemanningsleje, Jim Lovell, Fred Haise en Jack Swigert, lanje es gevolg hiejvan dan waal neet op de maon mèr ze waere waal recordhawwer es de miensje die 't wiejste van de aarde verwiejerd zint gewaes. Op deze daag bevènje ze zich op eine aafsjtand van 401.056 km van de aarde.
- 21 april - Leonard Casley wint same mèt zien vrouw ein conflict mèt de Australische sjtaat, en verwurf daomit ónaafhankelikheid. Zien landj hèt Hutt River.
- 25 april - Georges Pintens wint de viefde editie van Nederlands ènnige wielerklassieker, de Amstel Gold Race.
- 29 april - De Verenigde Sjtate valle Cambodja bènne óm de Vietcong te verdrieve.
- 4 mei - De Nationale Garde van de VS sjut veer sjtudente doad en verwónjt d'r nog èns neuge biej ein demonstratie taenge de Vietnamaorlog op de campus van de Kent State University.
- 6 mei - Feyenoord lègk es eësjte Nederlandse voetbalclub besjlaag op de Europacup I. In 't San Siro-sjtadion in Milaan wirt in de finale mèt 2-1 gewónne van Celtic, door gole van Rinus Israel en de Zjweed Ove Kindvall.
- 17 mei - Thor Heyerdahl vertrèk mèt de Ra II vanoet Marokko en landj op 12 juli op de kus van Barbados.
- 18 mei - Tweëde Pinksterdaag: in Gelaen wirt 't eësjte Pinkpopfestival gehawwe.
- 4 juni - Tonga wirt ónaafhankelik van 't Verenigd Keuninkriek.
- 8 juni - In Argentinië verlus Juan Carlos Onganía ziene greep op de poletieke mach en wirt aafgezat. Hae wirt opgevolg door eine angere generaal, Roberto Levingston.
- 21 juni - Brazilië wint in Mexico de waereldtitel door Italië in de finale van 't WK voetbal mèt 4-1 te versjlaon.
- 26 juni - 't Driedaags Holland festival of stamping ground 1970, baeter bekènd gewore es Holland Pop Festival, begint róndjóm de Kralingse Plas in Rotterdam.
- 1 juli - In Utrech wirt profvoetbalclub FC Utrecht opgerich nao ein fusie tösje DOS, Velox en USV Elinkwijk.
- 19 juli - De Belzje fitserenner Eddy Merckx wint de Runj van Frankriek, veur de Nederlander Joop Zoetemelk.
- 21 juli - De Aswandam in Egypte is gereid.
- 23 juli - Qaboes bin Said Al Said sjtoat zien vader van de troan en wirt zoa sultan van Oman.
- 17 augustus - In 't Duutsje Melz wirt ein archeologische vóndjs gedaon, de Hellebaarde van Melz.
- 25 augustus - Eine troep marineers óntruumt op eige houtje de Dam. Ze sjlaon mèt hun koppelreem de 'Damsjlaopersj' van 't Nationaal Monumènt, totdat ziezelf door de Mobiele Einheid waere verdreve.
- 26 augustus - 't Veerdaagse Isle of Wight Festival begint op 't eilandj Wight.
- 31 augustus - Zuid-Molukkersj prebere vergaefs de Indonesische ambassadeur in Wassenaar te óntveure, wobiej ein peliesieman 't laeve leët.
- 4 september - Salvador Allende, kandidaat van de lènkse coalitie, wirt tot president van Chili gekaoze. Zien ambstermien begint in november.
- 9 september - Feyenoord wint es eësjte Nederlandse voetbalclub de waereldbaeker veur clubteams door ein euverwinning op 't Argentijnse Estudiantes de La Plata. In de oetwedsjtried in Argentinië wirt eërder mèt 2-2 geliekgesjpeeld, en thoes in Rotterdam wint Feyenoord mèt 1-0 door eine gool van Joop van Daele.
- 15 september - In Amsterdam wirt de Nederlandse Middesjtandspartiej opgerich door drie eigenaersj van groathanjels. Zie wille ein drastische inkrimping van de euverheid, besjtriejing van wanorde en anarchisme, en ein ministerie veur de middesjtand.
- 18 september - Es gevolg van ein euverdosis sjlaoppille raak de Amerikaanse gitarist Jimi Hendrix in ein coma, wonao hae in zien eige braaksel sjtik.
- 22 september - Toppop wirt veur ’t eësj op de Nederlandse TV oetgezónje mèt Ad Visser en Penny de Jager.
- 29 september - Äöpening van de Nuuj Iesselbrök euver de Iessel biej Zjwolle.
- 10 oktober - Fiji wirt ónaafhankelik.
- 11 november - Zendsjeep King David van Capital Radio sjtrant op de kus biej Noordwiek.
- 13 november - De Syrische lóchmach-generaal Hafiz al-Assad verkriet door middel van eine sjtaatsgreep alle mach.
- 23 november - De KRO televisie zundj 't programma "Bomans in triplo" oet. De sjriever Godfried Bomans sjprik dao-in mèt zien broor Arnold en zien zöster Wally euver hun kloasterlaeve.
- 23 december - 't Hoagste puntj is bereik van de North Tower van 't World Trade Center in New York.
- zónger datum
- Op de Nederlandse televisie wirt veur de eësjte keër 't programma Zo vader, zo zoon oetgezónje, gepresenteerd door Gerard van den Berg. Van den Berg zal 't in totaal 306 keër presentere. 't Idee veur dit programma kump van ein Duutsj programma geneump Der Apfel fällt nicht weit vom Stamm.
Nobelprieze
bewirk- Natuurkunde:
- Hannes Alfvén "um zie fundamenteel werk en zien fundamenteel oontdèkkinge in de magneto-hydrodynamica mèt vröchbaar touwpassinge in diverse deile vaan de plasmafysica."
- Louis Néel "veur fundamenteel werk en oontdèkkinge umtrint antiferromagnetisme en ferromagnetisme die höbbe geleid tot belaankrieke touwpassinge in vastestoffefysica."
- Sjemie: Luis F. Leloir "um zien oontdèkking vaan sókkernucleotide en hun rol in de biosynthees vaan koolhydraote."
- Geneeskunde: Julius Axelrod, Ulf von Euler en Bernard Katz "um hun oontdèkkinge umtrint de vochtransmitters in de zenuwinde en hun mechanisme veur opslaag, lozing en inactivering."
- Literatuur: Alexander Solzjenintsyn "veur de ethische krach boemèt heer de oonmisbaar tradities vaan de literatuur heet wijergezat."
- Vrei: Norman Borlaug "[vaan 't] Internationaol Maïs- en Terfverbeteringscentrum, um zien bijdraoge aon de 'greun revolutie' die zoe'nen invlood had op de etesproductie, veural in Azië en Latijns Amerika."
- Economie: Paul Samuelson "um 't wetensjappelek werk boemèt heer statische en dynamische economische theorie heet oontwikkeld en actief heet bijgedrage aon 't analyseniveau in de ecomische wetensjappe."
Gebore
bewirk- 1 jannewarie - Tristan Hoffman, Nederlandse fitserenner
- 18 jannewarie - Peter Van Petegem, Belzje fitserenner
- 22 jannewarie - Abraham Olano, Sjpaanse fitserenner
- 27 jannewarie - Carlos Xavier de Bourbon de Parme, zoon van prinses Irene
- 30 jannewarie - Hans Vonk, Nederlands-Zuid-Afrikaans voetbalkeeper
- 31 jannewarie - Margriet van der Linden, Nederlandse journaliste, presentatrice en feminist
- 4 fibberwarie - Prinses Marilène, vrouw van prins Maurits
- 6 fibberwarie - Jeff Rouse, Amerikaans zwemmer en Olympisch kampioen (1996)
- 12 fibberwarie - Brian Roy, Nederlandse voetballer
- 19 fibberwarie - Danny de Munk, Nederlandse acteur en musicalsjter
gebaore op 29 april 1970.
- 2 miert - Wibi Soerjadi, Nederlandse concertpianist
- 15 miert - Derek Parra, Amerikaanse sjaatser
- 19 miert - Aart Vierhouten, Nederlandse fitserenner
- 22 miert - Leontien Zijlaard-van Moorsel, Nederlandse fitserenster en Olympisch kampioene
- 26 miert - Paul Bosvelt, Nederlandse voetballer
- 31 miert - Mei Li Vos, Nederlands politica
- 2 april - Todd Woodbridge, Australische tennisser
- 4 april - Barry van Galen, Nederlandse voetballer
- 5 april - Willemijn Duyster, Nederlands hockeyster
- 9 april - Jacques Villeneuve, Canadese autocoureur
- 13 april - Rintje Ritsma, Nederlandse sjaatser
- 14 april - Jan Siemerink, Nederlandse tennisser
- 29 april - Andre Agassi, Amerikaanse tennisser
- 7 mei - Edwin Zoetebier, Nederlandse voetbalkeeper
- 15 mei - Frank en Ronald de Boer, Nederlandse voetbaltweëling
- 16 mei - Gabriela Sabatini, Argentijnse tennisster
- 17 mei - Jordan Knight, Amerikaanse zenger (o.a. New Kids on the Block)
- 22 mei - Naomi Campbell, Brits fotomodel
- 23 mei - Yigal Amir, Israëlische moordenaer van premier Yitzchak Rabin
- 24 mei - Bo Hamburger, Deense fitserenner
- 27 mei - Michele Bartoli, Italiaanse fitserenner
- 3 juni - Jevgeni Berzin, Russische fitserenner
- 4 juni - Brecht van Hulten, Nederlandse tv-presentatrice
- 17 juni - Erik Hulzebosch, Nederlandse marathonsjaatser
- 19 juni - Sharon Walraven, Nederlands paralympisch sjportster
- 29 juni - Wieke Hoogzaad, Nederlandse triatlete
- 7 juli - Erik Zabel, Duutsje fitserenner
- 8 juli - Micky Hoogendijk, Nederlandse actrice
- 13 juli - Glenn Corneille, Nederlandse pianist (gesjtorve 2005)
- 27 juli - Stephan Veen, Nederlandse hockeyer
- 4 augustus - Orlando Trustfull, Nederlandse voetballer
- 11 augustus - Karina Barum, Braziliaanse actries
- 13 augustus - Alan Shearer, Èngelsje voetballer
- 16 augustus - Fabio Casartelli, Italiaanse fitserenner (gesjtorve 1995)
- 17 augustus - Jim Courier, Amerikaanse tennisser
- 21 augustus - Erik Dekker, Nederlandse fitserenner
- 24 augustus - Sanne Boswinkel, Nederlands nuujslaezeres (o.a. RTL Z)
- 25 augustus - Claudia Schiffer, Duutsj fotomodel
- 25 augustus - Ronald Waterreus, Nederlandse voetbalkeeper
- 29 augustus - Jacco Eltingh, Nederlandse tennisser
- 31 augustus - Floortje Dessing, Nederlandse tv-presentatrice
- 31 augustus - Keuningin Rania van Jordanië
- 8 september - Helga van Leur, Nederlandse tv-waervrouw
- 14 september - Francesco Casagrande, Italiaanse fitserenner
- 18 september - Didier Rous, Franse fitserenner
- 30 september - Paul de Munnik, Nederlandse acteur en zenger (Acda en De Munnik)
- 1 oktober - Moses Kiptanui, Keniaanse atleet
- 5 oktober - Mark Luijpers, Nederlandse voetballer
- 18 oktober - Mike Starink, Nederlandse tv-presentator
- 22 oktober - Winston Bogarde, Nederlandse voetballer
- 29 oktober - Phillip Cocu, Nederlandse voetballer
- 29 oktober - Edwin van der Sar, Nederlandse voetbalkeeper
- 10 november - Danny Nelissen, Nederlandse fitserenner
- 16 november - Markus Beerbaum, Duutsje sjprèngruter
- 17 december - Michael Mols, Nederlandse voetballer
- 24 december - Beau van Erven Dorens, Nederlandse tv-presentator en sjtömacteur
- 28 december - Brenda Schultz-McCarthy, Nederlandse tennisster
Gesjtorve
bewirk- 3 jannewarie - Gladys Aylward (67), Britse protesjtantse zenjeling
- 5 jannewarie - Max Born (87), Duutsje natuurkundige
- 10 jannewarie - Pavel Beljajev (44), Russische ruumdevaarder
- 2 fibberwarie - Bertrand Russell (97), Britse filosoof en wiskundige
- 25 fibberwarie - Mark Rothko (66), Amerikaanse kunssjilder
- 30 miert - Heinrich Brüning (84), Duutsje Riekskanseleer (1930-1932)
- 5 april - Jaap Stotijn (78), Nederlandse hoboïst en meziekpedagoog
- 30 april - Jacques Presser (71), Nederlandse historicus, sjriever en dichter
- 12 mei - Nelly Sachs (78), Duutsje sjriever
- 5 juni - Johan Adolf Pengel (54), Surinaamse politicus
- 7 juni - E.M. Forster (91), Èngelsje auteur
- 21 juni - Soekarno (69), eësjte president van Indonesië
- 4 juli - Barnett Newman (65), Amerikaanse kunssjilder
- 14 juli - Luis Mariano, Sjpaanse zenger
- 29 juli - John Barbirolli (70), Britse dirigent
- 1 augustus - Giuseppe Pizzardo (93), Italiaanse kardinaal
- 10 augustus - Bernd Alois Zimmermann (52), Duutsje componist
- 22 augustus - Vladimir Propp (75), Russische folklorist en taalkundige
- 1 september - François Mauriac (84), Franse sjriever
- 18 september - Jimi Hendrix (27), Amerikaanse rockmuzikant
- 25 september - Erich Maria Remarque (72), Duutsje sjriever
- 28 september - Gamal Abdel Nasser (52), eësjte president van Egypte
- 4 oktober - Janis Joplin (27), Amerikaanse blues- en rock-'n-roll-zangeres
- 13 oktober - Julia Culp, Nederlandse mezzosopraan
- 9 november - Charles de Gaulle (79), Franse generaal en president
- 25 november - Yukio Mishima (45), Japanse sjriever en politiek activist
- 7 december - Rube Goldberg (87), Amerikaanse cartoonist
- 12 december - Louis Zimmer (82), Vlaams-Belzje astronoom
- 23 december - Hennie Schouten (70), Nederlands organist en muziektheoreticus
-
Soekarno,
gesjtórve op 21 juni 1970. -
Jimi Hendrix,
gesjtórve op 18 september 1970. -
GAma Abdel Nasser,
gesjtórve op 28 september 1970. -
Charles de Gaulle,
gesjtórve op 9 november 1970.
Meziek
bewirk- De Haagse band Shocking Blue scoort eine internationale nummer 1 hit mèt ’t leedje Venus.
- De Engelse rockgroep Queen wirt opgerich.
- Top tieën albums
- Bridge euver troubled water - Simon and Garfunkel
- Déjà vu - Crosby, Stills, Nash & Young
- Grand gala - Nana Mouskouri
- Corry & de Rekels 1 - Corry en de Rekels
- Fill your head with rock - Diverse artiesten
- Woodstock - Diverse artiesten
- Led Zeppelin 2 - Led Zeppelin
- Willy and the poor boys - Creedence Clearwater Revival
- In-a-gadda-da-vida - Iron Butterfly
- Back in town - Melanie
Bron: Popdossier
Literatuur
bewirk- Soldaat van Oranje, Erik Hazelhoff Roelfzema
- Avondrood der magiërs, Rudy Kousbroek
- Simon Vestdijk ziene roman Het proces van Meester Eckhardt wirt gepubliceerd.