Gewervelde bieste
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De gewervelde bieste zien 'nen oonderstam vaan bieste, deil vaan de stam vaan Chordata die allemaol 'n inwendeg gereemsel höbbe, inclusief sjeel en rögkegraot, en dèks relatief groete herses. De gewervelde bieste weure traditioneel in vief klasse verdeild:
Es zèsde klas gelle allewijl de Prikke, gewervelde meh kaakloes bieste die soms weure gezeen es zier primitief vèsse meh dèkser es die hun ingste verwante daan wel lèste veurawwers.
Cladistisch klop vaan dees indeiling (zij 't mèt vief of mèt zès klasse) niks. De vèsse stamme aof vaan bieste die fenotypisch gezeen prikke waore. Zelf valle ze oeterein in kraakbeinvèsse en beinvèsse, meh 't lèste taxon heet geine veurawwer dee de euvergebleve gewervelde neet höbbe. Dees bieste, de Tetrapoda (veervoters), stamme um perceis te zien vaan Kwasvinnege vèsse aof. Daobinne stamme de Reptiele weer aof vaan bieste die op Amfibieë mote höbbe geleke, stamme de Zoogdiere aof vaan reptielechtege bieste, en höbbe de levende Reptiele geine veurawwer gemein die de Veugel neet kinne.
De traditioneel erkinde gróppe zien dus in väöl gevalle parafyletisch. Samegevat:
- De Prikke (Petromyzontiformes) zien pas monofyletisch es me alle aander gewervelde touwveug (dit maak 't taxon Vertebrata);
- De Vèsse (Pisces) zien pas monofyletisch wienie me alle veervoters touwveug; 'tzelfde gelt veur de Beinvèsse;
- De Reptiele zien pas monofyletisch wienie me de Veugel touwveug (dit maak 't taxon Sauropsida)
Wijer:
- De Amfibieë zien pas gans discreet wienie me, neve hun fossiel Amfibie-echtege veurawwers, ouch de reptiele (sensu lato) inveug (dit maak 't taxon Tetrapoda)
- De Reptiele zien um dezelfde rei pas gans discreet wienie me neve de Veugel ouch de Zoogdiere touwveug (dit maak 't taxon Amniota)
De gewervelde diere zien oet sliemprikechtege bieste oontstande; de huiege Sliemprikke (visechtege bieste mèt 'ne sjeel meh zoonder rögkegraot) gelle es levende fossiele. Zoewel de vèsse wie de reptiele zien parafyletisch: oet de vèsse zien alle aander klasse oontstande (same bekind es Tetrapoda) en oet de reptiele zien de veugel geëvolueerd.
Zuug ouch
[bewirk | brón bewèrke]
