Haof (boerderie)

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'ne Haof, hoof of boerderiej ies 'n geboew of complex van geboewe dat deent es weuning van de boer en/óf boerin en veur 't oetveure van 'n boerebedrief. Bie 't good huère sjure, sjtel, d'n haof (binneplei), de koalhof of moostem, weie en boewland.

Zoan 1000 jaor geleje beteikende 't begrip haof de hoeveelheid grónd woavan 'n normaal gezin zou kènne leve. 't Nederlands woord behoeven, (behoefte) zou dao op truuk goon. Op erme grónd waor 'ne haof dus groater es op vröchbare. In de Mieddelièwe zeen v'r 'n tegeneuvergesjtèlde óntwiekeling: wie rieker de grónd, wie groater 't land. Dao tegeneuver waore keuterbuurkes boere mèt wiènig grónd op erme (zand)grónd mèt 'n klein boerderieke.

't Woonhoes van de boer maakde me in gans Nederland bies 1500 van vlechwerk. In daen tied góng me in 't weste en 't noorde van Nederland euver op baksjtein en wie me dao rónd 1750 in Limburg mèt begoes, naeve vlechtwaerk en natuursjtein, gebroekde me in de res van Nederland haos gein vlechtwaerk mie. Mèt 't optrèkke van vakwerkhoezer woort in Limburg pas rónd 1900 oetgesjeid. Limburg is 't enigste gebied woa me hoezer van natuursjtein, o.m. mergel en kundersjtein, boewde. ^[1]

De ouw boerderiejtypes zint langzaamaan aan 't verdwiene. Nao de Twiède waereldoorlog veranderde de boew vanwege 'n ander meneer van bedrieve en mechanisatie. In de opelochmusea in Arnhem en Bokriek (Belsj) weurt geprobeerd um de ouw types te beware. Väöl häöf kriege saer 't ing van de 20e ièw ander functies of gemengde functies, zoa-es: camping, manege, vakantiehoezer en groepsaccomodatie

• De Maasdalhaof in Midde-Limburg
• 't Hallehoes in Noord-Limburg, ten oaste van de Peel en ten noorde van Venlo
• De Langegevelboederie, of 't Brabants hoes, kump veur langs de grens mèt Brabant, in de Peel en hie en dao (en in gans Limburg) es klein boerderie.
• De Zuud-Limburgse haof ouch waal de Romeinse boerderie geneump kump veur in Zuud-Limburg en euver de grens in Belsj Limburg en in de Voorsjtreek. Ander name zint Carréboerderie of gesjlaote haof
• 'n Kesjtièlboerderie huèrt bie 'n kesjtièl of landhoes, ies dèks ouch van 't gesjlote type.

't Frankische of langegeveltype kump veur in 't miede en zuud-oaste van Noord-Brabant en in 't noorde en miede van Nederlands Limburg.

• Langegevelboerderie
• Lankhoes

In Belsj óndersjeie v'r veer hooftypes bie de ouw boerderieje, wat te make haet mèt 't soort grónd woa ze op sjtoon:

• De langegevelboerderie kump veur op de minder vröchbare grónd, zoawie in de Kempe en in 't noorde van Brabant.

'ne Variant ies de Bretónse haof in Wes-Vlaandere.

• De blokhaof ten zuje van de riviere de Samber en de Maas.
• De mièdeiige boerderie in ope aanlèk kump veur op de klei in Haspengouw, Brabant en Henegouwe.
• De mìèdeilige boerderie in gesjlote aanlèk kump veur in Wes-Vlaandere, de Weshook (Frans-Belzje regio)] en Frans-Vlaandere.

Dit type boerderiej kump veur in Drente, Overijssel, Gelderland, 't oaste van Utrech, Zuud-Holland en noorde en noordoaste van Noord-Brabant.

• Hallehoesboerderie
• Los hoes
• Dweersjhoesboerderie

't Friese type kump veur in Groninge en Friesland en 't noorde van Noord-Holland. Geliekende types kómme veur in zuud-wes Drente. 't weste en noorde van Noord-Brabant en op Schouwen-Duiveland. De basis weurt gevörmp door de Fries sjuur.

• Kop-haus-rómpboerderie
• Oldambtster boerderie
• Sjtolpboerderie
• Sjtelpboerderie