hóndj
Mofers
[bewirk]Zelfstenjig naamwaord
[bewirk]Lemma
[bewirk]hóndj m /hʊ́ɲɟ/
- (bieëster) Canis lupus familiaris: e roufbieës det vanne wouf aafstamp en es hoesdeer gehaje wuuertj
- Aafbraeking
- hóndj
- Synonieme
- Aafleijinge
- hónje
- hónjsaap, hónjsbak, hónjsdaag, hónjskäök, hónjsker, hónjskloeat, hónjskoeaj, hónjskoet, hónjskoosjmós, hónjskringdje, hónjsmeug, hónjspot, hónjsras, hónjsroeas, hónjsveldj, hónjsvloea, hónjsvoor, hónjsvot, hónjsvrek, hónjswaer, hónjswelp
- bandjhóndj, blinjenhóndj, bloodhóndj, bóshóndj, driefhóndj, haofhóndj, hoeshóndj, hulphóndj, jachhóndj, kittinghóndj, kirmeshóndj, rashóndj, sjieëpershóndj, sjoeathóndj, waakhóndj, windjhóndj, zieëhóndj, zweinhóndj
- Verwantje wäörd
- blaffe, bletsje, bloeffe, fjoenke, hule, joenkere, kaffe, keffe
- knaok, poezel
- afghaan, assebakras, bletsjbaer, boekser, dolmaasjer, fiks, giezzel, herder, kanis, löbbes, piensjer, poeddel, raekel, takske, teef
- Zagswies
- bekindj zeen/staon wie 'ne bóntjen hóndj: euveral bekindj staon wie 'ne verloupen tuup
- get aafsjödde wie 'nen hóndj de raenge
- Daen hóndj kan laezen en sjrieve: Daen hóndj haet 'n dudelike, eige persuuenlikheid.
- Dao blief/kiek/kump gènnen hóndj haer: Nemes haet intresse daoveur.
- Dao is nannoeatj 'ne gojen hóndj vandan/vanaaf gekómme! = Doe kums oet 'n verwirpelike plaats en bös zelf naovenantj; gebroek es doeadmaeker wen 'nen aangespraokene zien plaats van kómaaf zaet es antjwaord oppe gestèldje vraog:
- A: Wo kums toe vandan?
- B: Van Lin/...
- A: Dao is nannoeatj 'ne gojen hóndj vandan gekómme!
- de gebeten hóndj zeen: dae persoean zeen dae ónterech van alles de sjoud krieg
- Det guns se nag gènnen hóndj (naodrök op hóndj): Det guns se nemes.
- Es 't 'nen hóndj gewaes waas, haw d'r dich inne vot gebete! = Zeuk baeter in 't vervolg! (Det wuuert gezag op 't tiedspuntj van 't (trögk)vinje van get doren helper bie 't zeuke nao get det - in 't oeardeil van daen helper - good te vinje waas.)
- fjoenke wie 'nen hóndj: kruuene vanne pien, wie 'nen hóndj joenkert
- gefrunsjeldj of(wen) 'nen hóndj 't in zien vot gadj haet: hieël erg verfrunsjeldj (wie euver gekräökeldjen tekstiel)
- d'n hóndj op zeen: kepót of verslete zeen, nimmieë in staot zeen toet doorgaon
- d'n hóndj zeen vlege: neet gans good van verstandj zeen
- d'n Hóndj zeik! = 'n klankpersiflage op gezóndjheid wen me de glazer klink.
- kieke wie 'ne geslagen hóndj: haopeloos kieke, verslage kieke
- Kums se-n euveren hóndj, dan kums se-n ouch euvere stert: Wens se groeate perblemen euverwónnen höbs, dan mós se dich neet dore klènder perbleme de mood laoten aafnumme.
- e laeve wie 'nen hóndj höbbe: door 't doon van anger luuj e slech laeven höbbe
- (wied) oppen hóndj zeen: kepót of verslete zeen, nimmieë in staot zeen toet doorgaon (gezag van dinger)
- eine volge wie 'nen hóndj: hieël troew en volgzaam zeen, good loesteren en bevaelen of opdrachten opvolgen of oetveure
- mitten hóndj wanjele (Nederlandjs: de hond uitlaten)
- Wen de hónj inne stekker biete zeen 't de tenj die riete: Neet de miens zelf mer 't middel det t'r gebroek is 't sjoud.
- Wo is d'n hóndj? = Wuuert bie 'n speelse drejjendje bewaeging vanne handj ómme kop vannen hóndj haer gezag.
- zich verstaon wie (de) katten en (de) hónj: ummer ruzing höbbe mitein
- zoea bekindj wie 'ne bóntjen hóndj: door slechte faam bekindj
- zoea heis wie 'nen hóndj: 'n gram kael höbbendj, ram heis
- zoea kepot wie 'nen hóndj / zoea kepot wie 'n huundje: doeadmeug
- zoea krank wie 'nen hóndj / zoea krank wie 'n huundje: hieël krank
- zoea meug wie 'n huundje: gans kepot zeen vanne meugigheid
- Die keukskes guuefs se nanneet anen hóndj; zelfs de hinne vraete die neet!
- Kómaaf
- Oet 't Aadnederlandjs: hund, euver 't Aadgermaans: *hundaz, oet Indogermaans *ḱunto- vanne wortel *ḱwō.
- Vermeljing
- Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 162-163, 467.
Verbuging
[bewirk]| inkelvaad | mieëvaad | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| radikaal | liaison | radikaal | liaison | ||
| nom. | sjrif | hóndj | hónj | ||
| IPA | /hʊ́ɲɟ/ | /hʊ̀ɲ/ | |||
| dim. | sjrif | huundje | huundjen | huundjes | |
| IPA | /hʉ̜̀ɲ̊ce/ | /hʉ̜̀ɲ̊cen/ | /hʉ̜̀ɲ̊ces/ | /hʉ̜̀ɲ̊cez/ | |
| dat. | sjrif | hóndj | hónj | ||
| IPA | /hʊ́ɲɟ/ | /hʊ̀ɲ/ | |||
| inkelvaad | mieëvaad | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| radikaal | liaison | radikaal | liaison | ||
| nom. | sjrif | hóndj | huunj | ||
| IPA | /hʊ́ɲɟ/ | /hʉ̜̀ɲ/ | |||
| dim. | sjrif | huundje | huundjen | huundjes | |
| IPA | /hʉ̜̀ɲ̊ce/ | /hʉ̜̀ɲ̊cen/ | /hʉ̜̀ɲ̊ces/ | /hʉ̜̀ɲ̊cez/ | |
| dat. | sjrif | hóndj | huunj | ||
| IPA | /hʊ́ɲɟ/ | /hʉ̜̀ɲ/ | |||
- Raod
De mieëvaadsvorm hónj is d'n aje vorm dae op vandaag minder gebroek wuuert.
- Oetgesjreve tuuen
hó~ndj, hó\nj > huu\nj, huu\ndje
In anger spraoke
[bewirk]
|
|
|
Wirkwaord
[bewirk]Neet-lemma
[bewirk]hóndj /hʊ̀ɲɟ/
- (neet-lemma) inkelveljigen derdje-persoeansvorm (det) innen hujigen tied van hónje
- (neet-lemma) mieëveljigen twieëdje-persoeansvorm (geer) innen hujigen tied van hónje
- (neet-lemma) mieëveljige gebi-jjendje wies van hónje
- Aafbraeking
- hóndj