Owr

Elven gymyk yw owr, niver 79 y'n Vosen Beriodek. Y furvell yw Au. An hanow ha furvell a dheu dhyworth an yeth Latin aurum, ow styrya golow an howldrehevel. Nyns yw rann dhe owr y'n korf denel. Nyns yw gwenonek hwath. Usys yw yn medhegieth dhe wellhe arwodhyow fagel an mellow (arthritis). Hanow an dyghtyans ma yw chrysotherapy dhyworth an ger Greka rag owr, chrysos. Usys yw owr gans medhogyon dhens (moy ha 60 tunnas an vledhen) rag lenwel dens, kurunyow, ha dens owr, yn arbennek yn Almayn ha Nihon.

Ensampel a	Elven gymyk, stoff alkenyek, allergen, alkan drudh
Klass	alkan nobyl
Liw/yow	owrek
Furvell gymyk	Au
Klevesow a dhyghtys	Arthritis remus
Dydhyas diskudhans	c. 6 millennium BC
Niver atomek	79
Elektronegedhegedh	2.54
Rann a	period 6, bagas 11
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Aswonnys o owr a-dhia termyn kynsistorek. Y hwrug bedhow riel cita Ur koth komprehendya gemmweyth owr nans yw 5000 bledhen. Gwrys veu bathow owr pur yn Turki gans Myghtern Croesus yn 550 K.O.K.. Nyns yw owr an alkan moyha tanow, nag an alkan moyha kostek hwath. Yn istori, diskudhyans owr a wrug kawsya lies den dhe movya dhe diredhow nowydh, kepar ha Kaliforni, Ostrali ha'n Klondike.

Askorrys yw 2500 tonnas an vledhen, dre vras yn Afrika Dhyghow, an Statys Unys, Kanada ha Ostrali. Usys yw rag bulyon, yn gemmweyth (75% anedha), gweder ha daffar elektronek. Kevys yw liwyow dyffrans dre geworra alkenyow erel dhodho. Owr gwynn yw 90% owr ha 10% nikel, owr rudh (50% owr, 50% kober), owr glas (46% owr, 54% indiom), owr purpur (80% owr, 20% aluminiom), owr gwer (73% owr, 27% arghans) hag owr du (75% owr, 25% kobalt). Owr yw an alkan gans an goveluster (malleability) moyha. Y hyllir gul folennow pur denow anedha, usys yn pennserneth, hag dhe orheri lorellow efanvos.

Alkan medhel melyn splann yw owr. Y boos atomek yw 196.96, y boynt teudhi yw 1064°C ha'y boynt bryjyon 2807°C. Y dhosedh yw 19.3 kg an liter.