Marie Curie

Maria Salomea Skłodowska–Curie (Marie Curie) (7ves Du 1867 – 4a Gortheren 1934) o kymygydh ha fysegydh polonek. Hi a wre hwithrans war radyoweythres. Hi o an kynsa professores orth Pennskol Paris. Curie o an kynsa benyn dhe waynya pewas Nobel, an kynsa den dhe waynya dew bewas Nobel ha'n unnik den dhe waynya pewas Nobel yn dew skiensow dyffrans.

Marie Curie
Genys	Marya Salomea Skłodowska  7 Du 1867  Warszawa
Mernans	4 Gortheren 1934  a gwannwos aplastek  Sancellemoz
Kenedhlogeth	Pow Frynk, Second Polish Republic
Galwesigeth	fisegydh, kymygydh
Pries	Pierre Curie
Fleghes	Irène Joliot-Curie, Ève Curie
Pewasow	Pewas Kymygieth Nobel, Pewas Fysegieth Nobel, Pewas Willard Gibbs, Doktour dre Enor a Bennskol Jagiellonian, Krakow, Medalen John Scott, Medalen Elliott Cresson, Medalen Davy, Medalen Albert, Honorary Fellow of the Royal Society Te Apārangi
Eseleth	Akademi Godhonieth Leopoldina, Akademi Riel Godhonieth Sweden, Lwów Scientific Society, International Committee on Intellectual Cooperation, Kowethas Filosofiethek Amerika
Sinans

Genys veu hi yn Warszawa, Poloni. Hy thas o dyskador awgrym. Yn 1891 hi eth dhe Baris rag mos dhe bennskol rag gradh ughella. Hi a dheuth erbynn hy gour, Pierre, orth Municipal School of Industrial Physics and Chemistry (Skol Vurjesedhek a Fysegieth Dhiwysyansek ha Kymygieth). Hi a 'n demedhas yn mis Gortheren 1895 wosa bledhen.

Yn mis Metheven 1903, Curie a waynyas hy doktourieth a Bennskol Paris. An mis na, an kopel Curie a veu gelwys dhe'n Fondyans Riel yn Loundres dhe arethya ow tochya radyoweythres. Awos hy bos benyn, Marie Curie a veu lettys a gewsel ha Pierre hepken a gewsis. Yn kettermyn, diwysyans nowydh a dhallathas, selys war radium. Ny wrug an kopel Curie patentya aga diskudhans, ytho ny wrussons i kemeres meur a brow a'n diwysyans lesek ma.

Hi a waynyas pewas Nobel 1903 yn Fysegieth gans hy gour Pierre Curie ha'n fysegydh Henri Becquerel, awos aga ober ragresek displegya an dybieth radyoweythres. An kessedhek a vynni enora saw Pierre Curie ha Henri Becquerel, mes esel an kessedhek, awgrymer swedek Magnus Gösta Mittag-Leffler, a warnyas Pierre yn kever hemma. Wosa krodhvol Pierre, Marie a veu keworrys dhe'n hanwesigeth.

Gans gisyow ober a dhevisyas hi rag enyshe isotopow radyoweythresek, hi a waynyas pewas Nobel 1911 yn Kymygieth rag an diskudhans a dhiw elven: polonium ha radium. Polonium a veu henwys wosa Poloni, hy thre. Hi a wre usya hy studhya yn radyoweythres dhe dhisplegya dhyghtyans nowydh rag kanker. Dres Kynsa Bresel an Bys hi a dhisplegyas unsesow radyografieth gwayadow rag ri gonisyow dewyn X dhe glavjiow tylda.

Y'n bledhynnyow 1920, Curie ha'y howethysi a dhallathas diskwedhes arwodhyow a ganker. Hi a dheuth ha bos dall ogatti. Curie a aswonni yth o possybyl re beu radium ow kawsya an arwodhyow, mes ny vynni hi avowa hemma. Medhogyon a leveris bos anemia parhus dhedhi awos bos ogas dhe dhewynnyans mar hir. Hi a verwis yn 1934, 66 hy bloodh, orth yeghesva Sancellemoz yn Passy (Haute-Savoie), Pow Frynk.

Yma'n erthygel ma owth usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek kres.