Heliom

Elven gymyk yw heliom, niver 2 y'n Vosen Beriodek. Y furvell yw He. An hanow a dheu dhyworth an ger Greka helios, ow styrya howl. Diskudhys veu heliom y'n howl kyns veu kevys war an norvys.

Ensampel a	Elven gymyk, atmophile element
Klass	dialkan, bagas 18, stokk-s
Furvell gymyk	He
Dydhyas diskudhans	18 Est 1868
Niver atomek	2
Aray an elektrons	1s²
Elektronegedhegedh	4.5
Rann a	period 1, bagas 18
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Heliom yw onan a'n elvennow veu gwrys y'n Bomm Bras, warbarth gans hidrojen ha lithiom. Hi yw an elven nessa moyha pals y'n Ollvys (23%), wosa hidrojen (76%). Ster a askorr heliom dre gesteudhans nuklesennow hidrojen. Nyns eus rann dhe heliom y'n korf denel. Usys yw heliom linyek gans tempredh a -269°C dhe yeynhe tennveyn, res dhe askorra skeusennow MRI.

Pan hwer difyk howl, lettys yw an rann vrassa dhe wolow an Howl. Hemm a wra gasa dielvennans spektrum an korona, dell dybi Pierre J.C.Jansen (1824-1907). Ev eth dhe Eynda rag studhya difyk howl leun yn 1868. Digomol veu an ebron war an 18ves mis Est, hag ev a allas musura an spektrum. Pan welas ev linen y'n spektrum gans tonnhyw a 587.49nm, ev a wodhva bos elven ankoth ena. War an 20ves mis Hedra y'n keth bledhen, Norman Lockyer (1836-1920) hag Edward Frankland (1825-1899) a welas an keth linen dre ebron Loundres leun a vog. Lockyer a wrug batha'n hanow heliom.

Kevys yw heliom dhyworth gass naturel (ow komprehendya bys dhe 7% anodho). Yma an kreunyow moyha yn Katar hag Iran. Askorrys yw dres 100 milvil meter kubek an vledhen (90% anedha y'n Statys Unys). Usys yw rag pelyow ayr, gans sedhoryon dhownvor (dhe lettya re nitrojen y'n goos), ha rag daffar tempredh-isel, kepar ha tennveyn ughkendegi.

Poos atomek heliom yw 4.003. Y boynt teudhi yw -272°C ha'y boynt bryjyon yw -269°C. Y dhosedh yw 0.18g an liter. Gass diliw anvlasus yw. Ny wra dasoberi yn kymyk. Yn-dann tempredh a -271°C (2°K) heliom a wra mos ha bos lin heb glusekter.