Bugh

Chatel (Bos taurus) yw enyvales bras y'n teylu Bovidae. Y kelwir esel benow an eghenn ma bugh, hag esel gorow tarow po oghen. Drefenn aga leth, kig, ledher ha nerth owth aras, milvilyow a jatel a vydh megys gans tus yn bargen-tiryow ha ken tylleryow. Ymons i ow tybri gwels ha plansow greun erell. Avel vronnviles, yma bughes ow bronna aga yowynkes (gelwys leughi) der sagh bras ynter aga diwarr helergh. Leth bughes a'n veus bri veur yn erbys denel. Yn mysk askorr lethek poesek gwrys a-dhia leth bughes, yma keus, yogort, kowles, dyenn, hag amanenn. Bughes yw enyvalow sans yn Hindoueth; war-lergh unn lavar Eyndek, "An vugh yw agan mamm drefenn aga ri leth". Hanow kig chatel yw bewin.

Yma lies aghow a jatel y'n bys ma, r.e. an sebou Eyndek neb yw bothek rag durya yn kwell an bros trovannel. Chatel Frisek po Holstein yw an moyha agh lethek y'n bys. Chatel Hereford a'n megir yn kynsa le rag bewin. Chatel gornek a's gelwir gwarthek.