der

• IPA^(kilîd): /dɛɾ/
• Deng (Amed)^ⓘ
• Deng (Wan)^ⓘ
• Kîtekirin: der

 

der

1. Ne hindir, ne tê ve, ne tê de, ne di jûr ve.

   Dixwazim ji malê biçim der(ê).

   Em ji der(ê) hatin hindir ji ber ku baranê dest pê kir.

   Wisa germ e ku divê em li der(ê) binivin.

   • "Ma remeyte îz remeyte" goşîdar
     Destê wî destê Xuda der kar û bar — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)
2. Flan-bêvan. Min defter der nedît. (min tiştê wek defter nedît) Êş derê te heye? Êş û wekî din heye? Zarok der: zarok û tiştê herwiha

• kurdî-erebî: ده‌ر‎

• derve

Ji proto-hindûewropî *dʰwer- (“derî, dergeh, der, derve”). Hevreha soranî ده‌ر‎ (der) û zazakî teber. Bide ber latînî foris (derî, dergeh) û forās (der, derve), herdu ji proto-hindûewropî *dʰwer-. در‎ (der, “derî, dergeh”) ya farisî hevreha vê ye lê در‎ (der) bi maneya "di ... de" ne ji eynî rehî ye lê hevreha "di (tê de) ya kurdî ye û herdu ji proto-hindûewropî *enter- in, binere hindir. Bo ketina "-er" ji kurdî hemberî farisî bide ber dot (farisî doxter), ma-k (farisî mader), bira (farisî birader), pis (farisî piser)...

 

der mê

2. cih, cî, war, geh, dever, herêm, navçe

   Li kû derê? ― Li çi cihî?

   Li vê derê. ― Li vî cihî.

• neçe wê derê, te çi kesî xwe lê nebit

• kurdî-erebî: ده‌ر‎

• dir

Peyva "der/dir" bi maneya "cih" di zaravayên din yên kurdî û di zimanên din yên îranî yên ne cîranî ermenî de peyda nabe loma ihtimalen ew ji ermenî տեղ (teġ) (xwandin: bi ermeniya rojava deł, ermeniya kevn teł, ermeniya rojhilat teġ). L/R di kurdî de dikarin bi hev diguherin. Balkêş e ku peyva tirkî yer (cih) û hevrehên wê yên zimanên din yên tûranî jî (devokên teterî cer û tur) jî nêzîkî der ya kurdî ne. Loma eger "der" ne ji ermenî be, ew dikare ji zimanekî tirkîkî be lê ihtimala ku ji ermenî be gelekî mezintir e. Herwiha di erebî de jî peyva دار‎ (dar) bi maneya "war, welat, der, dever" heye lê ihtimala ku "der"a kurdî ji wê be ew jî kêm e.

Dibe ji der/derî be wek bi maneya derve, tiştê derveyî malê bibe. Derî bi zimanên din ên îranî der e, piştî der bûye derve, cîh loma bi paşgira -î derî cihê bûye.

 

der nêr

1. Dermal, derdorên malekê yan avahiyekî.

   Em li derê malê bi gogê dilîzin.

Binêre "der" (1)

der nêr

1. derî, dergeh

   Derê mala me vekirî bû.

Binêre: derî (1).