ê

•  IPA^(kilîd): /eː/, [e̠ː]
  • Deng (Qoser)^ⓘ
• Deng (Wan)^ⓘ

ê (girek Ê)

1. Heftem tîpa û sêyem dengdêra alfabeya kurdî ye û nîşana dengek dirêj e.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

• kurdî-erebî: ێ‎
• kurdî-krîlî: e (э)

ê (cureyê peyvê?)

1. Li şûna peyvên yekjimar yên zayendnêr yên diyar.

   Ê min giran e ― Barê min giran e.

2. Li şûna navdêrên zayendnêr daku navdêr neyê dubarekirin.

   Kar ê wan e ― Kar karê wan e.

3. Dikeve navbera du diyarkeran yên ku li dû peyvek yekjimar ya zayendnêr tên.

   Saqoyê reş ê li erdê.

4. Li şûna "ew tiştê (ku)".

   Ê wî got, me ji mêj ve dizanî ― Ew tişt, yê ku wî got, me ji mêj ve dizanî.

5. Ji çend kesan yan tiştan yekî diyar yê zayendnêr

   Du kurr bûn. Ê bejndirêj pirçreş bû ― Du keç bûn. Keça bejndirêj pirçreş bû.

   Sê kes bûn: yek mîr, yek kurrmîr û yek jî xulam. Navê ê xulam Xelîl bû. ― Navê xulamî Xelîl bû.

6. Peyvikek alîkar dikeve gel lêkerên tewandî û diyar dike ku bûyerek dê di pêşerojê anku dema bêt de biqewime.

   Hevmane: dê, wê

   Ez ê sibê biçim.

   Ew ê sala bêt bigihe vir.

   Dema mezin bibî, tu ê ji bîr bikî.

7. Peyvikek e tê gotin dema kesa/ê diaxive piçekê radiweste û difikire berî ku axiftina xwe bidomîne.

   Navê wî... êêê... Azad bû, ...êêê, ... kurrê Ehmedî bû.

8. Peyvikek e kesa/ê guhdar dibêje bi armanca diyarkirina hindê ku guh dide axiftinê yan dixwaze kesa/ê diaxive gotina xwe bidomîne.

   – Ez çûm Kurdistanê...
   – Êêê...
   – Û li gelek bajarran gerriyam.

9. Di hin devokan de dikeve pey kirdeyên anku subjeyên yekjimar yên zayendnêr û wateya berdewamiya kirinê didiyê.

   Cemal ê dinivîse. ― Cemal aniha / vê gavê / vê kêlîkê dinivîse.

   Ez ê dixwim. ― Ez li ser xwarinê me. = yê dibêje kurr / zelam e

   Tu ê dixwînî. ― Tu tam vê bîskê / kêlîkê dixwînî. = yê dixwîne kurr / zelam e

   Ew ê dibêje. ― Ew aniha dibêje. = yê dibêje nêr e

10. Di hin devokan de lêkera "bûn" di rewşa yekjimar ya dema nihoyî de bo kirdeyên yekjimar yên zayendnêr dide.

    Azad ê li malê. ― Azad li malê ye.

    Ez ê li malê nînim. ― Ez ne li malê me.

11. Di hin devokan de di dema borî ya dûdar de li bireserên (objeyên) yekjimar yên zayendnêr zêde dibe.

    Min ew qapût ê kirriye. ― Min ew saqo kirriye.

12. Di hin devokan de li şûna "Î" ya forma dema nihoyî ji lêkera bûn bo cînavê duyem yê yekjimar.

    Tu çawan ê. ― Ew çawan î

Bi maneya "ê ku, yê ku" ji proto-hindûewropî *éy, hevreha avestayî 𐬫𐬋‎ (yō), sanskrîtî यद् (yád), yûnaniya kevn ὅς (hós), ἥ (hḗ), ὅ (hó), latînî ea, id, is, îngilîzî the, almanî er, slavoniya kevn ижє (iže), єижє (eiže)...

ê

1. wan, ew (pirrjimar)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)