bê

• IPA^(kilîd): /beː/
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: bê

bê

1. serbixwe, ne pê, ne li gel, ne bi tiştekê/î yan kesekê/î

   Em bê destûra wan hatine.

2. Ya / yê ku tiştek nîne / tine.

   Bêmal. ― Ya / yê ku mal nîne.

• Her çî bikit ew qadir e
  Ew xaliqê bê bab û da
  Xelqno! Ji kê ra ev qese — (Feqiyê Teyran, )

• kurdî-erebî: بێ‎
• kurdî-krîlî: бе

• bi

Ji proto-hindûewropî *h₂epó (“dûr, der”).

Hevreha ve-, ve, bi- (pêşgira bilanî/fermanî), farisî بی‎ (bî), rusî без (bêz), lîtwanî be, farisiya navîn epê.

Li gor dengnasiya kurdî, /eb/'a îranikiya navîn viya bi kurdî bibe /vê/ an /wê/ (wek /ebe/ > ve-, /eber/ > wer-), ku di Matenadaran MS 7117 de wiha hatiye tomarkirin, lê dawiyê forma serketî a nûjen bê bûye.

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

bê

1. girêdekek e bo çêkirina pirsên nerasterê

   Nizanim bê sax e yan miriye. (Nizanim ka ew sax e yan na. / Nizanim, ew sax e yan na.)

• ecebe
• gelo
• ka

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

bê

1. Formek tewandî ji lêkera hatin.

   Ew ê (dê) bê malê. (bê=were)

   Er selete berî xwarinê bê amadekirin, vîtamîn jê kêm dibin.

• bêt
• bihêt
• were

bê

1. (Anatolia/Axsere, Kirşehîr, Riha) Guhartoyeke bibêje.

   Tê bê çi? (Tu dê çi bibêjî?) (bê = bibêjî)

• bibêje
• bibê
• bêje
• bêj

bê nêr

1. Rewşa çemandî binavkirî yekjimar ya ba.

   ketin ber bê (ketin ber bayî)

• bayî

bê

1. bin (ji bûnê)
   • Rojhelat de zî kesê ke bi zanistîyanê pozîtîfan reyde eleqedar bîyê, eke zaf tay bê zî, estê.. — (Îsmaîl Beşîkçî: Rojhelat de Îlm-Rojawan de Zanist, wergerandin: Roşan Lezgîn, Zazaki.net, 8/2009)

     (Wergera kurmancî hewce ye) (biguhêre)

bê

1. golik

Ev peyv ji wergerên golik hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}