Saladin

Ni Ṣalāḥ ad-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb (Arabiko: صلاح الدين يوسف بن أيوب‎, Ṣalāḥ ad-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb, Kurdo: سه‌لاحه‌دین ئه‌یوبی, Selah'edînê Eyubî) (1137/1138 – Marso 4, 1193), kaaduan nga ammo iti Akinlaud a Lubong a kas ni Saladin, ket maysa idi a Kurdo a Muslim, a nagbalin a ti immuna a Sultan ti Ehipto ken Siria, ken nangbangon ti Dinastia nga Ayubi. Isu ket nangidaulo kadagiti Muslim a suppiatan kadagiti Pranko ken dagiti dadduma pay nga Europeano a Krusada idiay Lebante. Iti panawen ti kabileganna, ti sultanatona ket nairaman ti Ehipto, Siria, Mesopotamia, Hejaz, Yemen, ken dagiti paset ti Amianan nga Aprika.

Babaen ti kabukbukodanna a panagidaulo, dagiti puersana ket inabakda dagiti Krusada iti Gubat ti Hattin, a daytoy ti nangidalanan ti pannakatiliw manen ti Palestina, a daytoy ket natiliw idi manipud kadagiti Fatimid nga Ehipsio babaen dagiti Krusada kadagiti kasakbayan a 88 a tawtawen. Urayno dagiti Krusada a Pagarian ti Herusalem ket nagtultuloyda nga adda para iti maysa a paset ti panawen, ti pannakaabakna idiay Hattin ket nangmarka ti ti nagsikkuan ti panagsuppiatna kadagiti Muslim ken dagiti Arabo. Isu a daytoy, a ni Saladin ket maysa a prominente a pigura kadagiti Kurdo, Arabo, ken Muslim a kultura. Ni Saladin ket maysa idi a nainget a nagraraem ti Sunni nga Islam.^[1][2][3] Ti nasudi ken kinakabalierana ket inbagbaga babaen dagiti Kristiano a nagsursurat, a naisangsangayan kadagiti pannakalaglagipan ti Sillong ti Kerak, ken uray no isu ket kasuppiat dagiti Krusada, isu ket kaaduan a nakagun-od ti panagrespeto kaniana, a nairaman ni Ricardo ti Puso ti Leon; nga isu ket agbalin koma a ginugora a pigura idiay Europa, isu ket nabalin a naramrambakan a kas pagarigan ti pamunganayan ti kinakabaliera.^[4]

Ni Saladin ket nayanak idi idiay Tikrit, Mesopotamia. Ti personal a naganna idi ket "Yusuf"; ti "Salah ad-Din" ket ti laqab, ti deskriptibo nga epiteto, a ti kaibuksilanna ket "Kinaregta iti Pammati."^[5] Ti pamilian ket kaputotan ti Kurdo, ken nagtaud manipud iti siudad ti Dvin iti mediebal nga Armenia.^[6][7] Isu ket apo a lalaki iti bangir ti inana ni Nur ad-Din. Ti tribu ti Rawadid a nagtaudanna ket naasimilado bassiten iti agsasao iti Arabo a lubong idi dayta a panawen.^[8] Idi 1132 ti naabak a buyot ti Imad ad-Din Zengi, ti Apo ti Mosul, ket naserraan ti panagsanudda babaen ti Karayan Tigris ken kasumbangir ti pagsammakedan ti Tikrit nga idiay ket ti ama ni Saladin, ni Najm ad-Din Ayyub ket nagserbi a kas alkalde. Ni Ayyub ket nangited kadagiti balsa para iti buyot ken inikkanna idi iti pagyanan idiay Tikrit. Ni Mujahed al-Din Bihruz, ti dati nga aadipen a Griego a naidutok gobernador militar ti akin-amianan a Mesopotamia para iti serbisiona kadagiti Selyusida ket inungtanna ni Ayyub gapu iti panangited iti pagyanan ni Zengi ken idi 1137, pinapawnawna ni Ayyub manipud idiay Tikrit kalpasan idi ti kabasatna a lalaki a ni Asad al-Din Shirkuh ket pinatayna ti gayyem ni Bihruziti maysa a dayaw a panagpatay. Segun ken ni Baha ad-Din ibn Shaddad, ni Saladin ket naipasngay iti isu met laeng a rabii idi pimmanaw ti pamiliana idiay Tikrit. Idi 1139, ni Ayyub ket ti pamiliana ket immalisda idiay Mosul nga idiay ket inaku ti utang ni Imad ad-Din Zengi ken indutokna ni Ayyub a kas komander iti pagsammakedan idiay Baalbek. Kalpasan ti ipupusay ni Zengi idi 1146, ti anakna a lalaki, a ni Nur ad-Din, ket nagbalin a nagturay iti Aleppo ken ti daulo dagiti Zengid.^[9]

Ni Saladin, nga itan ket nagnanaed idiay Damascus, ket naireporta nga addaan iti naisangayan a panagay-ayat iti siudad, ngem ti pakaammo iti daytoy a nasapa a kinaubing ket manmano laeng. Ti maipanggep iti edukasion, ni Saladin ket insuratna a ti "ubbing ket dimmakelda iti waya a pinadakkel dagiti lallakay a kabagianda." Segun kadagiti maysa a biograpona, ni al-Wahrani, ni Saladin ket nakabael a simmungbat kadagiti salusod a maipanggep ken ni Euklides, ti Almagesto, aritmetik ken linteg, ngem daytoy idi ket maysa nga akademiko a kapanunotan ken ti panagadal iti Koran ken dagiti "siensia ken relihion" ti nangisilpo kaniana kadagiti kontemporaneona.^[9] Adda met dagiti dadduma a taudan a nagtunton a dagiti las-ud ti panagadalna isu ket ad-adu a nagay-ayat iti relihion ngem ti makitipon iti militar.^[10] Ti sabali pay a banag a nakaapekto iti interesadona iti relihion ket idi las-ud ti Umuna a Krusada, ti Herusalem ket natiliw iti surpresa a panagraut babaen dagiti Kristiano.^[10] Iti pay maipatinayon iti Islam, ni Saladin addaan iti pakaammo kadagiti henelohia, biograpia, ken pakasaritaan dagiti Arabo, ken dagiti pay linia ti putot dagiti Arabiano a kabalio. Iti pay ad-adu, isu ket nasayaat ti pannakaamona iti Hamasah ni Abu Tammam.^[9] Isu ket nagsasao pay iti Kurdo, ken mabalin a makapagsao pay iti Turko.^[11]

• Ter-Ghevondyan, Aram N. (1965). Արաբական Ամիրայությունները Բագրատունյաց Հայաստանում [Dagiti Emirato nga Arabo iti Bagratuni Armenia] (iti Armenio). Yerevan: Armenian Academy of Sciences.
• Lyons, M. C.; Jackson, D. E. P. (1982). Saladin: the Politics of the Holy War. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31739-9. Naala idi 2014-03-26.
• Spevack, Aaron (2014) [2008]. The Archetypal Sunni Scholar: Law, Theology, and Mysticism in the Synthesis of Al-Bajuri. State University of New York Press. p. 44. ISBN 978-1-4384-5371-2.
• Lēv, Yaacov (1999). Saladin in Egypt. Brill. p. 131. ISBN 9004112219.
• Halverson, Jeffry R.; Corman, Steven R.; Goodall, H.L. Jr. (2011). Master Narratives of Islamist Extremism. Palgrave Macmillan. p. 201. ISBN 978-0230117235.

• Gibb, H.A.R. (1973). The Life of Saladin: From the Works of Imad ad-Din and Baha ad-Din. Clarendon Press. ISBN 978-0-86356-928-9. OCLC 674160.
• Hindley, Geoffrey (2007). Saladin: Hero of Islam. Pen & Sword. ISBN 1-84415-499-8. OCLC 72868777.
• Husain, Shahnaz (1998). Muslim heroes of the crusades: Salahuddin and Nuruddin. London: Ta-Ha. ISBN 978-1-897940-71-6. OCLC 40928075.
• Reston, Jr., James (2001). Warriors of God: Richard the Lionheart and Saladin in the Third Crusade. New York: Anchor Books. ISBN 0-385-49562-5. OCLC 45283102.
• Scharfstein, Sol; Gelabert, Dorcas (1997). Chronicle of Jewish history: from the patriarchs to the 21st century. Hoboken, N.J.: KTAV Pub. House. ISBN 0-88125-606-4. OCLC 38174402.

Dagiti midia a mainaig ken ni Saladin iti Wikimedia Commons

Ti Wikisource ket addaan iti teksto ti artikulo ti Encyclopædia Britannica ti 1911 ken ni Saladin.