Կորալ
Կորալ, մարջան, բուստ (լատին․՝ corallium), կորալյան պոլիպների կմախքի մնացորդներ։ Կորալների մեծ կուտակումը հանգեցնում է կորալային խութերի և կղզիների առաջացմանը։ Բարենպաստ պայմաններում կորալի տարեկան աճը 1 սմ է, այդ պատճառով միջին չափի խութի գոյացման համար պահանջվում են հարյուրամյակներ, իսկ կղզու համար` հազարամյակներ։ Մարջանները ակտինիաների ազգակիցներ են, չնայած սկզբունքային տարբերություններ ունեն նրանց հետ։
Նկարագրություն և տարածում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կորալները փայտի նման ունեն շրջանակներ, որոնք ավելանում են տարիների հետ։ Կորալային որոշ ճյուղեր հարյուրավոր տարիների պատմություն ունեն։
Ուղեղի նմանվող կորալները հանդիպում են արևադարձային գոտում, որտեղ ջուրը տաք է ամբողջ տարին։ Ամուր կառուցվածք ունենալու շնորհիվ` նրանք կարող են ապրել օվկիանոսային հոսանքներում։ Առավել նուրբ կառուցվածքով բուստերն ապրում են խոր ջրերում կամ պաշտպանված մասերում։ Կորալները հաճախ մաքրման միջոց են ծառայում որոշ կենդանիների և ձկների համար։
Ուլտրամանուշակագույն լույսը կարող է վնասել փոքր ջրերի կորալներին։ Եթե Երկրի օզոնային շերտը վնասվի, և ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները ավելի շատ թափանցեն Երկիր, ապա բույսերը կարող են վերանալ[1]։
- Կորալային խութեր են հայտնաբերվել Ատլանտյան օվկիանոսի սառը ջրերում` Շոտլանդիայի մոտ։
- Բուստերը լինում են տարբեր տեսակների` ծառանման, հովհարանման և այլն։
- Կորալային ամենամեծ խութը գտնվում է Ավստրալիայի ափերի մոտ։ Այն ձգվոմ է 2.200 կմ։
Քիմիական կառուցվածք և հատկություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կորալները հիմնականում կազմված են կալցիումի կարբոնատից մագնեզիումի կարբոնատի խառնուրդով։ Պարունակում են մոտ 1 % օրգանական նյութեր։ Հնդկական սև կորալը գրեթե ամբողջությամբ օրգանական նյութերից է բաղկացած։
Կորալների խտությունը 2.6-2.7 է, կարծրությունը` Մոոսի սանդղակով 3.75: Սև բուստերը թեթև են, նրանց խտությունը կազմում է 1.32-1.35[2]:
Կիրառում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնության մեջ հանդիպում են ավելի քան 3.500 տեսակի կորալներ` մոտ 350 երանգով։ Կորալները հումք են հանդիսանում հանգած կիր ստանալու համար։ Որոշ տեսակներից պատրաստում են թանկարժեք զարդեր։ Այս դեպքում հատկապես թանկ են գնահատվում սև («աքքաբար»), սպիտակ և արծաթափայլ («հրեշտակի մարմին») մարջանները։ Ամենատարածված գույներն են կարմիրը և վարդագույնը։ Վերջիններս ամենից հաճախ են օգտագործվում զարդեր պատրաստելու համար։ Կորալի գույնը պայմանավորված է նրանց կառուցվածքով և օրգանական միացությունների քանակով։
Հնդկաստանում և Չինաստանում արդյունահանում են սև կորալ[3]։
Ինչպես ադամանդների, այնպես էլ կորալների դեպքում մեծ պահանջարկը հանգեցնում է բազմաթիվ կեղծումների։ Մի քանի երկրներում, օրինակ` Եգիպտոսում, Թայլանդում, գործում է օրենք, որով արգելվում է կորալների դուրսբերումը երկրից։ Եգիպտոսից դրա դուրս բերման համար սահմանված է 1.000 դոլար տուգանք։
Կորալային խութերը այնպիսի վայրերում, ինչպիսիք են Արևելյան Աֆրիկայի ափերը, օգտագործվում են որպես շինանյութի աղբյուր[4][5]։ Հնագույն (հնձած) կորալային կրաքարը, մասնավորապես Կորալ-Ռեգի ձևավորումը Օքսֆորդի (Անգլիա) շուրջ բլուրների վրա, երբեմնի օգտագործվել է որպես շինաքար, և այն կարելի է տեսնել այս քաղաքի որոշ հնագույն շենքերում, այդ թվում Սուրբ Միքայել Սաքսոնյան աշտարակը Նորթգեյթում, Սրբոց Գևորգի աշտարակը Օքսֆորդի ամրոցում և միջնադարյան քաղաքային պատերը։
Կոռալների բազմաթիվ գույները նրանց դարձնում են գրավիչ վզնոցների և այլ զարդերի համար[6]։ Վառ կարմիր կորալը արժեքավորում է որպես թանկարժեք քար[7]։ Երբեմն կոչվում է կրակի կոռալ, սա նույնը չէ, ինչ կրակի կոռալ։ Կարմիր կոռալը շատ հազվադեպ է հանդիպում անչափ շահագործման պատճառով[8]։ Ընդհանրապես, նպատակահարմար չէ կորալներ նվիրել որպես նվեր, քանի որ նրանք ենթարկվում են անկման այնպիսի սթրեսային գործոնների պատճառով, ինչպիսիք կլիմատ դա-ի փոփոխությունն է, շրջակա միջավայրի աղտոտվածությունը և անկազմակերպ ձկնորսությունը[9][10][11]։
Բժշկության մեջ կոռալներից ստացված քիմիական միացությունները պոտենցիալ օգտագործման հնարավորություններ ունեն քաղցկեղի, նյարդաբանական հիվանդությունների, բորբոքումների, այսինքն՝ արթրիտի, ցավի, ոսկրային կորստի, բարձր արյան ճնշման և այլ թերապևտիկ նպատակներով[12]։ Կորալների կմախքները, օրինակ, Իսիդիդե, ուսումնասիրվում են ապագայում մարդկանց համար ոսկրային վիրաբերական կիրառության համար։[13]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ i-fakt.ru
- ↑ Смит, 1980, էջ 523
- ↑ Смит, 1980, էջ 522
- ↑ «Why Are Coral Reefs Important?». www.thecoldwire.com. Վերցված է 2024-10-12-ին.
- ↑ «Amazing Facts About Coral Reefs». thatonerule.com. Վերցված է 2024-10-12-ին.
- ↑ «Different colors of coral». www.aucella.com. Վերցված է 2024-10-12-ին.
- ↑ «So pflegt man Korallenschmuck». www.bekommenamenskette.com. Վերցված է 2024-10-12-ին.
- ↑ «Coral to buy or not to buy?». miss-scuba.com. Վերցված է 2024-10-12-ին.
- ↑ «What Is Coral Mining And What Can We Do To Fight It?». conservation.reefcause.com. Վերցված է 2024-10-12-ին.
- ↑ «Coral in Crisis: Can Replanting Efforts Halt Reefs' Death Spiral?». therevelator.org. Վերցված է 2024-10-12-ին.
- ↑ «Restoring Endangered Coral Reefs». oceanconservancy.org. Վերցված է 2024-10-12-ին.
- ↑ «Coral reefs human health» (PDF). icriforum.org. Վերցված է 2024-10-12-ին.
- ↑ «How Do Corals Build Their Skeletons?». www.whoi.edu. Վերցված է 2024-10-12-ին.
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
-
-
-
-
-
Ուղեղանման կորալի ձկնկիթը
-
Ուղեղանման կորալի ձվադրումը
-
Կորալային խութ, Իսրայել
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Գ. Սմիթ Թանկարժեք քարեր = Gemostones by G. F. Herbert Smith, London, «Chapman and Hall» 1972 / под ред. Петрова В.П.. — Москва: «Мир», 1980. — 120 000 экз.