Jehovah
Jehovah wẹ yin oyín Jiwheyẹwhe tọn he wekun asu Heblu tọn ẹnẹ ehelẹ יהוה nọtena. To Gungbe mẹ, wekun asu lọ lẹ YHWH wẹ nọtena wekun ẹnẹ Tẹtlaglamu lọ (יהוה) tọn lẹ. Eyin yinkọ jọun Jiwheyẹwhe Islaelivi lẹ tọn to Biblu Heblugbe tọn mẹ, bo sọ yin yiyi gbọn sinsẹn ju lẹ tọn dali nado yin dopo to yinkọ kẹaloyi Jiwheyẹwhe tọn ṣiawe lẹ mẹ.
Na Juvi lẹ, YHWH wẹ yin yinkọ wiwe hugan Jiwheyẹwhe tọn, dile eyin kinkan do to Heblugbe hoho lọ mẹ do. Amọ na nukinkan lọ má dó wekun asi lẹ wutu ema nọ yọn ylọ, enẹwutu wẹ lehe yé na nọ ylọ yinkọ lọ dó ma ko yin dide basideji.
Yinkọ lọ ko sọ nọ yin yiylọdọ "Yehova" pọn to Heblugbe mẹ nado diọtẹnna wekun asu tẹtlaglamu tọn lọ lẹ. Nuhewutu eyin wẹ yin dọ wekun asi Heblugbe tọn lẹ nọ tin to oglọ na wekun asu lọ lẹ taidi ehe YHWH he zẹẹmẹdo הוֹהי wekun asi lọ lẹ wẹ to glọ.
Wekun asi he yin zinzan lẹ yin whiwhe sọn hogbe he ye nọ yi dó ylọ Oklunọ to Heblugbe mẹ yedọ "Adonai". To whenue yinkọ lọ yin zize dó wekun asu lọ lẹ mẹ enọ yin yiylọdọ "YaHoVaH" amọ Hógbe yiylọ lọ ma sọgbe. Ye nọ zanẹn poun nado diọtẹnna wekun asu tẹtlaglamu tọn lọ nido sọgan yin yiylọ wẹ.
To aṣa-liho, sinsẹn Ju lẹ tọn ma nọ jlo na nọ ylọ yinkọ lọ d'aga to whenue ye to hodọdego. Nu he zọn wẹ yin dọ ye do yise dọ yinkọ lọ yin yinkọ wiwe dé he ma dona nọ yin yiylọ.
Enẹwutu, yé nọ zan tẹnmẹyinkọ lẹ dó nọ ylọ Oklunọ yetọn. Di apajlẹ, ye nọ zan HaShem ("Yinkọ Lọ") kavi Shem HaMeforash (“Yin he ma sọgan yin zẹẹmẹ basina lọ”).
To egbezangbe, sinsẹn atọ̀n he yin sinsẹn Ju lẹ tọn, sinsẹn Klistiani lẹ tọn po sinsẹn Malenu lẹ tọn po dọmọ dọ Jiwheyẹwhe dopo wẹ tin, he yin zẹẹmẹ basina to wẹ wiwe Klistiani lẹ tọn mẹ taidi Yahweh, bosọ yin kinkan diblayi whla fọtọ́n ṣiawe (7,000) po tẹnmẹyinkọ devo po he yin "Elohim" he sọ whla 2,500. Yahweh wẹ Ju lẹ uwọ nọ yawu zan.
To owe Alẹnu Yọyọ tọn mẹ, Yahweh lọsu yiyizan na oyin Jiwheyẹwhe tọn, enẹ wẹ bọ eyin yiyizan to yin Jesu tọn mẹ he yin Yahshua to Glẹkigbemẹ, "Yahweh wẹ yin (Yah) bọ (shua) zẹẹmẹdo whlẹnmi. E dohia sọ Jesu zẹẹmẹdo Yahweh whlẹnmi kavi Jiwheyẹwhe whlẹnmi.
Dile Heblugbe ma do wekun asi lẹ taidi ogbe devo lẹ yedọ taidi Latin kavi glẹnsigbe. Enẹwutu wẹ wukun asu lọ yin lilẹdo ogbe Latin tọn mẹ dole JHWH. Ṣigba, to glẹnsigbe mẹ dole JHVH. Dile na ema do wekun asi lẹ, wekun asi lẹ yin yiyi dogọ na e ni do yọn ylọ. Enẹwutu JHVH lẹzun JEHOVAH.
Wekun asu ẹnẹ lọ lẹ yin JHWH to Jamanigbe mẹ, Flansegbe mẹ po Dutchgbe mẹ po, podọ depope to ehelẹ mẹ YHWH, YHVH, JHWH kavi JHVH to Glẹnsigbe mẹ po JHVH po to Gungbe mẹ. To Biblu Glẹnsigbe tọn delẹ mẹ enọ yin kinkan taidi "OKLUNỌ" he ye nọ yi wukun daho kẹdẹ do kanẹ́n taidi Asa Ju lẹ tọn ma na do ylọ yinkọ wiwe lọ. Biblu devo lẹ sọ nọ zan "Yahweh".
Etomọṣo, Biblu he yin The Holman Christian Study Bible zan "Yahweh" bo sọ zan tẹnmẹyinkọ devo lẹ po wekun asu ẹnẹ lọ lẹ po dogọ.
Yinkọ lọ Jehovah wẹ sinsẹn Kunudetọ Jehovah tọn lẹ nọ zan hugan. Na yé basi lẹdogbedevomẹ Biblu yetọn tọn sọn we wiwe hoho KJV tọn mẹ.
Ema ye lẹ kẹdẹ wẹ bọ ylọ yinkọ wiwe lọ dọ Jehovah, mẹ devo lẹ lọsu nọ ylọ ẹ ga. Sinsẹn susu lẹ wẹ ko to yinkọ lọ zan Jehovah zan todin he ye mọdọ Kunudetọ Jehovah tọn lẹ ko to zinzanẹn. Enẹwutu ma sọ yin Kunudetọ Jehovah tọn lẹ kẹdẹ wẹ to yinkọ lọ zan ba.