Cneo Pompeio Magno

• Reconquista da provincia de África á beira do xeneral Sila. Polos seus méritos concedéuselle o alcume de Magno e o Senado honrouno co triunfo, no ano 79 a.C.
• Campaña contra Sertorio en terras da Hispania, o que se coñece como guerras sertorianas, que remataron no ano 71 a.C. coa derrota de Sertorio fronte a Quinto Cecilio e Pompeio.
• Ao seu regreso da guerras contra Sertorio venceu e deu morte a uns poucos seguidores dos escravos gladiadores como Espártaco, que fuxiu cara ao norte de Italia.
• Campaña con éxito contra os piratas das costas do mar Mediterráneo.
• Guerra contra o rei do Ponto (ao nordeste de Asia Menor, xunto ao Ponto Euxino, o que hoxe se chama mar Negro) Mitrídates do Ponto. Sucedeu entre os anos 66 e 61 a.C. Pompeio regresou triunfante logo de vencer a Mitrídates. Guerra nese tempo contra Tigranes o Grande de Armenia e contra Antíoco XIII de Siria (último rei da dinastía seleúcida, cuxo reino conquistou e Anexionou a Roma. Á volta entrou en Xerusalén e tamén someteu os xudeus.

Cando Roma se deu conta de que Quinto Sertorio, propretor da Hispania Citerior, se engrandecía e pretendía chegar a ser un monarca independente nesta provincia, mandou a Pompeio para que axudase ao procónsul Quinto Cecilio e xuntos vencesen a Sertorio. Deste xeito Roma expresaba o seu desexo de quitar plenamente o poder a Sertorio, que se fora facendo cada vez máis grande e perigoso.

Para este empeño Roma creou un exército especial e pediu aos cónsules que se fixesen cargo, pero os cónsules negáronse a emprender esa campaña. Con todo, ofreceuse voluntario un xeneral novo e ambicioso, que xa triunfara á beira de Lucio Cornelio Sila na reconquista de África e por cuxos méritos o propio Sila lle deu o apelativo de Magno, e o Senado honroulle co triunfo (espectacular desfile que se organizaba en ofrenda cara a algún xeneral que o merecese) no 79 a.C. Este xeneral era Cneo Pompeio.

En primeiro lugar, Pompeio e o seu exército fixeron a grande obra de construír unha calzada no monte Xenebra, que foi o primeiro camiño artificial que houbo nos Alpes, o mesmo que anos máis tarde, no 58 a.C., utilizaría César para levar as súas lexións á Galia. Foi necesario construír esta ruta porque o camiño da costa estaba ocupado polo pobos dos salvios (bárbaros veciños de Marsella), que estaban en pé de guerra. Ao pasar Pompeio pola nova calzada, sorprendeu os salvios polo flanco e venceunos sen dificultade, podendo así seguir pola estrada da costa, cruzar os Pireneos e entrar na Hispania o ano 77 a.C.

A guerra contra Sertorio comezou e nos primeiros tempos o triunfo deste último foi considerable. As súas forzas militares e o seu talento eran moi superiores ás de Pompeio e Metelo, que tamén loitaba contra el desde o extremo meridional do oeste. Pompeio edificou un campamento de inverno á vista de que a guerra sería dura e que se alongaría. O campamento chamouse Pompaelo, e así naceu a futura cidade de Pamplona. Pola súa banda, Metelo tamén edificara o seu propio campamento, que se chamou Metellinum, e que co tempo sería Badaxoz.

A guerra contra Sertorio terminou no ano 41 a.C., co triunfo de Pompeio e Metelo.

O Senado de Roma levaba moitos anos sen ocuparse da mariña e do coidado das súas costas, feito que os numerosos piratas aproveitaron para vivir a doután e actuar en consecuencia. O Mediterráneo estaba invadido por estes fuxidos aventureiros que procedían case todos das costas de Cilicia, en Asia Menor (no golfo de Alexandreta, fronte á illa de Chipre). A súa audacia e a súa seguridade eran tal que chegaron a desembarcar na desembocadura do río Tíber, internándose ata as proximidades de Roma sen seren molestados.

Dadas as circunstancias, no ano 67 a.C. a Asemblea do pobo aprobou unha lei pola cal se outorgaba a Pompeio ata 200 naves e autorización para aumentar o seu exército, cousa que non se facía normalmente con ningún xeneral. En 40 días, Pompeio varreu de piratas as costas do Mediodía occidental e noutros tantos días limpou a parte oriental ata chegar ás costas de Cilicia, onde tamén fixo un bo escarmento.

Logo da campaña contra os piratas Pompeio dirixiuse a Siria loitando e vencendo ao rei Mitrídates VI, campaña bélica que durou desde o 67 a.C. ata o 62 a.C. No 61 regresou para Roma de forma triunfal por terceira vez. Licenciou o seu exército e pediu ao Senado que lle concedese terras para os seus lexionarios, como paga e recompensa. Pero o Senado non fixo caso da súa petición, polo que Pompeio, que era altivo e orgulloso e coñecía os seus propios méritos en todas as campañas anteriores, volveuse contra o partido aristocrático dos senadores, e no ano 60 declarouse abertamente inimigo do Senado, poñéndose de acordo co político Marco Licinio Craso e co xeneral Xulio César para formar o primeiro Triunvirato, cuxos triunviros eran estes tres xenerais. Nun principio este acordo careceu do apoio do Senado e non tivo soporte legal ningún. O seu programa estaba concibido para engrandecer Roma aínda á custa da oposición dos senadores. Tiñan ao seu favor o pobo e os soldados e por un tempo os tres xenerais foron os donos de Roma.

Cos anos, a relación dos tres xenerais foise deteriorando. No ano 53 a.C. morreu Craso en Carres (cidade próxima a Harran, na actual Turquía, ao sueste), loitando contra os partos. No ano 52 a.C., o Senado decidiu destituír a César do seu cargo de cónsul coa idea de que quedase un só, Pompeio. Este feito foi o comezo da grande inimizade entre César mais os seus partidarios e Pompeio mais os seus.

Cando lle chegaron as noticias do seu cesamento, César decidiu regresar a Roma co seu exército e defender os seus dereitos coa súa axuda. Cruzou no 49 a.C. o antigo río Rubicón, que marcaba a fronteira entre Italia e a Galia Cisalpina, e presentouse nas proximidades de Roma desafiando ao Senado e ao propio Pompeio. Ante esta audacia de César, Pompeio optou por retirarse para Brundisium (actual Brindisi, ao sur de Italia) e máis tarde para Grecia, onde contaba cun exército que lle era fiel; tiña tamén moitos partidarios seguidores da Hispania e contaba así mesmo coa frota que mandara na campaña contra os piratas. Malia todo, César tomou o control da Península Itálica e perseguiu a Pompeio, derrotándoo na soada batalla de Farsalia (antiga cidade ao norte de Grecia), no 48 a.C. Esta batalla tense na Historia como unha das máis interesantes da Antigüidade desde o punto de vista da arte militar.

Pompeio puido fuxir, dirixíndose para Exipto, onde lle esperaba a morte ás mans dun sicario do rei Ptolomeo XIII (irmán de Cleopatra), cando desembarcou en Pelusio o 28 de setembro do ano 48 a.C. Ptolomeo quixo deste xeito render tributo a César, de quen se sentía grande amigo político.

• Hispania
• Antiga Roma
• República Romana