Dasypus novemcinctus

 

É un mamífero acoirazado de corpo pequeno que, a pesar das súas curtas patas, se move con gran rapidez. As patas posúen garras que lle permiten escavar a terra para fabricar os seus tobos.

A súa armadura é unha delgada lámina ósea cuberta por duros aneis córneos que cobre a parte superior da cabeza, as costas, os flancos e a cola. Na metade do corpo esta armadura está interrompida por partes de pel, así que os aneis óseos forman unha sorte de cintas, nove no caso desta especie, ao que alude o seu específico, novemcinctus. Normalmente enrólase formando unha bóla para durmir, ou para defenderse ante un perigo, aínda que non é fácil encontralo deste xeito.

O seu corpo mide entre 50 e 60 cm, e o seu peso oscila entre os 4 e os 8 kg. A súa coloración é escura, negra con partes brancas e beixe. As patas dianteiras teñen 4 dedos e as traseiras, 5. Ten ao rededor de 32 dentes, a pesar do cal non pode morder ou mastigar, debido a que os dentes non teñen raíces nin esmalte.

As súas pel e armadura non lle permiten resistir temperaturas moi baixas, e por iso se encontra en zonas de temperaturas cálidas, dentro da súa ampla área de distribución, que se estende desde o sur dos Estados Unidos, e a través de México, América Central e o norte da Suramérica, até o norte da Arxentina, ao sur da Provincia de Buenos Aires, sendo o armadillo que conta cunha distribución máis ampla.^[5][6][7][8]

Tamén está presente nas Antillas, en Granada e Trinidad e Tobago. Encóntrase desde o nivel do mar até os 2000 m de altura.^[1]

Pode encontrarse en covas, ocos, pasteiros, bosques tropicais e nunha gran variedade de hábitats de áreas secas. É bastante frecuente en todo o Paraguai.

 

É un animal de hábitos nocturnos, e tímido, que se orienta polo olfacto e polo seu agudo sentido de audición. Durante o día permanece agochado nos seus tobos, escavados na terra a mediana profundidade, e polas noites aventúrase en campo aberto para cazar.

O armadillo de nove bandas é a única especie coñecida que pode inchar os seus intestinos con aire e flotar para cruzar ríos; ademais pode realizar apneas de 6 minutos, logrando cruzar polo fondo de pequenos ríos. Pode tamén saltar de 90 a 120 cm de altura no aire, sendo un particular perigo para os vehíclos nas estradas.^[9]

É un animal basicamente insectívoro, que come principalmente formigas e térmites. Pero tamén outros pequenos insectos e as súas larvas, e outros invertebrados, como vermes e caracois, e incluso pequenos anfibios e raíces tuberosas. Pero o seu alimentop preferido son as formigas e os térmites.

De todos os armadillos, é o máis fértil, e as femias paren entre 4 e 10 crías por camada, o que explica que sexan os máis frecuentes. Alcanzan a madurez sexual ao ano de idade. Para reproducírense constrúen covas múltiples ou tobos de 0,5 a 3,5 m de longo, interconectadas. O período reprodutivo vai de agosto a novembro. A xestación é de 120 días. As crías mantéñene agochadas nos tobos até que chegan á idade necesaria para valerse por si soas. Durante ese tempo, os pequenos son aleitados pola súa nai antes de que esta lles aprenda a capturar insectos.

 

 

 

A especie foi descrita polo naturalista sueco Carl von Linné (Linneo) na 10ª edición do seu Systema Naturae.^[3]

Ademais de polo nome que lle impuxo Linneo, e que é hoxe o considerado como válido, a especie coñeceuse tamén ao longo do tempo polos sinónimos seguintes:^[3]

• Dasypus decumanus Illiger, 1815
• Dasypus decumanus Olfers, 1818
• Dasypus longicaudus Schinz, 1824
• Dasypus cucurbitinus Gaumer, 1917
• Dasypus novenxinctus Peal & Palisot de Beauvois, 1796
• Dasypus pepa Krauss, 1862
• Dasypus longicaudatus Peters, 1864
• Dasypus leptorhinus Gray, 1874
• Dasypus cucurbitalis Fermin, 1765
• Dasypus minor Fermin, 1769

Na actualidade recoñécense, dentro da especie, as seguintes seis subespecies:^[3][10]

• Dasypus novemcinctus
  • D. n. novemcinctus Lönnberg, 1913
  • D. n. aequatorialis Peters, 1864
  • D. n. fenestratus Peters, 1864
  • D. n. hoplites G. M. Allen, 1911
  • D. n. mexianae Hagmann, 1908
  • D. n. mexicanus Peters, 1864

Os indíxenas do Chaco paraguaio gustan moito da carne do armadillo de nove bandas ou tatú, que é parte da súa dieta. Moita veces cociñan a carne na propia armadura do armadillo.

Ademais, a graxa deste animal utilízase con fins medicinais. Con ela elabóranse xaropes caseiros para combater a tose, e doenzas como a bronquite, a asma, a reuma, e golpes, chagas etc.

Este armadillo é dócil, e non presenta perigo ningún, excepto polas sus patas con largas e firmes uñas. Por iso algunhas persons téñenos como mascota, aínda que son moi escorregadizos e, se non teñen unha gaiola segura, poden escavar pozos moi profundos e causar danos nas tubaxes.

Nos países andinos, especialmente o Perú, Bolivia e a Arxentina, a armadura do armadillo utilízase para construír un instrumento musical chamado charango, semellante a unha guitarra pero de reducidas dimensións, e composto de cinco ordes de cordas que producen un son moi agudo.

Tamén serve para a confección de carteiras femininas e como alimento.

En diversas zonas de México fríxese na coiraza e cómese como un roxón. Nesta país, especialmente na zona do Iucatán, o huech —como alí se coñece— é unha prezada peza de caza, polo saboroso da súa carne e por ser un prato exótico nos máis caros restaurantes. Debido a isto o número de armadillos diminuíu de forma alarmante na rexión.

A Unión Internacional para a Conservación da Natureza e dos Recursos Naturais (UICN), desde o ano 2006, vén cualificando o status da especie como LC (pouco preocupante), cualificación que mantén a día de hoxe (2016), debido á súa larga distribución, á suposta gran poboación, á súa tolerancia á alteración dos seus hábitats, e a que non existen evidencias dunha diminución importante da poboación.^[1]

É relativamente común na Rexión Occidental de Paraguai, con algunhas extincións locais especialmente nas áreas máis secas, pero rexistrouse un incremento de poboación no departamento Presidente Hayes. Na Rexión Oriental, debido á alta presión exercida pola caza e á destrución de hábitats extinguiuse localmente en varios sitios.

Cómpre mencionar en particular que esta especie non está listada no CITES (Convención sobre o Comercio Internacional de Especies Ameazadas de fauna e flora silvestres), acordo internacional concertado entre os gobernos para asegurar que o comercio internacional de espécimes de animais e plantas salvaxes non ameace a súa supervivencia no seu medio natural.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Dasypus novemcinctus

• Kowalski, Kazimierz (1981): Mamíferos. Manual de teriología. Madrid: H. Blume Ediciones. ISBN 84-7214-229-9, pp. 338–340.
• McKenna, Malcolm C. & Bell, Susan K. (1997): Classification of Mammals Above the Species Level. Nova York: Columbia University Press. ISBN 0-231-11013-8.
• Nowak, Ronald M. (1999): Walker's Mammals of the World. 6ª ed. Baltimore, Maryland, EE. UU.: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-5789-8.
• VV. AA. (1968): Enciclopedia Salvat de las ciencias. Tomo 6. Animales vertebrados. Pamplona: Salvat, S. A. de Ediciones, pp. 86–88.
• Wilson, D. E. & Reeder, D. M., eds. (2005): Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, 3rd ed. Baltimore, Maryland, USA: The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-8221-0.

• Cingulados
• Dasipódidos

• Dasypus novemcinctus na ADW. Con abudantísima información, numerosísimas imaxes e ampla bibliografía (en inglés)
• Dasypus novemcinctus en BioKIDS. Con abudantísima información, numerosísimas imaxes e ampla bibliografía (en inglés)
• Dasypus novemcinctus na EOL. Con información, numerosísimas imaxes e mapas (en inglés).
• Dasypus (Dasypus) novemcinctus Linnaeus, 1758 Arquivado 29 de xaneiro de 2016 en Wayback Machine. en Fossilworks.
• Dasypus novemcinctus no SIIT.
• Por su sabor le llaman el siete carnes en Cuencia al día (en castelán).
• El armadillo: pequeño, frágil acorazado en Diarui de Yucatán (en castelán)
• Armadillo Expansion en Wayback.archive.org (en inglés).