Casablanca

 

 

A historia de Casablanca comeza coa cidade chamada Anfa creada entre o século X e o século XI sobre un territorio ocupado polo ser humano dende seguramente a prehistoria. Durante a primeira metade do século XX, Casablanca foi considerada como unha cidade de modernidade, en particular a causa da súa arquitectura.

Inda que sen probas arqueolóxicas, seica dende a alta antigüidade houbo nese lugar da costa atlántica magrebí un poboado de pescadores bérberes que asemade servía de escala aos navíos fenicios.

Entre os séculos VII e VIII, xa islamizados, pertencían ao emirato Berghouata da rexión de Tamesna que entre 744 e 1068 profesaba unha versión heterodoxa do islam.

O que semella máis probable é que no século XI alí fora fundada polos bérberes Zenatas unha vila co nome de Anfa. Dende o 1068 en poder dos almorábides e despois dos almohades, foi converténdose (séculos XII e XIII) en porto comercial cada vez máis activo con importantes relacións coa Península Ibérica. O declinar do poder merínida de Fez no século XIV levou a cidade a unha economía de seu baseada na piratería.

En 1468 a monarquía portuguesa organizou unha expedición de castigo que culminou co incendio e destrución de Anfa. Algúns autores falan dun novo ataque en 1515 e dunha posible reconstrución en 1575. Os portugueses tamén a fortificarían dándolle o nome de Casa Branca. O continuo hostigamento da poboación indíxena veciña e o gran terremoto do 1755 rematarían co abandono portugués do lugar. Porén, xa no 1515 o intento de construír unha fortaleza fracasa polos ataques bérberes. E así as ruínas dominaron o terreo de Anfa por tres séculos. De feito, a enseada central que servía de porto entre as rochas chamábase portuguesa e será o arranque do porto moderno.

En 1786 o sultán alauita Mohamed Ben Abdallah, por medo de ataques portugueses, reconstrúea co nome de Dar el-Beida. Erixe unha mesquita, madrasa, hamán e a fortifica cunha muralla (4 km, 50Ha, conforme ao tipo tradicional de medina árabe), repoboándoa con bérberes doutras rexións (e unha xudería, Mellah). O monopolio do comercio é concedido aos españois (posible razón de que rematara impoñéndose a tradución ao castelán, Casablanca, do seu nome árabe). Xa en 1794 era residencia do gobernador da provincia de Chaouia ^[2][3][4].

A metade do século XIX unha crise de aprovisionamento de la e gran en Europa fan da cidade a principal exportadora, experimentando así un primeiro desenvolvemento comercial. O tráfico portuario comeza a creceres en detrimento do de Tánxer e pronto faise necesaria a decisión de dotárese dun porto axeitado.

A axuda francesa para a construción do porto trouxo conflitos (1907, paso do ferrocarril do porto por un cemiterio musulmán) que remataron coa intervención militar francesa e a sinatura do Protectorado (1912) ^[5]. O resultado para a cidade foi a construción dun dos maiores portos de África e a explosión urbana subseguinte organizada no Plan Prost (1915 ^[6]). Tratábase dun deseño semirradioconcéntrico que evitaba a cuadrícula apostando pola zonificación: as actividades comerciais e industriais, barrios de obreiros inmigrantes marroquinos do rural, ao leste entre o porto e a estación; as residenciais, maiormente dos europeos e as elites, no oeste. No medio a vella medina conxestionada (unida a cidade pola Praza de Francia e o Boulevar da Gare) e unha nova medina ao sur rentes do pazo real. Foi o tempo da Casablanca art déco, con numerosos exemplos de arquitectura cosmopolita ^[7].

No período de entreguerras o éxodo rural non fixo máis que acrecentarse tendo por consecuencia a aparición dunha coroa de bidonvilles. As secas entre 1936 e 1952 dispararon o problema ^[8]. En 1947 as autoridades encomendaron ao urbanista Michel Ecochard un novo plan de extensión de Casablanca ^[9]. Amparado nas ideas do movemento moderno proxectou unha cidade lineal costeira seguindo o porto entre a urbe e a veciña Fedala (Mohammedia) con infraestruturas axeitadas, zonificación de usos e unha especial énfase na vivenda e equipamentos sociais. Os especuladores inmobiliarios, que xa fixeran diluír a incidencia do plan Prost, deixaron pouco espazo as intervencións de Ecochard.

En 1956 Marrocos conseguiu a independencia. Inda coa marcha da poboación europea e xudía, Casablanca seguiu a representar o papel de centro económico do país, ampliando mesmo a súa compoñente industrial.

As dinámicas antes expostas continuaron a acentuarse (inmigración do rural, especulación e certa anarquía urbanística, bidonvilles). Tamén actuacións excepcionais tentando dar unha icona representativa á vila (vg. a Gran Mesquita Hassan II, ao noroeste da medina, a segunda maior do mundo ^[10][11]).

A toma de conciencia da metrópole cara ao seu futuro semella querer retomar o mellor dos plans do pasado (rede de metro) xunto as inevitables intervencións das cidades globais (un centro de negocios no porto con rañaceos e unha mariña tamén con edificios en altura ^[12]).