Iberia

Este artigo trata sobre a Península Ibérica en tempos dos gregos, para outros usos da palabra, véxase Iberia (homónimos).

Iberia é o nome polo cal os gregos coñecían desde tempos remotos o que hoxe chamamos Península Ibérica. O historiador grego Heródoto cita o topónimo Iberia para designar á península, que é coñecida en todo o mundo grego. O termo Iberia é grego e o termo Hispania é latino.

O coñecemento da Península Ibérica como entidade xeográfica foi un proceso lento, con retrocesos e relatos lendarios. A lonxanía co foco da cultura antiga era notábel, e descoñécese cal era o coñecemento que puideron ter gregos e fenicios da súa xeografía. O interese de ambos os pobos naqueles tempos era simplemente económico, por tanto suponse que talvez terían bastante información sobre o litoral e dalgunhas rexións do interior.

Os historiadores cren que o pobo fenicio manexaba datos xeográficos de grande interese para eles e que incluso existiron textos con abundante información. Sábese que no século I a. C., o sabio e erudito rei Juba de Mauritania logrou reunir unha grande biblioteca con textos e literatura fenicia, e que no ano 100 da nosa era, o xeógrafo xudeu Marino de Tiro (Fenicia), recolleu gran cantidade de material para poder compoñer o seu mapa do orbe, mapa que serviu en grande medida ao científico Claudio Tolomeo. Mais nin os gregos nin os romanos prestaron grande atención a estes escritos e non os conservaron nin os traduciron, e esta é unha das razóns pola que non chegaron até os nosos días.

O historiador grego Herodoto, no século V a.c., na súa obra Historias, xa cita o topónimo Iberia para designar á península. Pero antes ese termo foi empregado polos tartesos para definir o seu territorio. Barállase que o nome proceda dun río Íber, río da rexión de Huelva, onde certos textos citan un río Iberus, e un pobo, ao que chaman Ibero, pois tanto os gregos coma os púnicos coñeceron antes e mellor as costas meridionais da Península que as levantinas. O mundo grego da Antigüidade coñece con ese nome os límites do Ecúmene, do grego oikumene (oιkoυμενη) o «mundo coñecido»: ao leste o Cáucaso, ao oeste, Iberia a península (véxase Iberia caucásica). Considérase que o termo Iberia para definir o que hoxe é a Península Ibérica é exclusivamente grego.

Crese que a voz iber é de orixe ibera, sendo así como este pobo nomeaba aos ríos en xeral (igual que wad en árabe é «río»). Así era chamado o actual río Tinto en Huelva, e así debía ser chamado tamén o actual Ebro, que conservou o topónimo. Estrabón na súa obra Xeografía conta todo o que sabe sobre Iberia en épocas anteriores, pero di que no seu tempo o límite estaba xa no Pyrene.

• As artes e os pobos da España primitiva, de José Camón Aznar (catedrático da Universidade de Madrid). Editorial Espasa Calpe, S.A. Madrid, 1954
• Diccionario Espasa Íberos, de José R. Pellón. Espasa Calpe S.A. Madrid, 2001

• Península Ibérica
• Hispania