Dresden

Dresden Gearradh-arm no Seula
Suidheachadh
Dùthaich	a' Ghearmailt
Ceàrn	Sagsainn
Sgìre	Dresden
Co-chomharran	51° 2′ 57.33″ Tuath 13° 44′ 18.1″ Ear
Feartan fiosaigeach
Farsaingeachd	328.31 km²
Àireamh-shluaigh	517.052 (2009)
Dlùths	1.57/km²
Àireamh fòn	0049 351
Duilleag oifigeil	www.dresden.de

'S e Dresden (Sòrbais: Drježdźany) prìomh-bhaile Shagsainn, saor-stàit ann an ear-dheas na Gearmailt. 'S e seo na co-chomharran aige: 51° 2′ 57.33″ Tuath agus 13° 44′ 18.1″ Ear.

Ann an 2009 bha 517.052 duine a' fuireach anns a’ bhaile fhèin ^[1]; mar sin 's e sin an dàrna baile as motha ann an Sagsainn an-dèidh Leipzig agus an ceathramh baile as motha anns a' Ghearmailt (an dèidh Berlin, Hamburg agus Köln).

Tha Dresden suidhichte air bruach an abhainn Elbe. Tha Prießnitz, Weißeritz agus Lockwitzbach, aibhnichean beaga, a' ruith tron bhaile ach chan eil iad mòr gu leòr airson a bhith a' cleachdadh le bàtaichean mòra mar an abhainn Elbe.

Ged a tha na beanntan Osterzgebirge agus Elbsandsteingebirge faisg air Dresden chan eil am baile fhèin ach mu 113 m os cionn na mara. 'S e an Triebenberg (384 m) an t-àite as àirde ann an Dresden.

Tha Chemnitz mu 80 cilemeatair air falbh san iar-dheas agus Leipzig mu 100 cilemeatair san àirde an iar-thuath dheth.

Chaidh na ciad tuineachaidhean anns an raon Dresden a thogail aig àm nuadh-chreagach. Lorg na h-arc-eòlaichean tobhtaichean ann an Dresden-Nickern a tha nas sine na 5000 bliadhna RC.

Chleachdadh am fadhail anns an Elbe anns na Meadhan-Aoisean gu math tric, ach cha robh ach baile beag ann aig an àm ud. Bha Meißen, baile eile faisg air, na bu chudromaiche anns na làithean seo.

Tha a' chiad tùs sgrìobhte a' nochdadh ann an 1206, far a bheil an t-ainm sgrìobhte air duilleig oifigeil ann an cùirt-lagha: Acta sunt hec Dresdene.^[2][3] Bho dheireadh na 15mh linn a-mach dh’fhàs am baile na bu mhotha mar theas-mheadhan cultarach is poileataigeach. An dèidh 1547 bha Dresden na phrìomh-bhaile dhen Rìoghachd Sagsainn, aon de na dùthchannan as cudromaiche ann an Ìompaireachd Naoimh nan Ròmanach an dèidh an Ath-Leasachaidh. Chaidh mòran bhuidhnean cultarach a stèidheachadh aig an àm seo a tha cudromach do chultar a' bhaile chun an latha an-diugh. Ged nach deach am baile a mhilleadh ann an Cogadh na Trithead Bliadhna, chuir teine mòr às an t-seann bhaile gu tur ann an 1685. Gus 1732 chaidh am baile a thogail a-rithist ris an canar "Neustadt" (Baile ùr) an-diugh. Eadar 1806 agus 1918 b' e prìomh-bhaile Rìoghachd Shagsainn a bh' ann an Dresden.

Rinn an Dàrna Cogadh milleadh mòr air Dresden, gu h-àraidh eadar an 13mh is 15mh dhen Ghearran 1945 chaidh mòran bhomaichean a' leigeil air a' bhaile leis na Breatannaich is na h-Aimeireaganaich. Bha am Pàrtaidh Nàsach a' bruidhinn mu 350.000 duine a chaidh a mharbhadh, ach a rèir an eachdraiche Frederick Taylor thuirt am Pàrtaidh Nàsach sin airson faireachdainn dona an-aghaidh nam Breatannach agus nan Stàitean Aonaichte a chruthachadh. Canar an-diugh gun deach eadar 18.000 is 25.000 a mharbhadh. ^[4]

An dèidh an Dàrna Cogaidh bha Dresden fo smachd Gearmailt an Ear (GDR). Ann an 1990 thachair ath-aonadh na Gearmailt. Chaidh saor-stàit Sagsainn a chruthachadh a-rithist agus le sin tha Dresden na phrìomh-bhaile a-rithist an-diugh.

'S i am Frauenkirche (Eaglais na Mnà) ann an Dresden aon dhe na h-eaglaisean as àile anns an stoidhle baroc. Chaidh an eaglais a thogail eadar 1726 is 1743.

An dèidh bomadh Dresden bha an eaglais air a milleadh le teine mòr. Bhris na ballaichean às a chèile an ath-latha. Aig àm GDR bha an tobhta na chuimhneachan-cogaidh. Ach an dèidh ath-aonachaidh na Gearmailt thòiseachadh air an eaglais a thogail a-rithist anns an stoidhle tùsail ann an 1994. Bha mòran daoine is buidhnean eadar-dhealaichte air feadh an t-saoghail an sàs anns an obair seo. Mar eisimpleir chruthaich Alan Smith à Lunnainn crois ùr an stìobaill. B’ esan mac an athair a b' e aon de na stiùireadairean plèana a chuir bomaichean air Dresden. ^[5]

Anns an 30 an Dàmhair 2005 bha a' chiad aifreann a-rithist anns am Frauenkirche. An-diugh 's e samhla na rèiteachd is na sìthe a tha anns am Frauenkirche.

Bho 2004 a-mach b' e Làrach Dhualchas na Cruinne dhen UNESCO a bha anns an Dresdner Elbtal (Gleann Elbe ann an Dresden). B' e sin na h-achaidhean is na lòintean ri taobh na h-aibhne a tha ga leantainn tron bhaile mu 20 cilemeatair air fad. Ach ann an 2009 bha an UNESCO a' cur Dresden air falbh bho liosta nan làraichean air sgàth 's gun tèid drochaid ùr a thogail ann am meadhan a' ghlinne. Le sin bidh aon de na h-àitichean as brèagha dhen Dresdner Elbtal air a mhilleadh. ^[6]

Thogadh Richard Wagner, neach-ciùil a tha cliùiteach airson nan opranan aige, ann an Dresden.

• 
  Dredner Elbtal
• 
  Luchairt is àrd-eaglais
• 
  Semperoper (Talla opra)
• 
  Sealladh air Dresden

1. ↑ Staitistearachd Sagsainn (Faidhle PDF)
2. ↑ Codex Diplomaticus Saxoniae Regiae II 1, duilleag 70-72 àireamh: 74, faic duilleag 72 loidhne 10. : Deasachadh eadar-lìn
3. ↑ Dresden, a' chiad turas – Sächsische Archivblätter 1/2006, duilleag 28
4. ↑ Erklärung der Dresdner Historikerkommission, 1 an Dàmhair 2008
5. ↑ Naidheachdan BBC
6. ↑ UNESCO (Gearmailtis)
7. ↑ Arche-nova^{[dead link]}
8. ↑ SisterCities
9. ↑ Stadt Hamburg
10. ↑ Gemeente Rotterdam
11. ↑ Stadt Salzburg
12. ↑ Ville de Strasbourg

Tha dealbhan ann an Wikimedia Commons cuideachd a tha ceangailte ris an aiste seo:

Dresden

• Fiosrachadh mu Dresden (Gearmailtis)
• Fiosrachadh mu na sràidean is togalaichean ann an Dresden(Gearmailtis)
• Eachdraidh agus cuairt ann an Dresden (Gearmailtis)
• Dresden as virtual city (Beurla)