An Comar

Comar an dá ailt, as a ainmníodh an baile, mar a dtagann Abhainn an Ghleanna agus Abhainn Enler le chéile. Creditear go raibh eaglais anseo ó aimsir Phádraig. Bunaíodh mainistir Chistéirseach timpeall na bliana 1200 ar láthair na heaglaise reatha de chuid Eaglais na hÉireann. Ba chosúil gur roghnaíodh an suíomh toisc a chóngaraí is a bhí do Loch Cuan. I ndiaidh do Rí Anraí VIII na mainistreacha a dhíscaoileadh in 1541, thit an mhainistir ina fothracha agus úsáideadh roinnt de na clocha i dtógáil na bhfoirgneamh maguáird.

 

 

Le teacht na nAlbanach go luath sna 1600aidí, d'fhás lonnaíocht ag an Chomar. I dtosach cruinníodh fás an bhaile thart faoi mhíle de shiúl na gcos ó dheas ón áit a bhfuil an phríomhchearnóg anois i mbaile fearainn darb ainm Na Catóga. Dealraítear go mbaintí feidhm as an lonnaíocht mar phort báid is loinge i measc na gceannaithe is na n-iascairí. Faoin bhliain 1700 ámh, bhí fócas an bhaile tar éis bogtha beagáinín ó thuaidh, thiontaigh an baile ina chroílár tionsclaíochta agus cuireadh muillinn ar bun.

Ba mar gheall ar theaghlach Albanach amháin, clann Andrews, a rinneadh lárionad déantúsaíocht línéadaigh agus giniúint arbhair as baile an Chomair roimh theacht na 1750aidí. Tionscadal suntasach eile ar an bhaile ab é driogadh an uisce beatha faoin bhliain 1850. I measc na ndriogairí ba mhó le rá bhí John Miller, uncail de chuid Tiarna William James Pirrie agus Eliza (bean chéile Thomas Andrews mhóir). Thoil a mhacsa cáil mhór agus luaitear ainm an teaghlaigh go fóill le tógáil an RMS Titanic. Faoin bhliain 1841, bhí 1,400 duine ina gcónaí ar an bhaile. Le linn na fichiú haoise, chaill An Comar srian maith dá chuid tionsclaíochta, ach d'aiséirigh sé mar bhaile dórtúir do mhórcheantar Bhéal Feirste. Tá daonra an bhaile i ndiaidh atadh go mór ó 4,000 in 1961 go dtí 8,933 in 2001, agus uaidh sin go nuige 9,071 deich mbliana dár gcionn.

 

I gCearnóg an Chomair tchítear dealbh an Mhaorghinearáil Rollo Gillespie. Duine de bhunadh na háite ab é Gillespie, ar laoch áir ón naoú céad déag é, agus clú air sa dúiche as oirbhearta curata san India. Tógadh an dealbh faoi mhaoracht John Fraser, duine a bhí ina chéad Suirbhéir Chontae an Dúin, agus nochtadh an leacht ar 24ú Iúil 1845 (Lá Fhéile Eoin). Chruinnigh leathchéad de lóistí an Oird Mháisiúnaigh le chéile le go dtiocfadh leo nochtadh an leachta a fheiceáil, agus creidtear gurb é an t-ollchruinniú ba mhó riamh i stair an Oird in Éirinn. Ríomhadh gur tháinig idir 25,000 is 30,000 duine le chéile chun freastal ar an searmanas. Tá an colún 55 throigh in airde. Ag bun an cholúin is féidir roinnt siombail agus comharthaí a fheiceáil a bhfuil baint acu leis an Ord Mhaisiúnach, mar aon le focail scoir Gillespie féin, mar a bhí "One shot more for the honour of Down". Tá leac chuimhneacháin ann fosta dóibh siúd a fuair bás i mórthragóid an RMS Titanic, long a bhfuil dlúthcheangal aige leis an bhaile.

Bíonn tuilte in Abhainn Enler leis na ciantaibh. Mar gheall air sin, tógadh balla tuile an Chomair farais an abhainn tríd an bhaile anuas.