Sombor

• Areo:  km²
• Loĝantaro: 60000 (2007)
• Poŝtkodo: 25000
• Telefonprefikso: +381 25

La urbo situas sur ebenaĵo, laŭ maldekstra bordo de kanalo Danubo-Tiso, laŭ ĉefvojoj kaj fervojoj Szeged-Apatin kaj Sombor-Novi Sad.

La hungaraj triboj okupis la Karpatan basenon en 895, tiu regiono estis tre konvena por ili. Skribitaj fontoj mencias la komunumon unuafoje en 1360 kiel posedaĵon de familio Cobor. En la mezepoko, ĝi aperis kiel Coborszentmihály, alprenante nomon de la vilaĝa patrono. La fortikaĵo estis konstruita en 1478 per trakonstruo de la Cobor-kastelo. Ĝin kaj la komunumon posedis la turkoj inter 1541-1687; tiutempe ĝi estis centro de turka distrikto kun nomo Sombor (kia formo estis la serba nomo; unua mencio en tiu formo okazis en 1543). La turkoj sen batalo forlasis la lokon kaj poste ĝi apartenis al inspektado de la viena Korta Militkonsilio. Ĝi estis deklarita en 1717 soldaturbo; la loĝantaro – je privilegioj – daŭre soldatservis. En 1745, ĝi estis subita al hungara departementa administrado; la soldat-loĝantoj iĝis servutuloj, sed ili elaĉetis sin en 1748. Tiel Sombor iĝis libera reĝa urbo kaj rapide evoluis, iĝis departementejo de Bács-Bodrog en 1876.

En la 16-20-aj jarcentoj, la urbo iĝis ankaŭ komerca, trafika, instrua kaj kultura centro. En 1802 malfermiĝis la Granda Kanalo ĉe la urba limo, kiu helpegis la grenkomercon. La fervojo atingis Sombor-on en 1869; komence de 1800 fondiĝis la instruaj (serbaj kaj hungaraj altlernejoj, la unua serba infanĝardeno) kaj kulturaj (urba biblioteko, teatro 1882, serbaj kaj hungaraj leg-rondoj) institucioj. Meze de la 19-a jc., ĝi havis pli da loĝantoj ol Beogrado aŭ Zagrebo.

En 1918 taĉmentoj de SHS (=Serba-Kroata-Slovena Reĝlando) okupis la urbon kaj kun okupitaj regionoj de Pécs kaj aliaj ili proklamis respublikon. Fine Sombor apartenis al SHS, ekde 1929 kiel Jugoslavio. En 1929 oni enkondukis novan administran sistemon kaj ĝi estis aligita al danuba banusejo kun centro de Novi Sad. Ekde tiam ĝi perdis sian unuarangan administran rolon, la instituciojn kaj ekregresis. Inter 1941-1944 la urbo rehungariĝis.

Gravaj vidindaĵoj estas la Urba Arkivo (18. jc.), du ortodoksaj kirkoj (1761, 1790); la romkatolika preĝejo omaĝe al Sankta Triunuo (1763); deparetementa urbodomo (klasikisma; 1808, finita en 1882); urbodomo (1828, entenas partojn de la iama fortikaĵo) kaj la sinagogo (1828).

• en la urbo naskiĝis kaj mortis: hungara-serba presisto kaj filmisto Ernő Bosnyák
• en la urbo naskiĝis:
  • hungara advokato Károly Vértesi
  • hungaraj aktoroj Erzsi Eöry, Éva Fenyvessy kaj József Leövey, László Z. Molnár
  • hungara-usona artkolektisto József Brummer
  • hungara akvopilkisto József Vértesy
  • hungara ĉefepiskopo Gyula Városy
  • hungara József Kiss (hidrologo)
  • hungara geologo Antal Koch
  • hungara kemiisto Ferenc Koch
  • hungara lingvisto Géza Bárczi
  • hungara literaturisto Lajos Hopp
  • hungara meteologiisto Zsigmond Karvázy
  • hungaraj reĝisoroj József Baky kaj László Ranódy
  • hungara skermisto Sándor Gombos
  • hungara verkisto Bella Medveczky
• en la urbo mortis János Asbóth (agronomo)

•   Baja, Hungario
•   Budapeŝto, 19-a distrikto nomata Kispest, Hungario