Nyíregyháza

	Nyíregyháza
	urbo
Flago	Blazono
	Oficiala nomo: Nyíregyháza
Lando	Hungario
Regiono	Norda Ebenaĵo
Departemento	Szabolcs-Szatmár-Bereg
Historia regiono	Hungara reĝlando
Situo	Nyíregyháza
- koordinatoj	47° 57′ 11″ N 21° 43′ 37″ O / 47.95306 °N, 21.72694 °O (mapo)
Areo	274,54 km² (27 454 ha)
Loĝantaro	117 852 (01.01.2011)
Denseco	429,27 loĝ./km²
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MEST (UTC+2)
Poŝtkodo	4400
Telefona antaŭkodo	42
	Situo enkadre de Hungario Situo enkadre de Hungario
	Vikimedia Komunejo: Nyíregyháza
	Retpaĝo: www.nyiregyhaza.hu

Nyíregyháza [njiredjhAza] prononco, jen hungare (la loknomo signifas betulo-eklezio), germane Birkenkirchen (signifo simile "betulaj preĝejoj"), rumane Mestecănești, estas urbego en Hungario en regiono Norda Ebenaĵo, en departemento Szabolcs-Szatmár-Bereg, kies departementejo estas; en Distrikto Nyíregyháza, kies centro estas; fine la urbo havas memstaran departementan rajton ekde 1990. Nyíregyháza estas ankaŭ grek-katolika eparĥio.

Larĝa supra panoramo de Nyíregyháza

Koordinatoj: 47° 57′ 11″ N 21° 43′ 37″ O / 47.95306 °N, 21.72694 °O (mapo)

Historio

La unua skriba mencio pri Nyíregyháza devenis el 1209, kie en la jaro 1236 jam estis ankaŭ preĝejo. La tatara invado detruis la vilaĝon, poste la tutan regionon posedis la familio Báthory. Ankaŭ la turkoj okupis la vilaĝon, sed István Bocskai en 1605 reokupis ĝin. En 1620 la regiono apartenis al Transilvanio kaj Nyíregyháza iĝis hajduka urbo. En 1753 la loka bienulo Ferenc Károlyi allogis servutulojn, precipe slovakoj alvenis. En 1786 la vilaĝo ricevas la rangon kamparurbeto, krome la urbeto rajtis aranĝi foirojn jare po 4. En 1837 la urbo ricevis reĝajn monopoliojn. En 1824 jam ĉiuj servutuloj aĉetis la sendependecon, la plena urbo iĝis sendependa. En 1858 la tiel nomata Ebenaĵo-fervojo atingis Nyíregyháza el Pest (urbo) tra Szolnok kaj Debrecen. La urbo prosperis havanta teatron kaj tramon. En 1876 ĝi iĝis centro de la departemento Szabolcs. En 1919 la rumanoj okupis la urbon por 10 monatoj. En 1944 oni forpelis la judojn, en 1945 multaj iris al trudlaboro al Sovetio kiel ero de la postmilita damaĝrekompenco.

La urbo havas altlernejojn, el tio jam estas universitato.

Apud la urbo troviĝas la lago Sóstó (=sala lago), apud kiu troviĝas feriada centro. Temperaturo de la laga akvo estas 26 °C. Apud la lago troveblas bestĝardeno kaj etfervojo.

Eduko

Universitato de Nyíregyháza

Famuloj

Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Listo de famuloj naskiĝintaj en Nyíregyháza.

iom apud Nyíregyháza naskiĝis poeto Mihály Váci
en Nyíregyháza naskiĝis:
- aktoroj Endre C. Turáni, István Dózsa kaj András Márton
- baletisto György Szakály
- botanikistoj Lajos Jurányi kaj Lajos Simonkai
- grekokatolika episkopo Atanáz Orosz
- fizikisto Sándor Szalay
- inĝenieroj István Bársony, Miklós Uzsoky kaj István Farbaky
- instruistoj András Kubacska kaj József Pál Király
- kuracisto Antal Salamon
- literaturhistoriisto Gyula Földessy
- matematikisto András Prékopa
- ministroj András Benkei kaj Ferenc Juhász
- pentristo János Aknay
- pianisto Zoltán Kollonay
- Károly Nagy (sociologo)
- verkisto Gábor Nógrádi
en Nyíregyháza mortis:
- agronomo, pedagogo, akademiano Vilmos Westsik
- aktoroj Irén Erdész kaj András Szigeti
- bibliotekisto Zsolt Bory
- esperantisto Enikő Sereghyné Zengő
- grekokatolikaj episkopoj Miklós Dudás kaj Imre Timkó
- kuracisto Árpád Eisert
- luterana episkopo Henrik Geduly
- pianisto Jenő Sára

Famaj nomportantoj

Ervin Nyíregyházi

Vidindaĵoj

Sakralaj vidindaĵoj

Aliaj vidindaĵoj

departementa domo (Nyíregyháza)
urbodomo de Nyíregyháza
teatro de Nyíregyháza
muzeo (1868)
biblioteko
statuo de la verkisto Gyula Krúdy en kaleŝo (foto dekstre)

Esperanto en Nyíregyháza

Estas delegito de UEA kaj gastiganto de Pasporta Servo tie.

La 49-a ILEI-Konferenco 2016 okazis en la altlernejo de tiu urbo. De la 30-a de julio ĝis la 6-a de augusto partoprenis 120 personoj el 28 landoj. Okazis instruista trejnado, kursoj por komencantoj, paroligaj rondoj, lingva festivalo, ekskursoj, bankedo kaj koncertoj.