Libera reĝa urbo
Libera reĝa urbo, latine libera regiae civitas, hungare szabad királyi város, germane Königliche Freistadt, slovake slobodné kráľovské mesto, kroate kaj serbe slobodni kraljevski grad, estis urbotipo (titolo) en Hungara reĝlando. La liberaj reĝaj urboj respondecis nur al la reĝo havantaj defendajn murojn. La loĝantoj havis privilegiojn (foirorajto, rajto de varohaltado).
Kvestoraj urboj
redaktiLa plej gravaj liberaj reĝaj urboj havis la titolon Kvestora urbo. Ili havis rajton pri memstara juĝado. En la 15-a jarcento estis 8 kvestoraj urboj: Buda, Pest, Sopron, Bratislavo, Nagyszombat nuntempa Trnava, Kassa nuntempa Košice, Bártfa nuntempa Bardejov kaj Eperjes nuntempa Prešov. Ili estis la plej riĉaj.
Urboj kun reĝa juĝisto
redaktiFine de la mezepoko tiaj malpli gravaj urboj estis Székesfehérvár, Esztergom, Léva nuntempa Levoča, Kisszeben nuntempa Sabinov kaj Szakolca nuntempa Skalica.
Urboj kun minadorajto
redaktiEn tiun grupon apartenis tiuj urboj en Supra Hungarujo, kie gravaj minadoj okazis: Selmecbánya nuntempa Banská Štiavnica, Besztercebánya nuntempa Banská Bystrica, Libetbánya nuntempa Ľubietová, Bakabánya nuntempa Pukanec, Bélabánya nuntempa Banská Belá, Körmöcbánya nuntempa Kremnica, Újbánya nuntempa Nová Baňa.
Saksaj urboj en Transilvanio
redaktiĈiuj saksaj urboj en Transilvanio havis tiun rangon. Tie la juĝisto estis sakso, kiu anstataŭis la reĝon.
Historio
redaktiLa liberaj reĝaj urboj naskiĝis jam en la 11-a jarcento, sed en la praktiko post 3 jarcentoj estis grava diferenco inter liberaj reĝaj urboj kaj kampurboj. La kampurboj respondecis al la departemento, ne al la reĝo.
Fine de la 17-a jarcento oni komputis 32 liberajn reĝajn urbojn, en 1828 jam estis 51. En 1848 tiu titolo ĉesis kaj iĝis 3 kategorioj:
- eturbo (malpli ol 12000 loĝantoj)
- mezurbo (inter 12-30 mil loĝantoj)
- grandurbo (pli ol 30 mil loĝantoj).
Post fiasko de la hungara liberecbatalo la Habsburgoj revenis kaj reuziĝis la malnova formo ĝis 1876. En Kroatio - kiu estis kunula aŭtonoma lando de Hungarujo - oni daŭre donacis titolon libera reĝa urbo, ekzemple Belovár kaj Sisak (Kroatio).
Listo de liberaj reĝaj urboj
redakti- Alvinc (Transilvanio)
- Arad (Transilvanio)
Preĝejo de Pezinok - Bakabánya nuntempa Pukanec (Supra Hungarujo)
- Bártfa nuntempa Bardejov (Supra Hungarujo)
- Bazin nuntempa Pezinok (Supra Hungarujo)
- Beregszász (Transilvanio), nuntempa Transkarpatio
- Beszterce (Transilvanio)
- Besztercebánya nuntempa Banská Bystrica (Supra Hungarujo)
- Bélabánya nuntempa Banská Belá (Supra Hungarujo)
- Brassó nuntempa Brașov (Transilvanio)
- Breznóbánya nuntempa Brezno (Supra Hungarujo)
- Buda
- Debrecen
- Dés nuntempa Dej (Transilvanio)
- Eperjes nuntempa Prešov (Supra Hungarujo)
- Erzsébetváros nuntempa Dumbrăveni (Sibiu) (Transilvanio)
- Eszék nuntempa Osijek (Kroatio)
- Esztergom
- Felsőbánya (Transilvanio)
- Rijeka (Kroatio)
- Győr
- Gyulafehérvár nuntempa Alba Iulia (Transilvanio)
- Jablanac (Kroatio)
- Koprivnica (Kroatio)
- Kassa nuntempa Košice (Supra Hungarujo)
Kežmarok - Késmárk nuntempa Kežmarok (Supra Hungarujo)
- Kismarton nuntempa Eisenstadt
- Kisszeben nuntempa Sabinov (Supra Hungarujo)
- Kluĵo (Transilvanio)
- Komárom nuntempa Komárno
- Korpona nuntempa Krupina (Supra Hungarujo)
- Hrvatska Kostajnica (Kroatio)
- Körmöcbánya nuntempa Kremnica (Supra Hungarujo)
- Križevci (Kroatio)
- Kőszeg
- Libetbánya nuntempa Ľubietová (Supra Hungarujo)
- Lőcse nuntempa Levoča (Supra Hungarujo)
- Marosvásárhely nuntempa Târgu Mureș (Transilvanio)
- Máramarossziget nuntempa Sighetu Marmației (Transilvanio)
- Medgyes nuntempa Mediaș (Transilvanio)
- Modor nuntempa Modra (Supra Hungarujo)
- Nagybánya nuntempa Baia Mare (Transilvanio)
Sibiu, centro de saksoj en Transilvanio - Nagyszeben nuntempa Sibiu (Transilvanio)
- Nagyszombat nuntempa Trnava (Supra Hungarujo)
- Nyitra nuntempa Nitra (Supra Hungarujo)
- Peŝto
- Pécs
- Podolin nuntempa Podolínec (Supra Hungarujo)
- Požega (Kroatio)
- Bratislavo (Supra Hungarujo)
- Ruszt nuntempa Rust
- Segesvár nuntempa Sighișoara (Transilvanio)
- Selmecbánya nuntempa Banská Štiavnica (Supra Hungarujo)
- Sopron
- Szabadka nuntempa Subotica
- Szakolca nuntempa Skalica (Supra Hungarujo)
- Szamosújvár nuntempa Gherla (Transilvanio)
- Szatmárnémeti nuntempa Satu Mare (Transilvanio)
- Szeged
- Szentgyörgy nuntempa Svätý Jur (Supra Hungarujo)
- Szék nuntempa Sic (Cluj) (Transilvanio)
- Székesfehérvár
- Temesvár (Transilvanio)
Zagrebo, ĉefurbo de Kroatio - Trencsén nuntempa Trenčín (Supra Hungarujo)
- Turócbéla nuntempa Belá-Dulice
- Újbánya nuntempa Nová Baňa (Supra Hungarujo)
- Újvidék nuntempa Novi Sad
- Uĵhorodo (Supra Hungarujo)
- Vasvár
- Vršac (Transilvanio)
- Zagrebo (Kroatio)
- Senj (Kroatio)
- Zenta nuntempa Senta
- Zombor nuntempa Sombor
- Zólyom nuntempa Zvolen (Supra Hungarujo)