Kotajko

 

La provinco Kotajko estas nomita laŭ la historia kantono Kotajko de la historia provinco Ajrarato de Antikva Armenio, rekte regita fare de la reĝa arsakida dinastio.

Kotajko unue estis menciita kiel armena regiono fare de Ptolemeo kiel Kotakene. Laŭ Moseo de Ĥoreno, la nomo Kotajko devenas de praa proksima setlejo nomata Kutis.

La simbolo de Kotajko estas la leono de Geghard prezentita sur la blazono de la provinco, staranta sur tradicia armena sunhorloĝo de Monaĥejo Keĉaris, ĉirkaŭita de aro da armenaj vinberoj de ambaŭ flankoj. La ornama statuo de la leono de Geghard estis starigita en 1958 inter la montoj Kotajko, survoje al la monaĥejo Geghard de la 4-a jarcento. Ĝi devenas de la ornamaj leonoj ĉizitaj sur la muroj de la monaĥejo. La pagana Templo de Garni, de la 1-a jarcento, ankaŭ estas prezentita sur la blazono de Kotajko.

 

 

Situanta en la centra parto de la nuna Armenio, Kotajko kovras areon de 2.089 km ² (7% de tuta surfaco de Armenio). Ĝi limas kun la provinco Gegharkunik oriente, la provinco Tavuŝo nordoriente, la provinco Lori norde, la provinco Aragacotno okcidente, la provinco Ararato sude kaj la ĉefurbo Erevano sudokcidente.

Historie la nuna teritorio de la provinco ĉefe okupas partojn de la kantonoj Aragacotno , Kotajko , Varaĵnunik kaj Mazaz de la provinco Ajrarato de Antikva Armenio.

Kotajko okupas la nordorientan parton de la Ararat-ebenaĵo. La Kotajka ebenaĵo situanta inter riveroj Hrazdan kaj Azat havas altecon de 1,200-1,500 metroj super marnivelo. Ĝi estas regata de la montoj Gegham de la nordoriento inkluzive de la montoj Aĵdahak , Hatis kaj Gutanasar. La provinco alproksimiĝas al la montoj Pambak norde, dum la montoj Caghkunjac situas okcidente, kaj la montoj Voghĝaberd sudokcidente de Kotajko.

Trafita de la Gegham-vulkanoj, la tera reliefo de Kotajko estas kovrita per lafo kaj tofo.

Hrazdan, Getar kaj Azat estas la 3 ĉefaj riveroj de la provinco. Lago Akna situanta ĉe alteco de 3,032 metroj, estas la sola lago en la provinco.

La klimato de la provinco estas sufiĉe diversa. Ĝi varias inter arida kaj duonarida klimato sude, kaj neĝa klimato centre kaj norde. Jarpluvaj niveloj estas malpli ol 200 mm en la sekaj areoj, dum ĝi varias inter 400 kaj 900 mm en la altaĵoj en la centro kaj la nordo de la provinco.

 

La plej fruaj notoj pri la regiono devenas de la 1-a kaj 2-a jarcentoj p.K. Laŭ Ptolemeo, Kotajko estis rekte regata de la arsakidaj reĝoj de Armenio. Tamen, dum la 4-a kaj la 5-a jarcentoj, la teritorioj estis donitaj al la nobela familio Varaĵnuni, kiu regis la arbarojn kaj terojn uzitajn kiel ĉasejo de la reĝoj de la arsakidaj reĝoj. Poste inter la 5-a kaj 7-a jarcentoj, la regiono estis donita al la familioj Kamsarakan kaj Amatuni, sub la persa regado. Inter la 7a kaj la 9a jarcentoj, Armenio suferis la araban islaman okupadon.

Antaŭ la fino de la 9-a jarcento, la regiono iĝis parto de la tiam ĵus establita Bagratida Armenio. Inter la 11-a kaj 15-a jarcentoj, la regiono suferis respektive de la invadoj de selĝukoj, mongoloj, ak-kojunloj kaj kara-kojunloj.

 

Komence de la 16-a jarcento, la teritorio de nuntempa Kotajko iĝis parto de la Erivan Beglarbegi ene de la Safavida Irano. Dum la unua duono de la 18-a jarcento, la teritorio fariĝis parto de la Ĥanato de Erevano sub la regado de la afŝarida dinastio kaj poste sub la kaĝara dinastio de Irano. Ĝi restis sub la persa regado ĝis 1827–1828, kiam Orienta Armenio estis cedita al la Rusa Imperio kiel rezulto de la Rusa-Persa Milito de 1826–1828 kaj la subskribo de la Traktato de Turkmenĉajo. Kun la falo de la Rusa Imperio kaj post la decidaj armenaj venkoj super la turkoj en la bataloj de Sardarapat, Aparan kaj Karakilisa, la regiono fariĝis parto de la sendependa Armenio en majo 1918.

Post 2 jaroj de mallonga sendependeco, Armenio fariĝis parto de Sovetunio en decembro 1920. Post la dua mondmilito, Kotayk atestis gravan kreskon kaj disvolviĝon sub la soveta regado. Multaj novaj urbaj setlejoj kaj industriaj centroj estis establitaj en la regiono, inkluzive de la urboj Bjureghavan (1945), Ĉarencavan (1947), Nor Haĝn (1953), Hrazdan (1959) kaj Abovjan (1963). Tiel Kotajko fariĝis iom post iom grava industria regiono ene de la Armena SSR.

Inter 1930 kaj 1995, nuntempa Kotajko estis dividita en 3 rajonojn: Kotajk-rajono , Nairi-rajono, kaj Hrazdan-Rajono. Kun la teritoria administracia reformo de 1995, la 3 rajonoj kunfandiĝis por formi la Kotajkan Provincon.

 

Laŭ la oficiala censo en 2011, Kotajko havas loĝantaron de 254,397 (123,524 viroj kaj 130,873 virinoj), formante proksimume 8.4% de la tuta loĝantaro de Armenio. La urba loĝantaro estas 137,481 (54%) kaj la kampara estas 116,916 (46%). La provinco havas 7 urbajn kaj 60 kamparajn komunumojn. La plej granda urba komunumo estas la urbo Abovjan, kun loĝantaro de 43,495. La aliaj urbaj centroj estas Hrazdan, Ĉarencavan, Jeghvard, Bjureghavan, Nor Haĝn, kaj Caghkadzor.

Kun loĝantaro de 7.198, la vilaĝo Ĝrveĵ estas la plej granda kampara komunumo de Kotajko.

 

La plimulto de Kotajka provinco estas etnaj armenoj, kiuj apartenas al la Armena Apostola Eklezio. La reguliga korpo de la eklezio estas la Diocezo de Kotajk, estrita de ĉefepiskopo Arakel Karamjan. La monaĥejo Keĉaris en Caghkadzor estas la sidejo de la diocezo.

Tamen malgrandaj komunumoj de jezidoj en Zovuni, Bĝni, Getameĝ kaj Dzoraghbjur .

Zovuni kaj Alapars havas signifan nombron da rusaj molokanoj.

Hankavan havas plimulton de grekoj, dum la vilaĝo Arzni estas ĉefe loĝata de asirianoj.

Malgrandaj komunumoj de rusaj molokanoj, jezidoj, kurdoj, asirianoj kaj grekoj ankaŭ troviĝas en Abovjan kaj Bjureghavan.

La Hrazdana Dramteatro estis fondita en 1953. La Hrazdana filio de la Nacia Galerio de Armenio kaj la Geologia Muzeo de Hrazdan ankaŭ estas inter la elstaraj kulturaj institucioj en la provinco.

La urbaj centroj de Kotajko havas siajn proprajn kulturajn centrojn kaj publikajn bibliotekojn.

La Domo-Muzeo de Fratoj Orbeli en Caghkadzor, estas dediĉita al la armenaj sciencistoj Ruben, Levon kaj Iosif Orbeli.

La urbo Jeghvard havas kelkajn historiajn strukturojn devenantajn de la antikva epoko kaj la mezepoka periodo, inkluzive de la praa setlejo "Seghanasar" de la dua jarmilo antaŭ Kristo, la ruinoj de preĝejo de la 4-a jarcento ĉirkaŭita de pli ol 30 ĥaĉkaroj devenantaj de la 12-a jarcento, la ruinoj de la preĝejo Katoghike de la 5a ĝis la 6a jarcentoj, kaj la bone konservita Preĝejo Sankta Dipatrino de 1301.

 

• Darani, ciklopea fortikaĵo, dua jarmilo a.K.,
• Seghanasar, praa setlejo de Jeghvard, dua jarmilo a.K.,
• Fortikaĵo Ĝrveĵ, dua jarmilo a.K.,
• Templo de Garni de la 1-a jarcento post Kristo,
• Fortikaĵo Bĝni de la 9-a jarcento,
• Fortikaĵo Artghaberd de Hatis, mezepoka periodo

 

 

• Monaĥejo Geghard, fondita en la 4-a jarcento,
• Preĝejo Surp Kiraki en Arzni de la 6-a jarcento,
• Monaĥejo Ptghnavank, 6a ĝis 7a jarcentoj,
• Monaĥejo Teghenjac, 6a ĝis 7a jarcentoj,
• Monaĥejo Artavaz de la 7-a jarcento,
• Monaĥejo Gharghavank de la 7-a jarcento,
• Monaĥejo Dzagavank de la 7-a jarcento,
• Monaĥejo Majravank de la 7-a jarcento,
• Monaĥejo Neghuc de la 10-a jarcento,
• Monaĥejo Makravank
• Preĝejo Sankta Dipatrino en Bĝni de 1031
• Monaĥejo Keĉaris, 11a ĝis 13a jarcentoj,
• Monaĥejo Havuc Tar , 11-a ĝis 13-a jarcentoj,
• Preĝejo Maŝtoc Hajrapet de Garni de la 12-a jarcento,
• Monaĥejo Teĵarujk de la Kartvela Ortodoksa Eklezio, malfermita en 1199,
• Preĝejo de Jeghvard de 1301,
• Preĝejo Kaptavank de 1349,
• Preĝejo Sankta Dipatrino en Arinĝ de la 15-a jarcento,
• Preĝejo Sankta Johano de Abovjan, kiu malfermiĝis en 2013.
• Preĝejo Surb Karapet en vilaĝo Rndamal (Ĝrarat), 10a ĝis 12a jarcentoj, rekonstruita kaj remalfermita en 2008

 

La Aŭtovojo M-4 ligas la provincon kun la resto de Armenio. La lokaj urbaj kaj kamparaj setlejoj estas ligitaj inter si kun bonevoluinta reto de vojoj.

Estante tre proksime al la ĉefurbo Erevano, la urboj de la provinco Kotajko estas regule ligitaj al la ĉefurbo kun mikrobusaj vojaĝoj dum la tuta tago.

 

Kotajko estas grava centro por agrikulturaj produktoj kaj brutbredado en Armenio, formante 6% de la ĉiujara totala agrikultura produkto de Armenio. Ĉirkaŭ 74% (1,546.4 km ² ) de la tuta areo de la provinco estas kultivebla teritorio, el kiuj 24.4% (378 km ²) estas plugitaj. Entute 36.125 bienoj en Kotajko estas administrataj de la privata sektoro aŭ per kooperativoj.

La agrikulturaj produktoj de la provinco dividiĝas jene: 40% provizitaj per brutobredado 40%, 14% per tabakpretado, 10% per fruktoj, 8% per legomoj, 28% per aliaj produktoj inkluzive de grajnoj kaj sekaj grajnoj. La fruktoplantejoj ĉefe produktas vinberojn, abrikotojn, persikojn kaj pomojn.

Ĉirkaŭ 40% de la kamparoj estas irigaciitaj, ĉefe tra la kanalo de hidroelektra centralo Kanaker kaj la kanalo Kotajko de la akvofalo Sevan–Hrazdan.

Kotajko havas la 3 plej grandajn kokinobienojn en Armenio inkluzive de la bienoj Lusakert (en Nor Geghi), Arzni kaj Getameĝ.

 

Kotajko estis grava industria centro dum la sovetia periodo. La urboj Bjureghavan, Ĉarencavan, Nor Haĝn, Hrazdan kaj Abovjan estis fonditaj de Sovetunia registaro inter la 1940-aj kaj 1960-aj jaroj por antaŭenigi la industrian kapablon de la Armena SSR. Tamen multaj industriaj plantoj reviviĝis post la sendependiĝo de Armenio, ĉefe dum la unua jardeko de la 21-a jarcento. Nuntempe la provinco havas kontribuon de 13,5% en la ĉiujara totala industria produkto de Armenio. Manĝaĵ-prilaborado, alkoholaj trinkaĵoj kaj konstruado de materialoj estas la regantaj sektoroj en la industrio de la provinco.

Hrazdan estas la plej industria urbo Kotajko. La Hrazdan Hidrocentralo malfermiĝis en 1959, la Hrazdan Termicentralo malfermiĝis en 1966, kaj la Hrazdan Cement-fabriko malfermiĝis en 1970, estas inter la plej grandaj uzinoj en Armenio. La fabriko de maŝinoj Qualitech estis fondita en 1999. La urbo havas ankaŭ malgrandajn industriajn firmaojn inkluzive de metala kaj plasta prilaborejo fondita en 2009, same kiel Arĝermek kaj Hakobjan-fabrikoj por konstrumaterialoj.

Aliaj ĉefaj industriaj firmaoj situantaj en la vilaĝoj de Kotajko inkluzivas: laktfabriko Ĉanaĥ fondita en 1991 en Zovk, Glanĵ Alco Winery por konjako kaj vino fondita en 2003 en Aramus, Nicola Internacia Armenio por endosigitaj manĝaĵoj en Aramus (ekde 2003), Ptghni Gold Winery por vino kaj alkoholaĵo fondita en 1996 en Ptghni kaj pluraj aliaj.

 

Caghkadzor estas populara monta feriejo en Kotajko kun ĝiaj pluraj hoteloj kaj sanatorioj. La skiejo de Caghkadzor estas ĉefa celloko por la amantoj de vintraj sportoj. Multaj 5-stelaj luksaj hoteloj kaj feriejoj servas la urbon dum la someraj kaj vintraj sezonoj inkluzive de la Marriott Tsaghkadzor Hotel, Multi Rest House Hotel, Golden Palace Hotel kaj Ararat Resort Tsaghkadzor Hotel. La kazino "Senatana Ora Palaco" de Caghkadzor estas inter la plej grandaj distraj centroj en Armenio.

La vilaĝoj Hankavan, Pjunik, Agveran, Bĝni kaj Arzni estas popularaj someraj feriejoj kaj ĉefaj celoj por medicina turismo .

La monaĥejo Geghard situanta sude de la provinco estas Monda heredaĵo de Unesko, nomumita kiel la monaĥejo Geghard kaj la alta Azat-valo. La pagana Templo de Garni kaj la mezepoka Monaĥejo Keĉaris ankaŭ estas inter la allogaj monumentoj de la provinco.

 

La provinco havas 3 naturajn protektitajn areojn: la rezervejo Arzakan-Meghradzor, la rezervejo de Pinarbaroj de la Bankoj, kaj la Hankava Hidrologia Rezervejo.

Kotajko havas multajn kuraclokajn kaj montajn feriejojn, kiuj allogas turistojn, inkluzive:

• Hankavan- monta feriejo,
• Aghveran- monta feriejo,
• Caghkadzor banurbo,
• Skia feriejo de Caghkadzor .

Hrazdan estas hejmo de la Humanitara Universitato de Hrazdan. Posedata de la privata sektoro, la universitato havas 3 fakultatojn: juro, pedagogio kaj ekonomio.

2 ĉefaj sciencaj institucioj kaj esploraj centroj troviĝas en Abovjan: la Respublikana Hospitalo de Tuberkulozo kaj la Instituto de Biologiaj Mikroboj de la Armena Nacia Akademio de Sciencoj.

La Armena Aviada Universitato Armenak Ĥanperjanc situas proksime al la urbo Nor Haĝn.

Ekde la lerneja jaro 2015-16, Kotajko havas 103 publikajn lernejojn kaj 1 privatan lernejon. La nombro de ŝtataj antaŭlernejaj infanĝardenoj estas 54.

 

FK Kotajko fondita en 1955, estas unu el la plej malnovaj futbalaj kluboj en Armenio. Kiel multaj aliaj futbalaj teamoj en la lando, la klubo estis devigita defaŭlti de la armena futbala ligo kaj sekve de profesia futbalo ekde 2005, pro financa krizo. La mallongdaŭra King Delux FC de Abovjan ludis ununuran sezonon en la Armena Unua Ligo de 2012-2013. Aliaj ne plu funkciantaj futbalteamoj de Kotajko inkluzivas FC Moush Charentsavan, Hachn FC , FC Shinarar Hrazdan, FC Yeghvard, FC Dinamo Yeghvard kaj FC Moush Kasagh.

La Abovjana Urba Stadiono estas la plej granda sportejo en la provinco. Stadionoj kun malgrandaj kapacitoj ankaŭ troviĝas en Hrazdan, Nor Haĝn, Ĉarencavan kaj Kasagh.

La urbo Caghkadzor estas ĉefa centro por sportoj ĝenerale, ĉefe vintraj sportoj. Ĝi havas grandan sportkomplekson same kiel skiejon .

La Zepjur Futbala trejnejo en la vilaĝo Pjunik norde de Kotajko. La Trejna Centro Dzoraghbjur posedata de FC Ararat Erevano ankaŭ troviĝas en Kotajko, en la vilaĝo Dzoraghbjur .

•  
  Arzakan-Meghradzor natura rezervejo
•  
  Monaĥejo Geghard, 4a jarcento, monda heredaĵo de Unesko
•  
  Restaĵoj de Ptghnavank, monaĥejo el la 6a-7a jarcentoj
•  
  Monaĥejo Keĉaris en Caghkadzor, 11a jarcento
•  
  Rezervejo laŭlonge de la rivero Azat.

• Turisma gvididilo tra Kotajko