Gento (urbo)

Ĉi tiu artikolo estis proponita por la forigo de la elstara statuso. Se vi volas esprimi vian opinion rilate al la konveneco de tiu propono, bonvolu alskribi vian opinion en la baloto. Kiam la baloto pri tiu ĉi artikolo estos finiĝinta, bonvolu forigi ĉi tiun ŝablonon el la artikolo. Plibonigoj estas bonvenataj.

Gento
urbo
la urbocentro de Gento
municipo en Belgio urbego urbo de Belgio carfree city (en) vd
Flago	Blazono
Administrado
Lando	Belgio
Regiono	Flandrio
Provinco	Orienta Flandrio
Ĝemelurboj Gdańsk (2009–) Braŝovo (1993–) Nottingham (1985–) Mohamedio (1982–) Talino (1982–) Melle (1977–) Kanazaŭa (1971–) Wiesbaden (1969–) Saint-Raphaël (1958–) Albany Lieĝo vd
Poŝtkodo	9000–9052
Telefonkodo	09
Retpaĝaro	Gent
Politiko
Urbestro	Mathias De Clercq
Demografio
Loĝantaro	257 029  (januaro 2016)
Loĝdenso	1 585 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	51° 3′ N, 3° 43′ O (mapo)51.0538888888893.7216666666667Koordinatoj: 51° 3′ N, 3° 43′ O (mapo)
Areo	156,18 km² (15 618 ha)
Horzono	GMT+1h (+2h de aprilo ĝis oktobro)
Mapo de la municipoj en la provinco Orienta Flandrio
DEC Situo de Gento
Alia projekto
Vikimedia Komunejo Ghent [+]
Premioj • Bonne Ville de l'Empire first class • Urbo de Muziko (Unesko) • Erasmus Destination of the Year vd
v • d • r

Gento (nederlande Gent [Ĥent]) estas la ĉefurbo de la nederlandlingva provinco Orienta Flandrio en Belgio. Komence de januaro 2016 la urbo havis 257 029 loĝantojn. Ĝi situas ĉe la kunfluiĝo de la riveroj Skeldo kaj Liso. Oni ankaŭ foje ĝin nomas "De fiere stede" - la fiera urbo. En 2005 la urbo estis nomita "La plej agrabletosa urbo de Flandrio" de Toerisme Vlaanderen & Brussel. La sankta patrono de Gento estas Sankta Bavo kaj ĝiaj loĝantoj ricevis la kromnomon "stroppendragers" - portantoj de pendŝnuro.

Ekde 1977 la komunumoj Afsnee, Desteldonk, Drongen, Gentbrugge, Ledeberg, Mariakerke, Mendonk, Oostakker, Sint-Amandsberg, Sint-Denijs-Westrem, Sint-Kruis-Winkel, Wondelgem kaj Zwijnaarde apartenas al Gento, la ĉefa komunumo kaj ĉefurbo de la provinco. ^[1]

Gento ekde 1977 (246 171 loĝantoj) perdis multajn loĝantojn al la pli trankvilaj kaj multnaturaj randaj municipoj. Pro la alveno de eksterlandaj enmigrintoj kaj la sukcesa urba renovigo la nombro de loĝantoj denove kreskas ekde 1999.

Jam dum la gaŭla (au kelta) erao ekzistis pluraj kernoj de loĝantoj en la regiono. La nomo 'Gent' devenus de la kelta nomo por kunfluejo Gand,^[2] el kio iĝis ĝermane Gand kaj latine Gandavum. La riveroj fluis kaj volviĝis en regiono kie multaj grundoj regule estis subakviĝintaj. Ne estis do tre ideala por agrikulturo, sed pli taŭga por ŝafbredado. Gent dum jarcentoj estis la plej grava urbo de la Nederlandoj por drapo (farita de lano), lino kaj kotono. Gent jam dum la sepa jarcento havis du grandajn abatejojn (Sankta Bavo 625-650 kaj Sankta Petro, post 650); kiuj helpis formi la urbon.

En la jaroj 851-852 kaj denove inter 879 kaj 883 la Vikingoj detruis la urbon kaj dum longa periodo sin establis ĉe la Skeldo (proksime de la nuna Duivelsteen - diabla ŝtondomo, Sankta Bavo, Biezekapelstrato).

Ekde la jaro 1000 Gento dum centoj da jaroj estis la plej granda urbo de la Nederlandoj (ĝis proksimume 1550). Gento eĉ estis pli granda ol Moskvo aŭ Kolonjo.^[3] Ekster Italio nur Parizo estis pli granda. Reĝo Karlo iam pri Gent diris "Je mettrai Paris dans mon Gant" (Mi metus Parizon en mian ganton/genton). En la 13a jarcento la urbo havis ĉirkaŭ ses mil loĝantojn.

En la jaro 1178 Gento ricevis la honortitolon "urbo".

Gent ĉiam estis ribela urbo. La loĝantoj batalis dum jarcentoj kontraŭ la monarkoj por sekurigi siajn privilegiojn aŭ liberecon. En la deksesa jarcento Gento ludis gravan rolon en la ekflorado de la Kalvinismo. Inter 1577 kaj 1584 en Gento estis establita Genta Kalvinista Respubliko. Tiam ankaŭ la unua genta (teologia) universitato estis fondita (en 'het Pand', hodiaŭ renovigita kaj posedata de la genta universitato). Post 1584 multaj Kalvinistoj elmigris al Nederlando.

Gento fartis bone dum la franca kaj nederlanda epokoj (kun i.a. la konstruo de la kanalo Gento-Terneuzen) ĉar kun sia tekstila industrio ĝi povis servi grandajn merkatojn.

La Traktato de Gento estis la pactraktato kiu finigis la militon de 1812 inter Usono kaj Granda Britio.

En 1830 la urbo havis 83 843 loĝantojn.^[4] Post la kreo de sendependa reĝlando Belgio en 1831, granda parto de la loĝantaro restis fidela al la familio Oranje, kvankam la plejmulto de la oranjeistoj preferis paroli la francan. Post 1848 la oranjeistoj kunfandiĝis kun la Liberala Partio.

Gento ankaŭ estas la urbo en kiu la unuaj modernaj sindikatoj de Belgio vidis la lumon, kaj kie ekestis la belga socialisma movado. Edward Anseele, la gvidanto de la gentaj socialistoj, tamen unue estos elektita en Lieĝo kiel parlamentanon.

En 1913 en Gento estis organizita internacia ekspozicio^[5]. La ekspozicio mem estis organizita en speciale por tiu celo konstruita konstruaĵaro je la placo Maria-Henriko, kiu poste iĝis la ĉefa Stacidomo de Gent-Sint-Pieters.

Gento estas la plej grava instru-urbo de Belgio kun interalie la Genta Universitato (26.000 gestudentoj), la genta altlernejo (15.000), la altlernejo Artevelde (7000), la altlernejo Scienco kaj Arto, la katolika altlernejo 'Sint-Lieven' (5.000). Entute en Gento studas pli ol 50.000 gestudentoj en la altinstruado. Tio igas la urbon unika gestudenta urbo. La universitata malsanulejo plenumas gravan funkcion en la regiono. Eĉ el la nederlanda provinco Zelanda Flandrio (nl: Zeeuws-Vlaanderen) homoj ĝin vizitas, ĉar ĝi estas pli proksima ol la akademia malsanulejo de Roterdamo. Pluraj famaj politikistoj, inter ili la ĉefministro de Belgio, studis en la mezgrada lernejo Reĝa Ateneo Voskenslaan.

Gento precipe allogas turistojn pro sia historia urbocentro mezepoka, sed ankaŭ 16- kaj 17-jarcenta, kies konstruaĵaro grandparte konserviĝis: En la urbo kalkuleblas pli ol 9800 registritaj kulturhistorie valoraj konstruaĵoj, el kiuj plej multaj estas monumente protektataj. Rilate al turismo la urbo konkuras kun la sama bone konservita, sed inter turistoj eĉ pli konata urbo Bruĝo.

La urban silueton dominas la en vico starantaj "tri turoj", kiuj jam ekde la mezepoko havas la nomon „de drie torens“. La tri pintoj estas la Belfrido de Gento, 95 metrojn alta, la turo de la katedralo de Sankta Bavo, origine la preĝejo de Sankta Johano, konstruita inter 1300 kaj 1538, kun la mondfama retablo 'Het Lam Gods', pri kiu informas la artikolo Genta altaro, kaj fine la preĝejo de Sankta Nikolao.

Ĉar tiuj turoj estas tiom specifaj por la bildo de la urbo, Henry Van de Velde dum la 1930-aj jaroj planis la "Boekentoren" - la turon de libroj - kiel biblioteko por la Genta Universitato.

Apud kristanaj kirkoj kaj monaĥejoj la urbo plena je historiaj nereligiaj domoj, ekzemple en la renomaj apudkanalaj ŝoseoj Graslei kaj Korenlei, domoj de la mezepokaj gildoj kaj de komercistaj familioj, kaj aliaj konstruaĵoj kiel la historia poŝtejo ĉe la grenmerkatejo. Inter la plej gravaj kaj plej grandaj nereligiaj konstruaĵoj en la urbocentro tame estas la Gravensteen ("grafa ŝtono"), mezepoka burgo en romanika stilo el la 12-a jarcento, la ununura tia konstruaĵo konserviĝinta en Flandrio, rezidejo de la grafoj de Flandrio kun grandkvante bone konserviĝintaj defendaj instalaĵoj. Inter multaj aliaj historiaĵoj kompreneble ankaŭ tre imponas la fasado de la burĝa urbodomo de Gento.

El la pliaj historiaĵoj - kristanaj kaj nereligiaj - nepre menciiĝu almenaŭ la jenaj vidindaĵoj:

• la preĝejo de Sankta Jakobo
• la preĝejo de Sankta Mikaelo
• la ponto de Sankta Mikaelo kun mirinda vido de la tri turoj
• la abatejo de Sankta Petro
• la abatejo de Sankta Bavo
• la Genta Opero
• la Vrijdagmarkt kun la statuo de Jakobo van Artevelde
• Geeraard de Duivelsteen, konstruaĵo el 1245
• La Dulle Griet aŭ granda kanono
• La mezepoka kvartalo Patershol
• la Caermersklooster, iama monaĥejo kiu nun estas uzata kiel ekspoziciejo
• La Groot Vleeshuis
• La Oude Vismijn [malnova fiŝvendejo], je la Veerleplein [Veerleplaco], kontraŭe de la Gravensteen
• La historia kluzo Raboto

• la Genta Urba Muzeo por Aktuala Arto (nederlande Gentse Stedelijk Museum voor Actuele Kunst aŭ SMAK)
• la Muzeo de belaj artoj
• la Dezajn-muzeo
• la muzeo por industria arkeologio kaj tekstilo (MIAT)
• la muzeo Guislain
• La domo de Alijn
• De wereld van Kina: la domo
• De wereld van Kina: la ĝardeno
• la universitata muzeo

Wintercircus (Vintra Cirko), ankaŭ nomita Nieuw Circus (Nova Cirko) aŭ Garage Mahy (garaĝo Mahy), estas iama vintra cirko kaj hipodromo, de 2017 ĝis 2023 renovigita en rendevuejon kun oficejoj, gastindustrio (horeca), kaj subtera concerthalo, situanta en la centro de Gent.

Granda parto de la historia urbocentro de Gento estas senaŭta. La unuaj stratoj, en kiuj malpermesiĝis aŭta trafiko, en 1976 estis la strato Donkersteeg kaj en 1982 la strato Langemunt.^[6] Sekve iom post iom pligrandiĝis la senaŭtaj areoj, aparte per urbotrafika plano de 1996.^[7] Laŭ la realigo de tiu plano la aŭta trafiko per signaro estas direktigita al subteraj aŭtoparkejoj. La tersurfacaj parklokoj iom post iom malkonstruatas.

La urbo situas ĉe la kruciĝo de la aŭtovojoj E40 kaj E17, kaj tiel rekte ligiĝas al la aliaj centraj urboj de la flandria urbara regiono, nome Bruselo, Bruĝo, Antverpeno kaj Kortrijk. Ĉirkaŭ la urbo, du aŭtovojaj ringoj, nomataj R40 kaj R4, direktigas la trafikon.

La Stacidomo de Gent-Sint-Pieters estas la plej granda de Flandrio kaj la dua plej granda de tuta Belgio, post Bruselo Suda. Cetere estas en Gento la stacidomoj Dampoort, Wondelgem kaj Gentbrugge.

En Gento veturis de 1989 ĝis 2009 krom busoj kaj tramoj ankaŭ trolebuso. Tio estis tiutempe unikaĵo en Belgio. Ekde kelkaj jaroj dum semajnfino en Gento veturas tute senpagaj noktaj busoj!

En 2004 ekis 'Cambio' en la urbo, servo de organizita kunveturado.

• Genta tramo
• Trolebusa transporto en Gento
• Nokta buso
• Cambio

• la Gentaj Festoj - meze de julio, laŭ la stato de 2015 ĉiujare altiras 1,5 milionojn da gastoj^[8]
• I Love Techno
• la Festivalo de Flandrio
• la Internacia Filmfestivalo
• la City Parade
• la festoj de Patershol (Patersholfeesten) - meze de aŭgusto
• la Beginejaj Festoj (Begijnhoffeesten) - fine de aŭgusto

• La Floralioj

Meze de Gento troviĝas la urba natura rezervejo Bourgoyen-Ossemeersen de 230 hektaroj.^[9] Estas sufiĉe unika havi tian rezervejon tiom proksime de urbocentro. Tio estas dank'al al la eco de la rezervejo: temas pri marĉoj kie malfacilas konstrui domojn kaj vojojn.

Alia unikaĵo en Gento estas la Blaarmeersen de 87 hektaroj.^[10] Tiu parko, kiu limas al Bourgoyen, havas inter alia grandan lagon kun strando, ludiloj por infanoj kaj trinkejo. Eĉ estas tie kvarstela kampadejo.

Proksime de la stacidomo de Gento Sankta Petro situas la citadela parko. En ĝi interalie troviĝas kongresejo/ekspoziciejo kaj la mondfama muzeo de moderna arto SMAK (nl:'Stedelijk Museum voor Moderne Kunst').

En la 10-a jarcento Gento estis konektita pere de la Honte (la nuna Westerschelde, "okcidenta Skeldo", riverdelto), tiam ankaŭ nomita la Heidezee. En la 12-a kaj 13-a jarcentoj pro sablopleniĝo Gento ekmalhavis konekton kun la Honte. Jes ja oni kreis akvovojojn aŭ ilin plibonigis. Unu el tiuj estas la Schipgracht (nur poste, en la 15-a jarcento oni ĝin eknomas Burgervaartstroom). La Schipgracht konektis Gent kaj Ertvelde kun Meulenstede, Langerbrugge, Kerkbrugge, Wippelgem kaj Kluizen.

En 1547 oni fosis la kanalon Sassevaart por rehavi konekton kun la Honte. Tiu ĉi sablopleniĝis kaj poste en 1823 reelfosiĝis kaj plilogigita. Tio iĝis la nuna Kanalo de Gento al Terneuzen.

• Liso
• Skeldo
• Lieve
• Coupure

La Universitata Malsanulejo de Gento (nederlande Universitair Ziekenhuis Gent; UZ Gent) estas unu el la plej grandaj hospitaloj en Belgio. La Universitato de Gento (Belgio) (UGent, antaŭe Reĝa Universitato Gento aŭ RUG) estas unu de la du grandaj universitatoj de Flandrio.

Gento havas plurajn bibliotekojn. La ĉefa biblioteko troviĝas je la placo Woodrow Wilson (Gento Suda). Ekzistas aparta sekcio por junuloj. La biblioteko bonege uzas la eblecojn de interreto. Eblas konsulti tre ampleksan katalogon, mendi librojn en la reto, plilongigi luadon, informiĝi pri adresoj kaj horoj de malfermo ktp.

En la biblioteko ankaŭ haveblas libroj en Esperanto, sed ne multaj.

Kolekto de libroj (2003)

• porplenkreskulaj ĉe la ĉefa biblioteko: 304.543
• porinfanaj ĉe la ĉefa biblioteko: 51.856
• porplenkreskulaj ĉe la ĉefa biblioteko + filioj: 488.927
• porinfanaj ĉe la ĉefa biblioteko + filioj: 202.955

Pruntadoj kaj konsultadoj (2003)

• ĉefa biblioteko: 1.945.055
• ĉefa biblioteko + filioj: 2.649.584

• Brugse Poort
• Drongen-Baarle
• Drongen-Centrum
• Gentbrugge
• Ledeberg
• Mariakerke
• Oostakker
• Sint-Amandsberg
• Sint-Denijs - Westrem
• Van Beverenplein
• Watersportbaan
• Westveld - Oude Bareel
• Wondelgem
• Zwijnaarde

Gento havas kvar endomajn naĝejojn proksime de la urbocentro.^[12] Tamen ne ĉiam estas facile naĝi tie. Ekzistas diversaj horaroj por certaj celgrupoj (gravedaj virinoj, konkurad-naĝado ktp) kaj la naĝejoj ofte dum horo aŭ pli dumtage estas fermitaj. La kaso fermiĝas duonhoron antaŭ la fermohoron, necesas do alveni frue.

La Gentaj naĝejoj estas higienaj, sed precipe eksterlandaj vizitantoj plendas pro la multeco de kloro en la akvo kaj pro la enirprezo: vi pagos minimume po €2,5 por unu naĝsesio. Por €25 eblas aĉeti karton por 12 fojoj.

Kelkaj naĝejoj enhavas saŭnon, saltotabulojn, trinkejon, komputilajn ludojn aŭ glitejon.

• Naĝejo Rooigem (Gento - norda)
• Naĝejo Rozebroeken (Sint-Amandsberg)
• Naĝejo Strop (Gento - suda)
• Naĝejo Van Eyck (Gent - centro)
• Subĉiela naĝejo Neptunus (Wondelgem)

• Edward Anseele, pioniro de la laborista movado kaj unu el la fondintoj de la socialista partio.
• Leo Baekeland, eltrovinto de bakelito kaj de la Velox-fotopapero
• Koen Crucke, aŭtoro, aktoro, politikisto kaj kantisto (devenas de Drongen)
• Johan Daisne (Herman Thiery), verkisto
• Pierre De Geyter komponisto de la muziko de La Internacio
• Hugo van der Goes, pentristoj el la Flandraj Primitivuloj
• Jozefo Guislain, kuracisto, unu el la fondintoj de psikiatrio en Eŭropo
• Victor Horta, arkitekto
• Karlo V, imperiestro
• Helmut Lotti, kantisto
• Armand Pien, veterprognozisto
• Jakobo van Artevelde, popola gvidanto
• Karel Van de Woestijne, verkisto
• Bram Vermeulen, kantisto, pentristo, kabaretisto kaj verkisto de kantoj (devenas de Mariakerke)
• Freya Van den Bossche, federacia ministro pri laboro
• Guy Verhofstadt, ĉefministro de Belgio (devenas de Mariakerke)
• Nikolao Biezo, poeto, filozofo, privata kuracisto de Maksimiliano la 2-a

Estas 2 gastigantoj de Pasporta Servo tie.

• Jeanne Doutrelingne;
• Alberto Fernandez;
• Greta Van Lierde
• Michel Sebruyns
• Gustave Vermandere
• Katja Lödör ^[13]
• Hans Delnat

Esploro de la Bibliografio de Periodaĵoj en aŭ pri Esperanto (Budapest 2010) montras ke en Gento aperis surprize granda kvanto da Esperanto-revuoj, sed malmultaj ekzempleroj konserviĝis.

La plej prestiĝa verŝajne estas L'Esperanto, Monata bulteno de la Genta Esperanto-Grupo, kiu aperis dum la jaro 1913 en malgranda formato (proksimume A5). De tiu jaro la Esperanto-Fondaĵo Cesar Vanbiervliet havas kompletan kolekton. En majo de 1912 la gentanoj organizis la Kvaran Belgan Esperanto-kongreson; por 1914 estis antaŭviditaj Esperanto-kunvenoj dum la Monda Ekspozicio kiu en tiu jaro okazis en Gento. Konsiderinda parto de la revunumeroj estis dediĉita al tio.

La postan jaron la samaj eldonantoj (Michel Sebruyns kaj Henri Petiau) iom ŝanĝis la titolon al Gento-Esperanto kaj uzis gazetan formaton (proksimume A2). Rimarkinde estas la granda kvanto da anoncoj de gentaj vendejoj en ĝi. Laŭ la Bibliografio de Periodaĵoj en aŭ pri Esperanto aperis 4 numeroj. En la Esperanto-Fondaĵo Cesar Vanbiervliet estas nur la februara numero.

La eldonado estis interrompita de la Unua Mondmilito. Tuj post la milito alia genta grupo La Progreso eldonis ĵurnaleton Nia Folieto.

La posta superrigardo estas bazita sur la menciita bibliografio (la cifero inter krampoj estas la identigilo en la bibliografio). Parto de la listo ne vere estas 'gentaj' revuoj, sed ili eldoniĝis en Gento ĉar hazarde la eldonanto loĝis en tiu urbo. Kelkaj revuoj havas duoblan numeron, ĉar la titolo ŝanĝiĝis. Asterisko indikas ke la revuo parte aŭ tute estas disponebla en la Esperanto-Fondaĵo Cesar Vanbiervliet.

• (1735=5950) Informilo (La Progreso, 1973-1984)(*)
• (3072) Esperanta Karitato (1958-1967)
• (3483=5061) L'Esperanto, poste Gento-Esperanto (1913-1914) (*)
• (4279) Espero (1953-1953) (*)
• (4689) Flandra Studanto (aldono al Flandra Esperantisto, 1938 aŭ 1939-1940)
• (4756) Folieto (septembro 1909)
• (5060=7398) Genta Juneco (1909-1910)
• (5421) Hodiaŭa Esperantisto (*)
• (6378) Informservo - Gentaj Laboristaj Esperantistoj (1963)
• (6801) Internacia Stenografado (1923-1932)
• (8538) Kunlaboro (1945-1946) (*)
• (9993) Nia Espero (1961-1971) (*)
• (9947) Nia Folieto (1918?-1920) (*)
• (10336) Nova Sono (aldono al Nia Folieto, 1919)
• (10992) Nia Voko (MEM, 1971-1982) (*)
• (11722) Rondira Gazeto (Kunfratiĝo) (1907-1908)
• (13015) Tribuna Libera de Gento (1928)

Gento havas ĝemelecojn kun jenaj urboj^[14]:

• Nottingham en Britio ekde 1985
• Talino en Estonio ekde 1982
• Saint-Raphaël en Francio ekde 1958
• Melle en Germanio ekde 1977 kun la urbo Gento (kaj jam ekde 1969 kun St.-Denijs-Westrem)
• Wiesbaden en Germanio ekde 1969
• Mohamedio en Maroko ekde 1982
• Kanazawa en Japanio ekde 1971

• (eo) Wintercircus (Gent)
• Reĝa Ateneo Voskenslaan
• Esperanto Gent, la urba Esperanto-klubo

• Oficiala retejo
• La Genta biblioteko en la reto Arkivigite je 2007-07-07 per la retarkivo Wayback Machine
• ligoj al la urbo Gent ĉe pagina.nl
• 'La Progreso', Esperanto asocio

v • d • r Belga provinco Orienta Flandrio Aalst • Aalter • Assenede • Berlare • Beveren • Brakel • Buggenhout • De Pinte • Deinze • Denderleeuw • Dendermonde • Destelbergen • Eeklo • Erpe-Mere • Evergem • Gavere • Gento • Geraardsbergen • Haaltert • Hamme • Herzele • Horebeke • Kaprijke • Kluisbergen • Knesselare • Kruibeke • Kruishoutem • Laarne • Lebbeke • Lede • Lierde • Lochristi • Lokeren • Lovendegem • Maarkedal • Maldegem • Melle • Merelbeke • Moerbeke • Nazareth • Nevele • Ninove • Oosterzele • Oudenaarde • Ronse • Sint-Gillis-Waas • Sint-Laureins • Sint-Lievens-Houtem • Sint-Martens-Latem • Sint-Niklaas • Stekene • Temse • Waarschoot • Waasmunster • Wachtebeke • Wetteren • Wichelen • Wortegem-Petegem • Zele • Zelzate • Zingem • Zomergem • Zottegem • Zulte • Zwalm

Ĉi tiu artikolo estis je la nekonata dato akceptita en la liston de elstaraj artikoloj.

Tiu ĉi artikolo estis artikolo de la semajno en la 07-a semajno de la jaro 2006.

Tiu ĉi artikolo estis artikolo de la semajno en la 35-a semajno de la jaro 2013.