جواد سروریان - دانشجوی دکتری سازههای آبی، دانشگاه تربیت مدرس
جمال محمد ولی سامانی - استاد گروه سازههای آبی، دانشگاه تربیت مدرس
حسین محمد ولی سامانی - استاد گروه عمران، دانشکده مهندسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

چنانچه میزان جریان آب رودخانه بیش از ظرفیت آبگذری مقطع اصلی رودخانه باشد، مناطق همجوار رودخانه در معرض سیلاب قرار میگیرند. روشهای سازهای کنترل سیلاب، معمولا بهمنظور کاهش دبی اوج و یا جلوگیری از سیلبردگی بهکار برده میشوند. سد پارهسنگی یک روش سازهای کنترل سیل است که بخشی از جریان سیلابی در مخزن آن ذخیره شده و با گذشت زمان به تدریج و با دبی کمتری از میان بدنه سد تخلیه میشود. خاکریزساحلی نیز به عنوان یک روش سازهای کنترل سیل، بدون تغییر موثر در دبی اوج سیلاب، باعث جلوگیری از سیلبردگی میشود. در صورتی که طرح کنترل سیلاب با مشارکت این دو روش انجام شود، علاوه بر کاهش قدرت و شدت سیلاب و جلوگیری از آبگرفتگی زمینهای اطراف رودخانه، گزینه نهایی کنترل سیلاب با انعطافپذیری بیشتری انتخاب خواهد شد. نکته مهم در رابطه با اقدامهای تاخیری کنترل سیل، انتخاب درست موقعیت آنها در سطح حوضه میباشد. بسته به عوامل توپوگرافی و دیگر عوامل محیطی، مکان احداث سدهای پارهسنگی و همچنین طراحی این سدها و خاکریزساحلی متفاوت بوده و بر این اساس هر چینش و طراحی دلخواه از این دو روش سازهای میتواند در تسکین سیلاب موثر واقع شود. بدیهی است ترکیب مذکور نه تنها از نظر هیدرولیکی بلکه از نظر اقتصادی نیز نمیتواند بهترین ترکیب ممکن باشد. هدف از این تحقیق، معرفی روشی است که در آن مناسبترین طراحی ترکیبی از چینش سدهای پارهسنگی درون حوضه همراه با خاکریزساحلی در محدوده مسکونی پاییندست حوضه را ارائه نماید؛ بهطوری که با در نظر گرفتن محدودیتهای حاکم بر حرکت سیلاب، مجموع هزینه ساخت سدها و احداث خاکریزساحلی حداقل مقدار ممکن شود. رسیدن به هدف فوق نیازمند ترکیب مدل شبیهساز حوضه با یک مدل بهینهساز غیرخطی مانند الگوریتم ژنتیک میباشد که در این مقاله به آن پرداخته شده است.  

الگوریتم ژنتیک, ترکیب بهینه, خاکریزساحلی, سدهای تاخیری پارهسنگی, کنترل سیلاب