मुखपुटम्

आरे बाधस्व दुच्छुनाम् ॥ (ऋग्वेदः ९-६६-१९, सामवेदः ६२७)

दुष्टान् वेगान् दूरीकुरु ।

अपदो दूरगामी च
साक्षरो न च पण्डितः।
अमुखः स्फुटवक्ता च
यो जानाति स पण्डितः॥

पादौ न विद्येते चेदपि बहु दूरं गच्छति । अक्षरज्ञानं विद्यते चेदपि पण्डितः न । मुखरहितः चेदपि स्फुटं वक्तुं समर्थः अस्ति । किं तत् ?

शुष्कोपवासो धर्मेषु भैषज्येषु च लङ्घनम् ।
जपयज्ञश्च यज्ञेषु रोचते लाभशालिनाम् ॥

लोभयुक्तं जनं पृच्छन्तु भवन्तः - ‘धार्मिककार्येषु किं भवतः प्रियम् ?’ इति । सः वदेत् - ‘उपवासः एव मम प्रियः’ इति । यतः तदर्थं वराटिकाव्ययः अपि कारणीयः नास्ति । ‘चिकित्साक्रमे कः योग्यः ?’ इति पृष्टः लोभी वदेत् - ‘लङ्घनं (निराहारस्थितिः) परमौषधम्’ इति । यतः अत्रापि व्ययप्रसक्तिः सर्वथा नास्ति । ‘यज्ञेषु कः यज्ञः प्रियः ?’ इति पृष्टः सः वदेत् - ‘व्ययं विनैव कर्तुं शक्यः नामजपयज्ञः एव मम प्रियः’ इति । एवं यत् व्ययं विना सिद्ध्येत् तदेव रोचते लोभिने ।