Artefakt (archeologia)

Artefakt – wytwór ręki ludzkiej, każdy przedmiot wykonany lub zmodyfikowany przez człowieka, a następnie odkryty w wyniku badań archeologicznych.

Podział

Artefakty (źródła ruchome) można podzielić na 14 podgrup:

Artefakty kultury prawnej
- Atrybuty władzy (insygnia władców i dostojników świeckich, oraz atrybuty urzędnicze i insygnia uniwersyteckie)
- Przybory i sprzęty stosowane w praktyce administracyjnej i sądowniczej
- Urządzenia i przedmioty egzekucyjne
- Numizmaty (monety, banknoty, monety zastępcze, papiery wartościowe)
- Archiwalia
Artefakty kultury gospodarczej
- Artefakty dziejów kultury rolniczej, rzemieślniczej i przemysłowej; przedmioty gospodarki rolnej (sprzęty służące do uprawy, wyposażenia rolniczych zabudowań gospodarczych, przedmioty produkcji rzemieślniczej (sprzęty produkcyjne, maszyny, narzędzia, meble w pracowniach), przedmioty gospodarki przemysłowej (sprzęty produkcyjne i urządzenia przemysłowe)
- Artefakty komunikacyjne
  - Środki komunikacji lądowej (pojazdy kołowe, sanie, elementy pojazdów)
  - Środki komunikacji wodnej (statki wojenne, handlowe, łodzie, tratwy)
  - Środki komunikacji powietrznej (relikty balonów, prototypów samolotów)
- Artefakty pocztowe (urządzenia pocztowe, obrączki gołębi pocztowych, środki transportu pocztowego)
- Artefakty kultury handlowej (wzorce miar długości i objętości)
Artefakty kultury militarnej
- Uzbrojenie ochronne
- Broń biała
- Broń miotająca
- Broń drzewcowa
- Broń obuchowa
- Broń palna
- Oporządzenie jeździeckie
Artefakty kultury łowieckiej i myśliwskiej
- Przybory rybackie i wędkarskie
- Broń myśliwska
- Sidła i wnyki
Artefakty kultury kulinarnej
- Artykuły spożywcze
- Przedmioty służące do wyrobu artykułów spożywczych
- Przedmioty służące do przygotowywania posiłków
- Przedmioty służące do spożywania posiłków
- Opakowania żywności
Artefakty kultury medycznej
- Artefakty ściśle medyczne (chirurgiczne, stomatologiczne itd.)
- Artefakty apteczne (wyposażenie aptek, wagi, naczynia apteczne, moździerze, lekarstwa)
- Opakowania leków i instrumentów medycznych
Artefakty dziejów gospodarstwa domowego
- Artefakty wyposażenia mieszkania (detale architektoniczne, dekoracje wnętrz, sprzęty służące do ogrzewania mieszkań, meble, artefakty oświetlające, zegary)
- Sprzęty służące do utrzymania czystości
- Artefakty sygnalizujące (antaby, dzwonki sygnalizacyjne)
Artefakty prywatne
- Odzież
- Przybory toaletowe
- Przybory pisarskie
- Zegarki
- Artefakty biżuteryjne
- Artefakty amuletyczne
- Klucze
Artefakty pisma i piśmiennictwa (rękopiśmienne i drukowane)
- Artefakty dokumentujące życie polityczne (konstytucje, ustawy, deklaracje, memoriały)
- Artefakty dokumentujące porządek prawny (testamenty, listy gończe itd.)
- Artefakty dokumentujące życie gospodarcze (rachunki, weksle, lustracje, inwentarze)
- Artefakty dokumentujące administrację kościelną (wizytacje biskupie, listy pasterskie, księgi przychodów i rozchodów, księgi metrykalne)
- Artefakty dokumentujące życie szkolne (świadectwa i programy szkolne)
- Artefakty korespondencyjne
- Artefakty komemoracyjne (pamiętniki, dzienniki, kalendarze)
- Artefakty kultury literackiej i prasowej
- Artefakty kultury artystycznej
- Artefakty kultury naukowej
Artefakty obrazu i ikonografii
- Artefakty kultury artystycznej (artefakty informacyjne, artefakty samodzielne o charakterze wyłącznie artystycznym, artefakty niesamodzielne i niesamoistne)
- Artefakty kultury semiotycznej (artefakty znakowe, artefakty heraldyczne)
Artefakty rozrywki i zabawy
- Rekwizyty gier (bierki domowe, kości do gry, karty do gry, żetony itd.)
- Zabawki dziecięce
Artefakty kultury muzycznej
- Instrumenty muzyczne
Artefakty fajczarskie
- Fajki
- Tytoń
- Pudełka na tytoń
- Przybory do czyszczenia fajki
Artefakty badań naukowych
- Urządzenia pomiarowe do nauk ścisłych
- Przyrządy stosowane w geografii i geologii
- Maszyny liczące
- Roboty

Istnieje również klasyczny schemat surowcowy dzielący artefakty na: przedmioty wykonane z mas ceramicznych, wyroby metalowe oraz z innych tworzyw (kości, rogów, drewna, kamienia, szkła itd.).

Zobacz też

Bibliografia

Krzysztof Maciej Kowalski "Artefakty jako źródła poznania", Wydawnictwo UG, Gdańsk 1996
Dorota Ławecka "Wstęp do archeologii", Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2003
Colin Renfrew, Paul Bahn "Archeologia. Teorie, metody, praktyka", Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2002