De oude vrouw

De oude vrouw
Kunstenaar	Giorgione
Jaar	circa 1506
Techniek	Olieverf op doek
Afmetingen	68 × 59 cm
Museum	Gallerie dell'Accademia
Locatie	Venetië
Inventarisnummer	272
Portaal    Kunst & Cultuur

De oude vrouw (Italiaans: La Vecchia) is een schilderij van Giorgione uit circa 1506. Sinds 1856 maakt het deel uit van de collectie van de Gallerie dell'Accademia in Venetië.

In een inventaris uit 1569 van de collectie van de familie Vendramin wordt een portret van Giorgione's moeder vermeld dat de schilder had gemaakt en geschonken. De originele lijst met het familiewapen van de Vendramins omkadert het schilderij nog altijd. Later kwam het werk in bezit van de koopman Cristoforo Orsetti. In 1856 kocht keizer Frans Jozef 21 kunstwerken uit de verzameling van Girolamo Manfrin voor de Gallerie dell'Accademia, waaronder dit schilderij. In 2018-19 vond een uitgebreide restauratie plaats.

Op een donkere achtergrond, achter een borstwering, is een oudere vrouw afgebeeld die zich naar links draait. Ze draagt een slappe witte hoed, die een pluk grijs haar onbedekt laat, een roze jurk en een witte doek met franjes aan de zoom die over haar schouder is gedrapeerd. De vrouw kijkt de toeschouwer aan met een intense uitdrukking van pijn. De woorden die ze lijkt uit te spreken, staan geschreven op de boekrol die ze in haar hand houdt: Col Tempo (met de tijd). Met de rechterhand wijst ze naar haar borst.

Het schilderij kan gezien worden als een soort vanitas, een bittere reflectie op de ouderdom die lichamelijke achteruitgang brengt. Mogelijk had het werk echter een complexere betekenis, die niet meer bekend is, mede omdat een portret van een man dat oorspronkelijk bij het schilderij hoorde, verloren is gegaan.

Waarschijnlijk liet Giorgione zich inspireren door het Laatste Avondmaal van Da Vinci^[1]. Dürers Allegorie van hebzucht, ook bekend als Oude vrouw met geld, wordt eveneens met Giorgione’s schilderij in verband gebracht. De Duitse schilder bracht het mee tijdens zijn tweede reis naar Venetië (1506-1507). Misschien zag Michelangelo Giorgione’s schilderij toen hij in Venetië was en vormde het een bron van inspiratie voor de expressieve figuren van de sibillen die hij op het gewelf van de Sixtijnse Kapel schilderde.

Giorgione's tonalisme, een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van de schilderkunst, komt ook op dit schilderij naar voren. Hij werkte zonder duidelijke contouren en zonder onderliggende tekening, rechtstreeks op het doek, met extreme vrijheid.

• 
  Het schilderij in zijn oorspronkelijke lijst
• 
  het Laatste Avondmaal - Leonardo da Vinci; Filippus is als vierde van rechts te zien
• 
  Allegorie van hebzucht - Albrecht Dürer

• Alessandra Fregolent (2001). Giorgione. Milaan: Electa.
• Pierluigi De Vecchi en Elda Cerchiari (1999). I tempi dell'arte, deel 2. Milaan: Bompiani.

• (en) Informatie over het schilderij op de website van de Gallerie dell'Accademia. Geraadpleegd op 14 april 2024.
• (it) Informatie over de restauratie van het schilderij op de website van de Gallerie dell'Accademia. Geraadpleegd op 14 april 2024.
• (en) Cavallini to Veronese, A guide to the works of the major Italian Renaissance Painters. Geraadpleegd op 14 april 2024.
• (it) Informatie over het schilderij op de website van de Fondazione Federico Zeri'. Geraadpleegd op 14 april 2024.
• (fr) Informatie over het schilderij op de website van de Utpictura18. Geraadpleegd op 14 april 2024.

Zie de categorie Old Woman by Giorgione van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.